"اجلاس سران" در غیاب رهبران کشورهای غیرمتعهد
۱۳۹۱ شهریور ۸, چهارشنبه
جمهوری اسلامی می‌کوشد برگزاری اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران را موفقیت سیاسی بزرگی وانمود کند و سرمایه و امکانات وسیعی در این راه صرف کرده است؛ پایتخت که بیش از یک دهم جمعیت کشور را در خود جا داده، برای پنج روز به کلی تعطیلی شده، پرواز‌های داخلی متوقف شده و شهر با حضور بیش از ۱۱۰ هزار نیروی انتظامی به حالت حکومت نظامی درآمده است.
سرانی که حضورشان در تهران قطعی است
گرچه نشست تهران اجلاس "سران" کشورهای عضو جنبش عدم تعهد (موسوم به "نم") خوانده می‌شود، شمار رهبران این کشورها، به ویژه کشورهای مهم به انگشتان دست نیز نمی‌رسد. بر اساس خبرهایی که در منابع رسمی و نیمه‌رسمی منتشر شده است از میان ۱۲۶ کشوری که در نشست تهران شرکت دارند، حداکثر ۳۸ کشور را مقامی در حد رئیس جمهور یا نخست‌وزیر نمایندگی می‌کنند.
مطابق جدولی که خبرآنلاین روز چهارشنبه، ۸ شهریور، منتشر کرده است کشورهایی بی‌اهمیتی چون اوگاندا، بورگینافاسو، بوتان، تیمور شرقی، جیبوتی، سوازیلند، سورینام، کنگو، گینه بیسائو، لسوتو، گابن، بنین و زیمبابوه از جمله‌ی این ۳۸ کشور هستند.
خبرآنلاین می‌نویسد «اطلاعات جمع آوری شده از خبرگزاری‌های رسمی (فارس، مهر، ایرنا و ایسنا) است و در صورت مغایرت در اخبار این خبرگزاری‌ها سطح بالاتر لحاظ شده. همچنین با توجه به این‌که هنوز تا پایان اجلاس چهار روز دیگر باقی است امکان تغییر این اطلاعات وجود دارد.»
مخفی کردن نام سران شرکت‌کننده
انتظار می‌رود با تغییر احتمالی فهرست شرکت‌کنندگان در اجلاس تهران، از شمار کشورهایی که در سطح عالی در این گردهمایی شرکت می‌کنند کاسته شود. محمدرضا فرقانی٬ سخنگوی شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد که در هیچ یک از گفت‌وگوهای مطبوعاتی خود حاضر به اعلام نام شرکت‌کنندگان قطعی در اجلاس نشده، علت این کار را جلوگیری از تلاش غرب برای منصرف کردن آن‌ها از سفر به ایران عنوان کرده است.
گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های ایران نشان می‌دهد که ریاست هیات نمایندگی تعدادی از ۳۸ کشور یاد شده را که تاکنون وارد تهران شده‌اند افرادی غیر از رهبران ارشد این کشورها بر عهده داشته‌اند.
بنابر گزارش‌های خبرگزاری جمهوری اسلامی‌ایرنا کشور لسوتو را معاون نخست‌وزیر، کامرون را معاون وزیر خارجه، و موزامبیک را وزیر امور اجتماعی نمایندگی می‌کنند.
ظاهرا امتناع مقام‌های رسمی از اعلام نام کشورها و ترکیب هیات‌های نمایندگی فقط ملاحظاتی که فرقانی به آن اشاره می‌کند نبوده. تاکنون هیچ کشوری اعلام نکرده که در ترکیب هیات نمایندگی‌اش تغییری رخ داده است.
بان کی‌مون و سخنان ناخوشایند برای مسئولان
بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل مهم‌ترین شخصیتی است که تا نیمروز چهارشنبه وارد تهران شده است. یکی از سخنگویان سازمان ملل روز سه شنبه، ۷ شهریور اعلام کرد بان کی‌مون در سفر به ایران نگرانی‌های خود را در مورد "وضعیت بحرانی" حقوق بشر در جمهوری اسلامی، و "بحران اتمی" و تروریسم با رهبران این کشور در میان خواهد گذشت.
دبیرکل سازمان ملل هفته‌ی پیش به سخنان اخیر ضد اسرائیلی رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای و محمود احمدی‌نژاد به شدت واکنش نشان داد و اظهارات این دو نفر را "نفرت‌انگیز و تهدیدآمیز" خواند. با توجه به قصد بان کی‌مون در مورد گوشزد کردن "نگرانی عمیق و انتظارات جامعه جهانی" در مورد برنامه‌های هسته‌ای ایران و ضرورت رعایت حقوق شهروندان و مخالفان سیاسی در این کشور، بعید است تهران بتواند سفر او را موفقیت‌آمیز جلوه دهد.
اختلاف ایران و مصر بر سوریه
یکی دیگر از میهمانانی که حضورش در تبلیغات رسمی حکومت به عنوان پیروزی بزرگ قلمداد می‌شود محمد مرسی رئیس جمهور مصر است. مرسی که هم اکنون در چین به سرمی‌برد روز دوشنبه، ۶ شهریور در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز در مورد وضعیت سوریه و رابطه با اسرائیل سخنانی ابراز کرد که دقیقا در نقطه‌ی مقابل مواضع جمهوری اسلامی قرار دارد.
به گزارش رویترز محمد مرسی خواستار کناره‌گیری بشار اسد، رهبر سوریه شده و با اشاره به ادامه‌ی خونریزی‌ها در این کشور می‌گوید «رژیمی که مردم خود را می‌کشد باید از صحنه ناپدید شود.» او همچنین اعلام کرد که مصر به تمام پیمان‌های بین‌المللی خود پایبند خواهد بود. معاهده صلح مصر با اسرائیل که در سال ۱۹۷۹ به امضا رسید یکی از این پیمان‌هاست.
کشورهای مهم منطقه خواهان کناره‌گیری اسد
با چنین مواضعی حضور مرسی در تهران، که ظاهرا ۴ ساعت بیش‌تر نخواهد بود، نیز نمی‌تواند کمکی به تقویت جایگاه جمهوری اسلامی در عرضه‌ی سیاست بین‌المللی تلقی شود. ایران مدعی است طرح جدیدی برای حل بحران سوریه دارد که می‌کوشد با پشتیبانی کشورهای "نم" آن را ارائه دهد.
به گفته‌ی سخنگوی وزارت خارجه، رامین مهمانپرست در بیانیه‌ای که مورد توافق وزیران خارجه کشورهای نم قرار گرفته قرار است در ارتباط با سوریه به مسائل کلی از جمله مخالفت با دخالت نظامی خارجی و توقف خشونت بسنده شود. مهم‌ترین و تاثیرگذارترین کشورهای منطقه، از جمله قطر، عربستان سعودی و ترکیه برخلاف جمهوری اسلامی معتقدند حل بحران سوریه مستلزم کناره‌گیری بشار اسد از قدرت است.
انزوا نتیجه‌ی "دیپلماسی تهاجمی"
ترکیه عضو کشورهای عدم تعهد نیست اما ایران به دلیل نقشی که آنکارا در رابطه به تحولات سوریه بر عهده دارد، از رئیس‌جمهور این کشور عبدالله گل دعوت کرده بود به عنوان ناظر و میهمان در اجلاس شرکت کند. ترکیه با رد این دعوت حتا از فرستادن وزیرخارجه خود به تهران نیز خودداری کرده است.
عربستان سعودی نیز تنها معاون وزارت خارجه‌ی خود را به اجلاس نم فرستاده است. به‌تازگی محمود احمدی‌نژاد همراه با پنج وزیر کابینه و سه معاون و مشاور ارشد خود در اجلاس سازمان همکاری‌های اسلامی در مکه شرکت کرد.
سایت بازتاب در گزارشی که هفتم شهریور منتشر شد نوشت «احمدی نژاد مشتاقانه دعوت پادشاه عربستان را لبیک می‌گوید اما دولت سعودی تنها معاون وزیر خارجه خود را به ایران می فرستد.»
در این گزارش سیاست خارجی جمهوری اسلامی که خطوط کلی آن را علی خامنه‌ای تعیین می‌کند به دولت احمدی‌نژاد نسبت داده شده: «با گذشت هفت سال از اجرای ژست‌های دیپلماسی تهاجمی علیه سایر کشورها، وضعیت امروز طیف تندرو و افراطی جریان اصولگرا قابل تامل است.»
اجلاس "غیرقابل قیاس" تهران
مطابق برنامه‌های از پیش اعلام شده قرار بود روزهای یک‌شنبه و دوشنبه به دیدار کارشناسان و سه شنبه و چهارشنبه به مذاکرات وزیران خارجه اختصاص داشته باشد. مطابق اعلام مقام‌های رسمی ایران کار اصلی هر دو نشست در همان روز نخست به پایان رسیده است. قرار است دیدار "سران" روزهای پنج‌شنبه و جمعه (نهم و دهم شهریور) برگزار شود.
خبرگزاری ایرنا در گزارش‌های روز چهارشنبه‌ی خود تاکید می‌کند، در کنار محمد مرسی حضور مان موهان سینگ، نخست وزیر هند و محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در برنامه گشایش رسمی اجلاس در روز پنج‌شنبه قطعی شده است. ایران در این نشست ریاست دوره‌ای کشورهای "نم" را از مصر تحویل می‌گیرد.
به نوشته‌ی خبرآنلاین محمد خزاعی سفیر و نماینده ایران در سازمان ملل در حاشیه اولین روز از اجلاس عدم تعهد در جمع خبرنگاران گفت: حضور کشورهای عضو جنبش عدم تعهد(نم) در سطوح عالی در شانزدهمین دوره این اجلاس قابل مقایسه با دوره های گذشته نیست. فرقانی می‌گوید در دوره‌های قبل شمار سران شرکت‌کننده در این کنفرانس حداکثر پنجاه درصد بوده است. تعداد قطعی کشورهایی که در سطح رهبران در اجلاس تهران شرکت می‌کنند تا روز پنج‌شنبه مشخص خواهد شد.