دویچه وله: آقای مهندس تجلی‌مهر، در جریان حرکت‌های اعتراضی اخیر در ایران یک سری اختلال در کار اینترنت در ایران ایجاد شده و گفته می‌شود که سرعت اینترنت را پایین آورده‌اند. می‌توانید برایمان توضیحی درباره پایین آوردن سرعت اینترنت بدهید؟
محمود تجلی‌مهر: در این رابطه منظور ارتباط کشور با اینترنت در خارج از کشور است. در آنجا سرعت را پایین آورده‌اند، چون گذرگاه‌های ایران به خارج از کشور در کنترل آنهاست. در داخل کشور هم احتمالا می‌توانند در بعضی جاها که فکر می‌کنند مسئله است سرعت اینترنت را پایین بیاورند. ولی در مجموع الان که می‌گویند سرعت پایین آمده، منظور ارتباط با خارج از کشور است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
پایین آوردن سرعت اینترنت چه اختلالی می‌تواند در فعالیت‌های اقتصادی کشور و کار روزمره مردم ایجاد کند؟
برای شرکت‌ها و افرادی که با خارج از کشور در تماس هستند و کارشان را از طریق اینترنت انجام می‌دهند این امر می‌تواند اختلال جدی ایجاد کند، به دو دلیل: یکی اینکه کلا ارتباط با خارج از کشور باید امن باشد و از طریق ارتباط وی‌پی‌ان انجام شود. این ارتباط خودش یک مقدار پهنای باند را می‌گیرد. مسئله دیگر این است که بسیاری از این شرکت‌ها به یکدیگر وصل هستند، یعنی ارتباط دائمی دارند. مثلا یک بانک با شعبه خودش در خارج از کشور یا شرکت‌های بزرگی هستند که در خارج از کشور دفتر دارند یا بالعکس. این ارتباطها تماس‌های دائمی هستند و اگر پهنای باند و سرعت را پایین بیاورند در این ارتباطها اختلال به وجود می‌آید و این می‌تواند مسئله‌ای اساسی برای فعالیت‌های اقتصادی باشد. فرض کنید شخصی که بخواهد یک خرید اینترنتی انجام دهد، یک مقدار صبر دارد تا مثلا صفحه بالا بیاید. ولی خیلی از این ارتباطها از طریق کامپیوتر با کامپیوتر انجام می‌شود، یعنی سیستم‌هایی هستند که به طور اتوماتیک کارهایی را انجام می‌دهند و اینها اگر سرعت پایین بیاید ارتباطشان قطع می‌شود، یعنی "تایم‌آوت" اتفاق می‌افتد که یعنی یک سیستم فکر میکند یک سیستم دیگر در دسترس نیست و ارتباط را قطع میکند.
ما اطلاع داریم که کار داخلی برخی وزارتخانه‌ها هم بر اثر پایین آمدن سرعت اینترنت مختل شده است.
این یک مقدار عجیب است. برای اینکه در داخل کشور، اگر بر اساس آن شبکه داخلی خود کشور باشد معمولا سرعت‌ها پایین نیست. می‌تواند به این صورت باشد که سرورهای این اداره‌ها و ارگان‌ها در خارج از کشور است. آنوقت تحت تاثیر پایین آوردن سرعت قرار می‌گیرند چون تمام ارتباطشان به خارج می‌رود و برمی‌گردد و این پدیده عجیبی نیست. خیلی از ارگان‌ها، از جمله ارگان‌های دولتی، سرورهای اینترنتی‌شان در خارج از کشور و در جاهای مختلف است.
دولت در جریان حرکت‌های اعتراضی اخیر اپلیکیشن‌هایی مثل تلگرام یا اینستاگرام را فیلتر کرده است. درحالیکه می‌دانیم این اپلیکیشن‌ها پرکاربر هستند، وزیر ارتباطات ایران گفته که فیلتر تلگرام احترام به کاربر ایرانی است. شما فکر می‌کنید فیلتر کردن این اپلیکیشن‌ها چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟
فیلتر کردن احترام به هیچ کس نیست. فیلتر کردن توهین به هر کسی است که با عقل سلیم و اراده آزاد خودش تصمیم بگیرد از سرویسی استفاده کند. آن هم در رابطه با سرویسی مثل تلگرام که آنگونه که آمارها می‌گویند ۴۰ میلیون، یعنی نزدیک به نصف کاربرانش ایرانی هستند. بنابرین این حرف معقولی نیست. ولی پایین آوردن یا قطع این سرویس‌ها به خیلی کارها لطمه می‌زند. خیلی‌ها هستند که از طریق تلگرام نه تنها تبادل اطلاعات می‌کنند و با همدیگر گروه درست می‌کنند، بلکه حتی کارهای اقتصادی انجام می‌دهند. با فیلتر شدن تلگرام کار آنها هم می‌خوابد.
تلگرام یک ویژگی دارد نسبت به بقیه سرویس‌های اینترنتی و آن این است که تقریبا تمام امکاناتی که در فیس‌بوک وجود دارد را تلگرام ارائه می‌دهد و آن هم روی تلفن همراه. در آنجا می‌شود گروه درست کرد، می‌شود اتاق‌های بحث درست کرد، تبادل معمولی اطلاعاتی یا چت با یک شخص داشت و می‌شود حتی کارهای اقتصادی کرد. بعضی از آن استفاده می‌کنند چون پلاتفرم وسیعی است. اگر آمارها درست باشد و ۴۰ میلیون کاربر ایرانی در آن باشند طبیعتا عرصه وسیعی برای فعالیت اقتصادی است. من کسانی را دیده‌ام که آنجا کتاب می‌فروشند، موزیک می‌فروشند، جواهرات می‌فروشند، عکس‌هاشان را ارائه می‌دهند. بعضی از کشورهای کوچک هستند که کارهایشان را آنجا انجام می‌دهند. طبیعتا به همه آنها لطمه می‌خورد. به خصوص در روزهای اخیر که برای فرستادن فیلم و کلیپ به خارج از کشور استفاده می‌شود و چون ارتباطش امن است برای حکومت طبیعتا این حساسیت را به وجود می‌آورد و سعی میکند با فیلتر کردن و بلوکه کردنش این کار را بخواباند.
مردم حالا از فیلترشکن استفاده می‌کنند تا به اطلاعاتی که در اینترنت میخواهند دست پیدا کنند. تاثیر پایین آوردن سرعت اینترنت روی فیلترشکن‌ها چیست؟
تکنولوژی پایه فیلترشکن همان تکنولوژی وی‌پی‌ان است، یعنی ارتباط امن بین دو نقطه. امن از این نظر که اگر در این میان ارگانی نشسته باشد و بخواهد این ترافیک را شنود بکند هیچ شانسی ندارد چون این ارتباط رمزگذاری شده است. بنابراین فیلترشکن‌ها از این تکنولوژی استفاده می‌کنند برای اینکه بتوانند سیستم فیلتری را دور بزنند و سیستم فیلتری نمی‌تواند تشخیص بدهد که محتوای این ارتباط چیست، بنابراین نمی‌تواند فیلتر بکند. از این رو کاربرها از این استفاده می‌کنند برای اینکه مثلا به اینستاگرام یا فیس‌بوک یا هر چیز که فیلتر شده وصل شوند. از این طریق به خارج از کشور وصل می‌شوند و از طریق یک سرور در خارج از کشور آن صفحه خاص را میخواهند. ارتباط فیلترشکن یا همان وی‌پی‌ان ۲۰ تا ۳۰ درصد از پهنای باند را می‌خورد، یعنی برای خودش لازم دارد. بنابراین چیزی که می‌ماند آن ۷۰ درصد باقیمانده است و همه کاربرها هم حس می‌کنند که وقتی با فیلترشکن به یک سرویس وصل می‌شوند سرعت پایین می‌آید. حال با پایین آوردن سرعت و وقتی فیلترشکن ۳۰ درصد را برای خودش استفاده میکند، دیگر چیز زیادی نمی‌ماند و ممکن است قطع شود چون زمانی بیش از آن اندازه‌ی تعریف شده را می‌خواهد. در نتیجه در هر فعالیتی، می‌خواهد یوتیوب باشد یا چیزی دیگر، اختلال به وجود می‌آید.
کلا فکر می‌کنید فیلتر گذاشتن و محدود کردن آزادی اینترنت چه لطمه‌های اقتصادی می‌تواند به ایران بزند؟
اگر بخواهم بگویم چه لطمه‌های اقتصادی می‌زند، واقعا خیلی سخت است. برای اینکه ارزش ارتباط آزاد در اینترنت به قدری بالاست که فقط می‌شود گفت نجومی است. قابل تخمین نیست. در اینترنت ثروت هنگفتی وجود دارد که به رایگان در اختیار همه است. حال این می‌تواند دانش تخصصی باشد، می‌تواند اطلاعات عمومی باشد، و نیز همین ارتباطات تجاری گسترده‌ای که کارها را راحت میکند، آدمها دیگر مجبور به مسافرت نیستند و جلسات آزاد برگزار می‌شود. خیلی کارها را راحت میکند. بازی کردن با مسئله اینترنت به خاطر اینکه حکومت حساسیت دارد و به علت اینکه حکومت می‌خواهد در این مقطع یا آن مقطع این بشود یا نشود یا برای مردم تعیین کند که چکار کنند، چنان لطمه اقتصادی سنگینی به اقتصاد کشور می‌زند که واقعا قابل اندازه‌گیری نیست. این چیزی است که انسان واقعا زمانی حس میکند که به کشورهای دیگر مثل کره جنوبی یا هند نگاه میکند که می‌آیند و بستر اینترنتی را جوری برای مردم فراهم می‌کنند که بتوانند آزاد به تبادل ارتباطات و فعالیت اقتصادی بپردازند و این موضوع به خوبی در رشد سریع اقتصادی کشورشان مشهود است.