پوتین و مردم روسیه، پنج سال پس از الحاق کریمه

شانزده مارس ۲۰۱۹ پنجمین سال الحاق کریمه به خاک روسیه است؛ اقدامی که اوکراین آن را "اشغال" بخشی از خاکش نامید و روسیه از آن به عنوان "اتحاد مجدد" میهن با بخش جداافتاده‌اش یاد کرد. اروپا و آمریکا نیز در همراهی با اوکراین، الحاق کریمه را غیرقانونی و اقدامی اشغال‌گرانه نامیدند و مناسبات خود با مسکو را در مسیری انداختند که با واژه‌هایی چون تنش و تقابل و تحریم قابل توصیف است.

پنج سال پیش ابتدا مردانی که چهره‌های خود را پوشانده و مجهز به سلاح‌های سنگین بودند قدرت را در کریمه به‌دست گرفتند. سپس در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ یک رفراندوم "غیرقانونی" برای جدایی کریمه از اوکراین برگزار شد. جامعه جهانی نتایج این رفراندوم را به رسمیت نشناخت، اما دو روز بعد، پوتین در اقدامی یکجانبه فرمان الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه را امضا کرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

اقدام دستگاه رهبری روسیه موجی از رضایت و شادمانی در میان مردم در سراسر این کشور به‌راه انداخت. محبوبیت پوتین به بالای ۸۰ درصد رسید. پیش از الحاق کریمه محبوبیت پوتین ۶۰ درصد بود. مردم روسیه فکر می‌‌کردند همه چیز خوب است، همه‌چیز روبه‌راه است و روسیه دوباره در حال بازیافتن عظمت گذشته خویش است.

اما اوضاع مطابق آرزوها پیش نرفت. بسیاری از آنها که پنج سال پیش در چنین روزی هیجان‌زده و شادمان از الحاق کریمه به خاک روسیه بودند، اکنون دیگر چنین احساسی ندارند. الکسی تیتکف، از کمیته غیردولتی ابتکارهای مردمی در روسیه می‌گوید آنهایی که پنج سال پیش از اقدام پوتین حمایت کردند دو گروه از روس‌ها بودند که در مجموع دوسوم جمعیت را تشکیل می‌ دادند.

به گفته تیتکف، یک گروه از تاییدکنندگان پوتین، افرادی با نقظه‌نظرات رادیکال و علاقمند به راه‌حل‌های نظامی از جمله حتی دخالت نظامی در مواجهه با مسائل پیش‌روی کشورشان و طرفدار قطع کامل مناسبات با جهان غرب بودند. گروهی دیگر اما محتاط‌تر و عمل‌گراتر بودند. اکنون نظرات این گروه از روس‌ها نسبت به پنج سال به شدت تغییر کرده است.

اینکه دیگر از دستاوردهای الحاق کریمه چیزی برای پوتین باقی نمانده، در تابستان ۲۰۱۸ کاملا قابل‌مشاهده بود. پس از اعلام اصلاحات در سیتسم بازنشستگی و پیامد آن افزایش سن بازنشستگی، محبوبیت پوتین در میان مردم به ۶۴ درصد سقوط کرد.

اما کارشناسان می‌گویند کاهش محبوبیت پوتین بسیار پیش از اصلاحات در سیتسم بازنشستگی آغاز شده بود. الحاق کریمه به خاک روسیه با واکنش تند و یکپارچه غرب مواجه شد. اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های سنگینی را علیه برخی نهادهای مهم و مقام‌های نزدیک به ولادیمیر پوتین برقرار کردند. این تحریم‌ها در پنج سال گذشته تمدید شده و امسال نیز به دلیل توقیف سه کشتی اوکراینی توسط روسیه در نوامبر ۲۰۱۸ فهرست آن‌ها طولانی‌تر نیز شده است.

الکسی تیتکف، از کمیته غیردولتی ابتکارهای مردمی در روسیه می‌گوید شمار شهروندانی که متعقدند که تحریم‌های غرب به دلیل الحاق کریمه به روسیه به آنها ضرر زده است از همان سال ۲۰۱۴ رو به افزایش گذاشت. به گفته تیتکف، در سال ۲۰۱۵ وقتی مقام‌های روسیه اجازه دادند مواد غذایی که به طور غیرقانونی وارد کشور شده بود، نابود شود، تاثیر منفی روی بسیاری از شهروندان گذاشت. هر چند این گروه از مردم همچنان از سیاست خارجی روسیه پشتیبانی کردند اما همواره این احساس را داشتند که اوضاع کشور روز به روز در حال بدتر شدن است.

با از بین رفتن اثرات شیرینی الحاق کریمه در میان مردم روسیه، مقا‌م‌های کرملین هنوز چیزی جایگزین آن برای جلب حمایت مردمی نیافته‌اند. الکسی تیتکف می‌گوید برای رهبری کرملین یک راه برای افزایش حمایت‌های مردمی وجود دارد و آن هم مبارزه جدی با فساد است؛ همانند آنچه در سنگاپور و چین پیش رفته است. اما به گفته او صاحبان کنونی قدرت در روسیه نمی‌توانند چنین مبارزه‌ای را علیه فساد به پیش ببرند. حداکثر کاری که می‌توانند انجام دهند اقدام‌های جداگانه و محدود علیه افراد کم‌خطر و در سطح مقام‌های محلی مانند شهرداران و فرمانداران است.

در این میان بحث تعلق کریمه به اوکراین یا روسیه نیز بدون نتیجه در افکار عمومی و رسانه‌های روسیه تقریبا پایان یافته است. برای بخشی از مردم، الحاق کریمه یک "فرصت" بوده و آن را پذیرفته‌اند. اپوزیسیون نیز این بحث را پایان‌یافته می‌داند. اما این بحث از نظر حقوق بین‌الملل همچنان به صورت  موضوعی "مهم، عاجل و دردناک" مطرح است. به اعتقاد کارشناسان این موضوع بستری برای تنش‌ها و مشکلات اجتماعی برای جامعه روسیه در ده تا بیست سال آینده خواهد بود.