آمریکا، روسیه و راه دشوار خلع سلاح اتمی

گفت‌وگوهای هیلاری کلینتون وزیرخارجه ایالات متحده آمریکا و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه پیش از ظهر امروز (پنجشنبه ۷ آوریل، ۱۷ اردیبهشت) به وقت آمریکا آغاز می‌شود. هدف نهائی مذاکرات، رسیدن به پیمانی تازه‌ برای کاهش سلاح‌های تهاجمی و استراتژیک دو کشور است.

مذاکره زیر سایه بحران گرجستان؟

گفت‌وگوهای مقدماتی روسیه و آمریکا دو هفته پیش در رم انجام شد. دو طرف نتیجه گفت‌وگوها را سازنده و مثبت خواندند. باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، روز ششم آوریل امسال، در جریان سفر خود به پراگ، از یک جهان تهی از سلاح‌های اتمی پشتیبانی کرد. همین سخنرانی، به موضوع خلع سلاح اتمی تحرکی تازه بخشید. اما اکنون بحران تازه گرجستان، می‌تواند بر گفت‌وگوهای واشنگتن سایه بیافکند. این بحران، پس از آن دامن‌گستر شد که ناتو تصمیم خود را برای انجام یک رزمایش در خاک گرجستان اعلام کرد.

براساس گزارش خبرگزاری‌ها، تفلیس پایتخت گرجستان، دیروز ( چهارشنبه ۶ آوریل، ۱۶ اردیبهشت) صحنه درگیری‌های شدیدی میان مخالفان دولت و پلیس ضد شورش بود. این درگیری‌ها حدود سی زخمی برجای نهاد. خشونت‌ها زمانی آغاز شد که دولت گرجستان خبر از خنثی کردن یک کودتای نظامی و دستگیری گروهی از نظامیان داد. تفلیس ادعا کرد که مسکو از کودتاچیان پشتیبانی می‌کرده است، اما روسیه این ادعا را رد کرد.

وزیرخارجه روسیه، دو روز پیش از دیدار با کلینتون اعلام کرد که در اعتراض به مانور ناتو در گرجستان، از شرکت در نشست ناتو- روسیه خودداری می‌کند. وی همچنین دیروز در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی اویرونیوز، رهبری گرجستان را متهم کرد که در آستانه تشکیل "نشست ناتو برای بحران قفقاز"، با ساختن داستان کودتا، بار دیگر دست به تحریک زده است.

رهبری مشترک آمریکا و روسیه

اوباما، در آغاز کار خود اعلام کرده بود که همکاری با روسیه در زمینه خلع سلاح اتمی یکی از اولویت‌های سیاست‌خارجی دولت وی خواهد بود. رئیس‌جمهور آمریکا، در ماه فوریه گفت که دو کشور، باید نقش رهبری مشترک را در مبارزه با گسترش سلاح‌های اتمی به عهده بگیرند.

اعتبار پیمان "استارت ۱" تا پایان سال‌جاری میلادی پایان می‌یابد. این پیمان در تابستان سال ۱۹۹۱ به امضای رهبران آمریکا و روسیه رسید. هر دو کشور، به تمدید این پیمان یا تنظیم پیمانی جایگزین علاقه نشان‌داده‌اند. اول آوریل امسال، باراک اوباما و همتای روسی وی دیمتری مدودف، در حاشیه نشست سران گروه ۲۰ اعلام کردند که می‌کوشند هرچه زودتر بر سر یک پیمان خلع سلاح تازه به توافق برسند. پس از آن، سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که دو کشور از تعداد کلاهک‌های هسته‌ای خود خواهند کاست.

مذاکرات امروز وزرای خارجه آمریکا و روسیه، احتمالا راه سفر باراک اوباما را به مسکو هموار خواهد کرد. رئیس‌جمهور آمریکا قبلا اعلام کرده است که در ماه جولای امسال به مسکو سفر خواهد کرد.

زرادخانه اتمی دو کشور

براساس پیمان سال ۱۹۹۱، هر دو کشور حق دارند حداکثر ۶ هزار کلاهک هسته‌ای آماده پرتاب و هزار و ۶۰۰ موشک حمل‌کننده را در اختیار داشته باشند. آمریکا و روسیه، در سال ۲۰۰۲ میلادی با امضای "قرارداد مسکو" برسر کاهش بیشتر کلاهک‌های هسته‌ای به توافقی تازه رسیدند. به موجب این قرارداد، تعداد کلاهک‌های آماده پرتاب دو کشور باید به هزار و ۷۰۰ تا ۲ هزار و ۲۰۰ عدد کاهش می‌یافت. اما اجرای این تعهدات به خاطر اعتبار پیمان استارت۱ معوق ماند. به این ترتیب، برای کاهش سلاح‌های هسته‌ای، توافق بر سر عهدنامه‌ای که جایگزین پیمان استارت ۱ شود، اجتناب ناپذیر است.

در حال حاضر، ایالات متحده آمریکا ۵ هزار و ۲۰۰ کلاهک هسته‌ای آماده پرتاب و ۴ هزار کلاهک غیرفعال ذخیره دارد. منابع آمریکائی، تعداد کلاهک‌های هسته‌ای آماده پرتاب روسیه را ۵ هزار و ۲۰۰ عدد و تعداد کلاهک‌های غیرفعال و ذخیره آن را ۸ هزار و ۸۰۰ عدد تخمین می‌زنند.