آلمان پنج سال پس از پذیرش صدها هزار پناهجو

جمله تاریخی "ما از پس آن برمی‌آییم" را می‌توان معروف‌ترین جمله آنگلا مرکل، در تمام دوران صدارت اعظمی او خواند. این جمله آغاز چالش بزرگی بود که صدراعظم آلمان مرکل خودخواسته سراغ آن رفت.

او سال ۲۰۱۵ میلادی مرزهای آلمان را بر روی پناهجویانی که بسیاری از آنها در مسیر بالکان، در مجارستان گیر کرده بودند گشود و در مدت چند هفته ده‌ها هزار نفر وارد آلمان شدند. اغلب آنها پناهجویانی از سوریه، شمال آفریقا، عراق و افغانستان بودند که می‌خواستند خود را به یکی از کشورهای اروپایی برسانند.

آنگلا مرکل تصمیم گرفت آنها را در خاک آلمان بپذیرد، آن‌هم در حالیکه در اصل سایر کشورهای اتحادیه اروپا مسئول پذیرش آنها بودند. درخواست پناهندگی آنها قرار شد بعد از ورود به آلمان بررسی شود.

نتیجه این شد که تقریباً یک میلیون نفر تنها در سال ۲۰۱۵ میلادی در آلمان درخواست پناهندگی دادند. توماس دمزیر، وزیر وقت کشور چندی پیش در نشست حزب "آلترناتیو برای آلمان" اعتراف كرد كه در آن دوران "لحظاتی ترس از دست دادن كنترل اوضاع" وجود داشت.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

جانشین او هورست زهوفر که آن‌زمان نخست وزیر ایالت بایرن بود، حتی یک بار اوضاع سال ۲۰۱۵ میلادی را "‌حاکمیت بی‌قانونی" خوانده بود.

البته حال، پس از گذشت پنج سال از آن زمان قضاوت در مورد آن‌روزها هم تغییر کرده است. ایرین میهالیچ، سیاستمداری از حزب سبزها به دویچه‌وله می‌گوید: «تصمیم صدراعظم آلمان برای باز کردن مرزها آن زمان درست بود. تنها گزینه دیگر، یعنی بسته‌نگاه داشتن مرزها می‌توانست قلب اروپا را به آشوب کشد و پتانسیل غیر قابل محاسبه برای درگیری داشته باشد.»

لارس كاستلوچی، سیاستمدار سوسیال دمکرات که در ائتلاف دولت حضور دارد ضمن تأیید تصمیم مرکل در کل، معتقد است: «اشتباه آنجا بود كه ما متحدان اروپایی‌یمان به اندازه كافی مشارکت ندادیم و تا به امروز گرفتار مشکلات بزرگی هستیم که به وجود آمد.»

گوتفرید کوریو ازحزب خارجی‌ستیز "آلترناتیو برای آلمان" اما به دویچه‌وله می گوید: «تصمیم‌گیری واقع‌بینانه و مسئولانه باید بر اساس پیروی از قانون اتخاذ می‌شد. اگر همان ابتدا جلوی ورود آنها گرفته می‌شود، افراد کمتری به طرف اروپا به راه می‌افتادند و تعداد کمتری هم در دریای مدیترانه غرق می‌شدند.»

اما آنگلا مرکل آن زمان با جمله معروف خود: "ما از پس آن برمی‌آییم"، بسیاری از مردم آلمان را برای پذیرش جمع کثیری از پناهجویان همراه خود کرد. این تصمیم مرکل فرای مرزها بازتاب گسترده‌ای داشت.

روزنامه "نیویورک تایمز" پنجم سپتامبر سال ۲۰۱۵ آلمان را کشوری خواند که دست خود را بری کمک به سوی پناهندگان دراز کرده است. شبکه الجزیره هم ضمن پوشش خبری رویدادها از "درها و مرزهای گشوده آلمان بر روی همه کسانی که به این کشور پناه می‌برند" خبر داد و آلمان را "بندری امن" برای آنها خواند.

اما در داخل کشور بسیاری با بدبینی معتقد بودند كه آلمان وظیفه‌ای سنگین‌تر از توان خود بر دوش گرفته است. برخی دیگر با اشاره به جمله معروف مرکل، می‌پرسیدند آلمان دقیقأ از پس چه کاری قرار است برآید و چرا آلمان باید خود را مسئول پذیرش افراد بسیاری از فرهنگ‌های دیگر بداند؟

لارس كاستلوچی، سیاستمدار سوسیال دمکرات که حزبش آن زمان از سیاست مرکل حمایت می كرد، معتقد است مرکل باید برای مردم توضیح می‌داد چه خبر است و می‌گوید: «ضروری بود که مرکل می‌گفت ما چگونه می‌توانیم از پس این كار برآییم و چه كسی باید چه کاری انجام دهد. این توضیح موجب بحث در جامعه می‌شد و شاید مانع از آن می‌شد که هواداران و مخالفان سیاست او حال اینطور آشتی‌ناپذیر رو در روی هم بایستند و پوپولیست‌ها از آن سود برند.»

فرهنگی که مرکل برای استقبال از پناهجویان برای آن تبلیغ می‌کرد در جشن شب سال نو سال ۲۰۱۶ میلادی به پایان رسید. آن شب جمعی از مردان جوان پناهجو در محوطه روبه‌روی ایستگاه مرکزی قطار در شهر کلن،‌ صدها زن را مورد آزار و اذیت جنسی قرار دادند. البته پیش از آن شب هم اقامتگاه‌های پناهجویان بارها و بارها هدف حمله خارجی‌ستیز‌ها قرار گرفته بود.

اما از نظر سیاسی، حزب خارجی‌ستیز "آلترناتیو برای آلمان" بیشترین سود را از عدم رضایت مردم آلمان از سیاست پذیرش پناهجویان در دولت مرکل برد و پس از انتخابات مجلس فدرال آلمان در سال ۲۰۱۷ میلادی به قدرتمندترین حزب اپوزیسیون تبدیل شد.

مرکل که هرگز از تصمیم خود در سال ۲۰۱۵ ابراز پشیمانی نکرد، دسامبر سال ۲۰۱۶ اذعان کرد که وضعیتی مانند آنچه تابستان ۲۰۱۶  رخ داد "نمی‌تواند، قرار نیست و نباید دوباره اتفاق افتد". از آن زمان تا کنون سیاست پناهندگی در آلمان سخت‌تر شد و شمار پناهجویانی که وارد آلمان می‌شوند نیز کاهش محسوسی یافته، البته در درجه نخست چون کشورهای حوزه بالکان، عبور از این مسیر را برای پناهجویان بیش از پیش دشوار کردند.

اما وضعیت پناهجویان و مهاجران حال چطور است؟ آنها از نظر شغلی هنوز آماری پایین‌تر از حد متوسط ​​ جمعیت آلمان دارد. مطالعه‌ای که توسط موسسه‌ تحقیق در مورد بازار کار و فرصت‌‌های شغلی در سال ۲۰۲۰ میلادی انجام شده نشان می‌دهد که تنها حدود نیمی از افرادی که از سال ۲۰۱۳ به بعد به آلمان مهاجرت کرده‌اند، شاغل هستند.

البته در این مطالعه، روند جذب آنها در بازار کار تا پیش از همه‌گیر شدن کرونا، در کل مثبت ارزیابی شده است. این روند اما حال به دلیل بحران کرونا تغییر کرده است. بسیاری از پناهجویان و مهاجران کار خود را در بحران کرونا از دست داده‌‌اند.

در زمینه تخلف و جرم که یکی دیگر از شاخص‌های ادغام مهاجران در جامعه میزان به شمار می‌رود، گزارش دفتر پلیس جنایی فدرال نشانگر آن است که آمار ارتکاب قتل عمد، ضرب و جرح شدید بدنی و تجاوز میان پناهجویان و مهاجران که تعداد زیادی از آنها مردان جوان هستند، بالاتر است. دولت آلمان به ندرت موفق می‌شود افرادی که درخواست پناهجویی آنها رد شده را به کشورهای خود بازگرداند.

پاتریک سنبورگ، سیاستمداری از حزب "دمکرات مسیحی" می‌گوید حمایت از پناهجویان برای او در درجه نخست، به عنوان یک "حمایت موقت" قابل درک است. او می‌گوید: «کسانی که می‌‌خواهند برای همیشه اینجا بماند و کار کند، باید از راه‌های باز دیگری استفاده کنند؛ البته آنها باید مهارت‌های مورد نیاز را داشته باشند و ارزش‌های ما به رسمیت بشناسد.»

تصمیم سال ۲۰۱۵ آنگلا مرکل تأثیری عمیق و پایدار بر جامعه آلمان داشت. حدود ۶۰ درصد مردم این کشور معتقدند که آلمان می‌تواند به خوبی با پناهجویان کنار آید و ۴۰ درست برعکس فکر می‌کنند.

هرفرد مونکلر کارشناس علوم سیاسی معتقد است تصمیم سال ۲۰۱۵ شکاف در جامعه آلمان را روشن کرد و تصمیم‌گیری‌های سیاسی را رادیکال‌تر کرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

در پاسخ به این پرسش که آیا جامعه آلمان توانست از پس آنچه مرکل گفته بود برآید؟ توماس دمزیر، وزیر پیشین کشور می‌گوید: «ما به موفقیت‌های زیادی رسیده‌ایم.» پاتریک سنبورگ، سیاستمدار هم‌حزبی او هم معتقد است که آلمان "در کل توانست بحران پناهجویی سال ۲۰۱۵ را خوب مدیریت کند".

ایرنه میهالیچ از حزب سبزها اما تأکید می‌کند: «همپیوندی پناهجویان با جامعه میزبان یک شبه اتفاق نمی‌افتد و ما باید در همه سطوح روی آن کار کنیم، من مطمئنم که این برای بازار کار و توسعه جمعیتی آلمان یک فرصت است.»

مطالعات انجام شده توسط موسسه تحقیقات اقتصادی آلمان (DIW) هم به این فرصت اشاره می‌کند و از حرکت آلمان در مسیر درست خبر می‌دهد. البته این موسسه بر ضرورت انجام تلاش‌های گسترده‌تر برای همپیوندی پناهجویان و مهاجران با جامعه میزبان تأکید دارد.