«آقای خامنه‌ای به کارنامه نظام جمهوری اسلامی نمره ۲۰ داد»
۱۳۹۷ فروردین ۱, چهارشنبه
آیتالله خامنه‌ای در سخنرانی‌اش در مشهد از پیشرفت در زمینه‌های مختلف به شدت تمجید کرد؛ از توسعه و پیشرفت دانش و فناوری گرفته تا کاهش فاصله طبقاتی و فقر مطلق نسبت به پیش از انقلاب اسلامی. او گفت در باب عدالت کارهای بسیار زیادی شده و وضع در ایران از بسیاری کشورهای دیگر بهتر است.
رهبر جمهوری اسلامی، منتقدان به نبود آزادی را "دروغگو" خواند و گفت که همه‌جور آزادی در ایران وجود دارد، از بیان و عقیده تا انتخابات، و هیچ‌کس در این کشور تحت فشار یا تعقیب قرار نمی‌گیرد. البته او برای این‌که توهمی برای کسی پیش نیاید تاکید کرد که مرز آزادی در ایران دین و شریعت و قوانین جمهوری اسلامی است.
محمدصادق جوادی‌حصار، روزنامه‌نگار از مشهد به دویچه‌وله می‌گوید: «جمله معروفی داریم در ایران که می‌گوید آزادی بیان هست ولی آزادی بعد از بیان نیست. این حرفی درست است که آزادی محدود به قانون است، ولی در خیلی موارد قانون رعایت نمی‌شود و در عین حال بسیاری از همین قوانین هستند که آزادی‌ها را محدود کرده‌اند.»
آقای جوادی‌حصار به تصویب قوانینی مانند نظارت استصوابی اشاره می‌کند که بخشی از اختیارات مدنی و حقوقی شهروندان را از آن‌ها گرفته است.
"مردم‌سالاری" و شاهد آن
محمد محبی، تحلیلگر مسائل ایران و خاورمیانه از تهران به دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «اگر کسی بخواهد سخنان ایشان درباره آزادی را تحلیل کند، فقط باید با نگاه ایدئولوژیک او با مسائل برخورد کند، تا آن‌ها را بفهمد. اگر کسی خارج از دنیای ایدئولوژیک ایشان به مسائل نگاه کند، فقط باید به حرف‌های ایشان بخندد.»
آقای محبی می‌افزاید: «در دنیای ایشان هرگونه آزادی به معنای لیبرال آن، عین ولنگاری است و حتی خلاف ارزش‌های انسان. آزادی در دیدگاه ایشان علاوه بر شریعت تا حدودی هم تحت تاثیر ارزش‌های چپ دهه چهل و پنجاه تعریف شده است.»
آیتالله خامنه‌ای مصداق مردم‌سالاری در ایران را آزادی انتخابات دانست. محمد محبی می‌گوید: «کافی است نگاهی بیندازیم به روند انتخابات در ایران، به عنوان نمونه انتخابات مجلس که در اسفند ۹۴ برگزار شد، در لیستی که اصلاح‌طلبان در شهر تهران دادند، تنها هفت چهره اصلاح‌طلب شناخته شده بودند و آن‌ها مجبور شدند چند نفر از جناح اصول‌گرا را هم در لیست خود قرار دهند. اگر با انصاف به همین یک نمونه نگاه کنیم می‌بینیم که انتخابات مطلقا آزاد نیست و کاندیداهایی که از نظر شورای نگهبان یک ذره با نظام بازی داشته باشند، به راحتی آب خوردن رد صلاحیت می‌شوند.»
«اوضاع بر وفق مراد است»
محمد محبی معتقد است که بزرگ‌ترین چالش، چالش معیشت است و این را مسئولان نظام به خوبی می‌دانند، ولی «اگر از صدر تا ذیل سخنرانی آقای خامنه‌ای را نگاه کنید می‌بینید که ایشان به‌جز در مواردی بسیار معدود، در همه چیز نمره ۲۰ به نظام جمهوری اسلامی داده است. اگر بخواهیم از دید روانشناسی سیاسی صحبت کنیم می‌توانیم از خود بپرسیم که آیا ایشان در حال روحیه دادن به قشر اصول‌گرا و اقتدارگرای حکومت است یا واقعا اعتقاد دارد؟» او اضافه می‌کند: «این سخنان نشان می‌دهد که هنوز هم آقای خامنه‌ای تصور می‌کند که اوضاع بر وفق مراد است.»
آقای محبی می‌گوید آیتالله خامنه‌ای «باور دارد که تمام مشکلات بشر با فقه و شریعت قابل حل است. وقتی که بالاترین مقام کشور این چنین با نگاه ایدئولوژیک به مسائل نگاه می‌کند، می‌توان نتیجه گرفت که چه خطری کشور را تهدید می‌کند.»
از نظر محمدصادق جوادی‌حصارعدالت امری سیال است و «اگر منظور عدالت آن چیزی است که مردم راضی باشند، حتی در شرایط فعلی بخش عظیمی از مردم رفتارهای مسئولین چه دولتی چه حاکمیتی را با عدالت خیلی همسو نمی‌بینند. حالا این دیگر قضاوت مردم است؛ غلط و درست آن بر عهده مردم است. ولی مردم آنچه را که اتفاق افتاده را در خیلی از موارد با عدالت منطبق نمی‌دانند.»
استقلال مورد نظر رهبر جمهوری اسلامی
یکی از مسائلی که آیتالله خامنه‌ای در سخنرانی‌اش روی آن تاکید زیادی کرد و به شدت به آن بالید "استقلال" بود. اما محمد محبی می‌پرسد منظور از "استقلال" چیست؟ و می‌گوید: «نگاه او به "استقلال" یک نگاه ایدئولوژی زده است. یعنی ضد غرب بودن، ضد آمریکا بودن. در حالی که می‌دانیم که ایران حتی در سیاست خارجی خود و نمایندگی‌های ایران در سازمان‌های بین‌المللی چقدر تحت تاثیر قدرت‌هایی مانند روسیه و چین هستند؛ درست مانند گذشته که تحت تاثیر آمریکا قرار داشتند. بنابراین در زمینه استقلال چندان کارنامه موفقی نداریم.»
میلیون‌ها جوان بیکار و "خودباوری ملی"
آیتالله خامنه‌ای از "خودباوری ملی" سخن گفت و به میلیون‌ها جوان دانشگاه دیده اشاره کرد که سرمایه اصلی ایران‌اند. به نظر او مشکل این است که مسئولان به این ظرفیت باور ندارند. او اهمیتی به آمار و ارقام رسمی کشور نداد که حاکی از بیکاری میلیونی همین جوان‌هاست؛ معضلی که دولت همیشه به آن معترف است اما هیچ راه‌حلی برای آن ندارد.
محمد محبی می‌گوید: «اگر منظور از خودباوری به معنای متکی شدن به خود و باور به توانایی خود باشد، آنگاه باید گفت یک جوانی که دانشگاه را تمام می‌کند، هیچ‌گونه چشم‌اندازی برای آینده‌اش ندارد. حدود ۱۰ میلیون فارغالتحصیل دانشگاهی و چهار میلیون دانشجو، متاسفانه نتیجه سیاست‌های غلط در نظام آموزشی است. دانشگاه‌‌های کشور را بدون این‌که برنامه‌ریزی داشته باشند گسترش داده‌اند. جوانی که می‌خواهد وارد دانشگاه شود، فله‌ای انتخاب رشته می‌کند و آینده‌ای هم ندارد. آن‌هم در کشوری که ظرفیت‌های اقتصادی ندارد. دولت هم توان ایجاد شغل برای آن‌ها را ندارد و با ایجاد دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه آزاد عملا فقط بیکاری جامعه را به تاخیر انداخته‌اند که بسیار خطرناک است. خطرات این سیاست دارد دیده می‌شود؛ این همه فارغالتحصیل بیکار برخلاف آنچه آقای خامنه‌ای می‌گویند، فرصت نیست، خطر است.»
"سال کالای ایرانی"
محور اصلی سال پیش رو در نگاه آیتالله خامنه‌ای اتکاء به تولید داخلی بود و شعار امسال او حمایت از "کالای ایرانی". او از دولت و مردم خواست از سرمایه ایرانی، کار ایرانی، تولید ایرانی حمایت کنند و کالای ایرانی بخرند. اما هر دو طرف گفت‌وگوی دویچه وله معتقدند اقتصاد رانتی و فساد فراگیر در ساختار اقتصاد ایران، انحصار سرمایه و قدرت و مشکلات عدیده‌ای که به خاطر سیاست خارجی ایران برای اقتصاد این کشور ایجاد شده، امید چندانی برای "کالای ایرانی" باقی نمی‌گذارد. سیاست اتکاء به تولید داخلی همان اقتصاد مقاومتی است که سال‌هاست دارد تکرار می‌شود.
به سالی که پیش روست امیدوارید؟
از محمد محبی و محمدصادق جوادی‌حصار پرسیدیم که با این وصف، چه چشم‌اندازی در سالی که پیش روست برای ایران متصور هستند؟
محمد محبی معتقد است که سال پیش رو سال سختی خواهد بود و آن‌عواملی که باعث این اعتراضات شده، سرجایش خواهد ماند و تشدید هم خواهد شد. او می‌گوید:
«من به سالی که پیش رو داریم بسیار بدبین هستم. دلیلش هم این است که منشاء این اعتراضات و اصل مشکل را سران حکومتی، آقای خامنه‌ای و حتی بسیاری از اصلاح‌طلبان به رسمیت نمی‌شناسند که بخواهند برای به دست آوردن راه حلی برای آن تلاش کنند. تمام اعتراضات و بحران‌ها نتیجه ناکارآمدی و فساد فراگیر است. آقای خامنه‌ای می‌گوید فقط چند نفری فاسد هستند، ولی هرکس که کوچکترین آشنایی با نهادهای دولتی دارد، این فساد را با پوست و گوشت و استخوانش درک می‌کند.»
آقای محبی می‌افزاید: «منشاء اعتراض‌ها فساد و نبود آزادی‌های اجتماعی و ناکارآمدی نظام است و آن‌ها این‌ها را اصلا بیماری نمی‌بینند، لذا اعتراضات را هم به رسمیت نخواهند شناخت. حالا یا اخبار دقیق به گوش آقای خامنه‌ای و بقیه سران نظام نمی‌رسد و یا حاضرند برای یک ایدئولوژی این هزینه را بدهند.»
و محمدصادق جوادی‌حصار درباره چشم‌انداز سال ۹۷ می‌گوید:
«امیدی که می‌توان داشت این است که این موضوعات به عنوان مطالبات ملی جریان‌های سیاسی به صورت عمده‌ای مورد توجه باشند و دولت و مجلس برای تحقق آن‌ها تحت فشار افکار عمومی قرار گیرند. وگرنه اگر جمعیت‌ها، احزاب و سندیکاها شکل نگیرند و این مطالبات را به صورت منسجم پیگیری نکنند، به نظر من روزمره‌گی و فشارهای مضاعف اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی، و همه چیز به همان روال همیشگی ادامه خواهد یافت و نمی‌توان انتظار اتقاق تعیین‌کننده‌ای داشت.»