«آمار اعدام درایران بیشتر از رقم اعلام‌شده است»
۱۳۹۰ فروردین ۸, دوشنبه
کمپین "نه به اعدام" چندی است که از سوی فعالان حقوق بشر ایرانی به منظور لغو مجازات اعدام درایران راه‌اندازی شده است. دکتر هادی قائمی که یکی از کنشگران این کمپین است در مورد گزارش سال ۲۰۱۰ عفو بین‌الملل درباره آمار اعدام در ایران و جهان می‌گوید، این گزارش بر اساس آمارهای رسمی تنظیم شده و اعدام‌های غیررسمی را در برنمی‌گیرد. وی از جمله به اعدام‌های پنهانی در زندان وکیل‌آباد مشهد اشاره می‌کند که دراین گزارش منظور نشده است.
دویچهوله: آقای قائمی، سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانهاش در مورد اعدام‌ها در سال ۲۰۱۰، اعلام کرده که ایران با ۲۵۲ مورد اجرای حکم اعدام در سال ۲۰۱۰، دومین رتبه را در جهان، بعد از چین دارد و سومین کشور بعد از ایران هم کرهی شمالی است. به نظر شما، قرار گرفتن این سه کشور که گفته میشود از خیلی جهات، از نظر نوع ادارهی حکومت شبیه هم هستند، در بالاترین فهرست اعدام‌ها چه معنایی میتواند داشته باشد؟
هادی قائمی: اول اجازه بدهید اشاره کنم که اگر گزارش سازمان عفو بین‌الملل با دقت خوانده شود، آمار ۲۵۲ نفری که این سازمان منتشر کرده، تمامی اعدام‌ها را شامل نمیشود، بلکه فقط آنهایی را در برمی‌گیرد که در رسانههای ایران درج شدهاند. خود عفو بین‌الملل هم گفته است که حداقل ۳۰۰ نفر دیگر در زندان وکیل‌آباد مشهد اعدام شدهاند که خود این رقم را بیش از دو برابر می‌کند و ۶۰ نفر از اعدام شدگان زندان وکیل‌آباد در گزارش دبیرکل سازمان ملل، اخیراً از سوی مقامات ایرانی تأیید شدند. پس حتی آن ۲۵۲ نفر آمار دقیقی نیست و تعداد اعدامشدگان بیش از دو برابر آن است.
متأسفانه معنای آن این است که این حکومتها بههیچوجه برای حق حیات شهروندانشان ارزشی قائل نیستند و تعداد بسیار چشمگیر اعدامهایی که در این سه کشور اجرا میشود، نمایانگر آن است. مخصوصاً اینکه روندهای قضاییای که منجر به این اعدام‌ها میشود، در هر سه کشور بسیار مبهم، غیرشفاف و غیرقابل توجیه هستند.
شما فکر میکنید تعداد بالای اعدام در ایران، بیشتر مشکل قانون است یا مشکل اجرای قانون؟ چون برخیها میگویند، از نظر قانونی ما کاری نمیتوانیم انجام بدهیم و برخی دیگر معتقدند، مشکل در اجرای قانون است و اینکه وقتی بهعهدهی سلیقهی قاضی گذاشته میشود، باعث میشود که اینقدر حکم اعدام صادر شود.
اولاً بحث خود قانون است. جرمهایی که اعدام را شامل میشوند، بههیچوجه با قوانین بین‌المللی همخوانی ندارند و دوم هم اینکه نحوهی ثابت کردن جرم افراد، مخصوصاً در موارد مبهمی مانند محاربه یا حتی مسائلی که به مواد مخدر مربوط میشود و شواهدی که در دادگاهها میآید، هیچوقت قانعکننده نبوده است. در نتیجه، ما بر این باوریم که این اعدام‌ها حتی خود قوانین ایران را زیر پا میگذارند و شواهد لازم را ارائه نمیدهند.
آقای قائمی، "کمپین بین‌المللی دفاع از حقوق بشر" که شما نیز عضو آن هستید، از حامیان کمپین دیگری به عنوان "نه به اعدام" است و برای لغو مجازات اعدام در ایران تلاش می‌کند. اگر ممکن است در مورد کمپین "نه به اعدام" بیشتر توضیح بدهید. تلاشهای شما بیشتر متمرکز بر تلاشهای بین‌المللی و اطلاعرسانی است یا اینکه در داخل ایران هم شما میتوانید کاری انجام بدهید؟
"کمپین نه به اعدام" از سوی طیف وسیعی از فعالین درون و خارج از ایران تشکیل شده که حمایت سازمانهای عمدهی بین‌المللی را هم جلب کرده و تلاشاش برای متوقف کردن این اعدام‌ها است. در دو سال گذشته، مجمع عمومی سازمان ملل از تمامی اعضایاش خواسته که برای متوقف کردن و لغو نهایی اعدام در کشورهایشان، اگر هنوز چنین احکامی را دارند، قدم بردارند. اما متأسفانه در ایران نه تنها قدمی در این راستا برداشته نشده، بلکه تعداد اعدام‌ها روزبهروز اضافه شده و تلاش ما این است که این درخواست مجمع عمومی سازمان ملل را که تمامی دولتها به آن قول اجرا دادهاند، در ایران بهاجرا دربیاوریم.
پاسخ دولتمردان و بهخصوص مسئولین قضایی ایران معمولاً این است که در خیلی از کشورها، از جمله امریکا، حکم اعدام صادر و اجرا میشود و این قوانین داخلی ما است و شما نمیتوانید در قوانین داخلی ما دخالت کنید و از ما بخواهید که مجازات اعدام را لغو کنیم. پاسخ شما به این استدلال چیست؟
پاسخ من، یکی این است که در مواردی مانند اعدام کودکان، ایران از جمله معدود کشورهایی است که قوانین بین‌المللی را زیرپا میگذارد و تعداد اعدام نوجوانان در ایران بسیار بیش از دیگر کشورها است. پاسخ دوم این است که اگر دولتمردان ایران بر این باورند که قوانین داخلی کشورشان باید مغایر با تعهدات بینالمللیشان باشد، پس بهتر است از کنوانسیونهایی که امضا کردهاند، بهطور صریح، خارج بشوند و تکلیف همه را معلوم کنند؛ نه اینکه از یک سو از امضاکنندگان این پیماننامهها و متعهدین به آن باشند و از سوی دیگر، از انجام آنها سر باز بزنند.
آیا "کمپین نه به اعدام" برای کلاً لغو مجازات اعدام و گزارش اعدامشدهها در همهی زمینهها فعالیت می‌کند؟ یا فقط متمرکز بر اعدام‌های سیاسی است؟
در تمام زمینهها فعالیت می‌کند. تمام تلاشاش این است که حکم اعدام مانند بسیاری کشورهای دیگر که لغو شده، در ایران هم لغو شود. بهخصوص که در سه دههی اخیر از این حکم برای مقاصد سیاسی سوءاستفادهی بسیار شده و بسیاری از زندانیان سیاسی قربانی آن شدهاند. نکتهی مهم این است که این کمپین تلاش می‌کند اطلاعات موجود در مورد کسانی را که حکم اعدام دارند، برای جامعهی بین‌المللی مهیا کند تا اینکه وقتی پروندهی کسی پیش میآید، اطلاعات لازم در این زمینه وجود داشته باشد و بتوان فعالیتهایی مؤثر را انجام داد.
آیا شما اطلاع دارید که چند درصد یا چه تعداد از اعدامهایی که در سال گذشته در ایران صورت گرفته، سیاسی بوده است؟
بهطور دقیق میدانیم که سه نفر که در ماه ژانویه اعدام شدند، از معترضین پس از انتخابات بودند، اما کسانی که به جرم محاربه اعدام شدهاند و هیچگونه دلیل قانع کنندهای برای آن اعلام نشده، در حد ۲۰ نفر بودهاند. اشکال دیگر هم در ارتباط با اعدام‌های پنهانیای هست که صورت می‌گیرد؛ مخصوصاً تعداد کثیری در وکیل‌آباد اعدام شدهاند و از آنجایی که هیچگونه شفافیتی وجود ندارد و اسامی و جرمهای آنها را نمیدانیم، نگرانی بسیار وجود دارد که زندانیان سیاسی گمنامی ممکن است در میان آنها بوده باشند.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: کیواندخت قهاری