کمیسیون تحقیق برای بررسی نقش فرانسه در نسل‌کشی در رواندا

امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه روز جمعه ۱۵ فروردین (۶ آوریل) میزبان نماینده قربانیان قتل‌عام رواندا "ایبوکو" بود. آنها در نشستی با یکدیگر تصمیم گرفتند کمیسیونی تشکیل دهند که وظیفه آن بررسی وضع بازماندگان پاکسازی قومی در سال ۱۹۹۴ در رواندا و هم‌چنین نقش فرانسه در این جنایت است.

قرار است اسناد آرشیو فرانسه درباره رواندا در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۴ در اختیار این کمیسیون قرار گیرد. هم‌زمان یک هیات علمی بلندپایه تشکیل خواهد شد تا نسل جدیدی از  استادان و کارشناسان را ‌‌آموزش دهد که متخصص در تاریخ جنایاتی که علیه توتسی‌ها انجام گرفته، باشند .

مکرون وعده داده است که بودجه بیشتری برای تحقیقات پلیسی و حقوقی برای روشن شدن نقش کسانی که از فرانسه در این جنایات سهم داشته‌اند، تخصیص می‌دهد. روز هفتم آوریل روز بزرگداشت یاد قربانیان کشتار جمعی در روانداست. او گفته است که این جنایت باید در حافظه جمعی فرانسه جایی پیدا کند.

ربع قرن پیش در رواندا چه گذشت؟

روز ششم آوریل ۱۹۹۴ موشکی در نزدیکی فرودگاه کیگالی، پایتخت رواندا، به هواپیمای جووینال هابیاریمانا، رئیس جمهوری این کشور اصابت کرد. در پی این حمله او که از قوم هوتو بود، به همراه سیپرین نتاریامیرا، رئیس جمهوری بروندی، و هشت سرنشین دیگر این هواپیما کشته شدند. این حادثه سر‌آغاز فصلی شوم در تاریخ رواندا بود.

شبانگاه ۷ آوریل ۱۹۹۴ قتل عام سازمان‌یافته قبایل توتسی در کشور آفریقایی رواندا آغاز شد. بین ۸۰۰ هزار تا یک‌میلیون نفر از قبایل توتسی و میانه‌روهای هوتو طی تقریبا ۱۰۰ روز به قتل رسیدند. عاملان از شبه‌نظامیان هوتو، صفوف ارتش، گارد ریاست جمهوری، پلیس ملی و نیروهای منطقه‌ای بودند.

رومئو دالر، فرمانده کانادایایی کلاه سبزهای سازمان ملل متحد سه ماه قبل از آن سازمان ملل متحد را از برنامه این کشتار مطلع کرده بود، اما به گزارش او ترتیب اثر داده نشد. گفته شده که کوفی عنان، دبیر کل وقت سازمان ملل متحد، به هشدارهای بعدی فرماندهان این سازمان جهانی نیز اهمیتی نداده بود.

در جریان این قتل عام و پس از آن میلیون‌ها نفر از قوم توتسی و هوتو به تانزانیا، زئیر و اوگاندا پناهنده شدند. اگرچه حالا از این نسل کشی ۲۵ سال می‌گذرد، اما این منطقه هم‌چنان قربانیان جدیدی می‌گیرد، بخصوص در شرق کنگو. در رواندا نیز سرنوشت بسیاری از قربانیان تا همین امروز نادیده گرفته می‌شود و روزی نیست که بدون حملات مرگبار توسط گروه های مسلح در شرق کنگو سپری شود.

نقش فرانسه در رواندا

فرانسه رابطه نزدیکی با رژیم حاکم هوتوها داشت. قوای نظامی فرانسه در ماه ژوئن پس از آن که شورشیان هوادار جبهه میهن‌پرستان رواندا (RPF) موفق شدند عاملان این جنایات را وادار  به عقب‌نشینی کنند، وارد عمل شد. ارتش فرانسه به نظامیان و شبه‌نظامیانی که مسئول نسل کشی بودند یاری رساند تا به زئیر (جمهوری دمکراتیک کنگو) بگریزند.

اگر کسی به رواندای امروز و پایتخت آن کیگالی سفر کند، با خیابان‌های شسته رفته، آسمان‌خراشها و مراکز تجاری مدرن روبرو می‌شود. همان خیابان‌هایی که سال ۱۹۹۴ پر از جسد بود. سال‌ها طول کشید تا این جنایت هولناک به عنوان نسل‌کشی شناخته شد. پس از آن نیز گفته شد که دنیا دیگر هرگز نباید بر چنین جنایاتی چشم بربنند. اما همین حالا در کنگو، ساحل عاج، در میانمار و در جنوب سودان کشتار ادامه دارد، گرچه نه به ابعاد آنچه در ربع قرن پیش در رواندا رخ داد.