خاورمیانه و جدال بر سر هر قطره آب
۱۳۹۷ شهریور ۳۰, جمعه
روزنامه "تاگس‌اشپیگل" روز جمعه ۳۰ شهریور (۲۱ سپتامبر) مقاله‌ای با عنوان "جنگ بر سر هر قطره آب" منتشر کرده است. مقاله‌ای به قلم کریستیان بومه و توماس زایبرت.
نویسندگان به پدیده خشکسالی و کمبود آب در خاورمیانه اشاره کردهاند. در این مقاله آمده است که شش درصد از جمعیت کره خاکی در این منطقه زندگی می‌کند و این ۶ درصد عملا تنها به یک درصد از آب موجود در جهان دسترسی دارند.
گرمای بیش از حد و به‌ویژه تاثیرات تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین از جمله عوامل موثر در کمبود آب در این منطقه اعلام شده است.
در خاورمیانه ظرف پنج سال گذشته میزان بارندگی به‌شدت کاهش یافته و گرمای هوای به‌موازات آن افزایش یافته است. به عنوان مثال به مرگ پرندگان در حاشیه آب‌های خلیج فارس اشاره شده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
نویسندگان نوشته‌اند که سال گذشته، از آسمان کویت پرندگان مرده بر زمین افتاده‌اند. آنها به نقل از شماری از کارشناسان نسبت به ادامه زندگی در برخی از مناطق خاورمیانه ابراز نگرانی کرده و نوشته‌اند که چه بسا ظرف چند دهه آتی، بخشی از منطقه به علت کم‌آبی و خشکسالی عاری از سکنه شود.
افزون بر دلایل برخاسته از گرمایش هوا و تغییرات اقلیمی، هجوم جمعیت به شهرهای بزرگ کشورهای این منطقه نیز از دیگر عوامل تشدید کننده کمبود آب عنوان شده است.
جنگ بر سر آب
نویسندگان نوشته‌اند که نیروهای وابسته به "دولت اسلامی" (داعش) با آگاهی از اهمیت آب بر آن بودند که با تسخیر سدها در عراق و سوریه مواضع خود را از منظر استراتژیک تحکیم کنند.
مهم‌ترین نکته درباره دسترسی به آب این است که بسیاری از کشورهای این منطقه آب خود را از کشورهای دیگر به دست می‌آورند. به عنوان نمونه، مصریان بهره‌وری از آب نیل را وام‌دار مناطق مرکزی آفریقا هستند و سرچشمه دو رود حیاتی برای عراق و سوریه، یعنی دجله و فرات در خاک ترکیه واقع است.
ترکیه و همسایگانش
در بین کشورهای خاورمیانه، وضعیت ترکیه تفاوتی آشکار با دیگر کشورها دارد. ترکیه کشوری است با منابع غنی آب. ترکیه برای بهره گرفتن از آب دجله و فرات شروع به ساختن سدهای گوناگون در مسیر این رودها به سوی جنوب نموده است.
دولت‌های عراق و سوریه نگران آنند که احداث این سدها باعث کمبود شدید آب در آن کشورها شود. به‌ویژه پروژه احداث سد ایلیسو، باعث خشم و ناخشنودی دولت عراق شده است. پروسه ساخت این سد یک هفته پس از آغاز فعالیت بر اثر تظاهرات مردم در بغداد متوقف شد. آب دجله به‌شدت کاهش یافته بود و همین موضوع باعث اعتراض مردم شده بود.
ترکیه با احداث این سدها بر آن است تا برق مناطق جنوبی خود را تامین کند. حال آنکه موضوع آب دجله و فرات برای عراق، موضوعی اقتصادی نیست. عملا سه‌چهارم آب آشامیدنی عراق وابسته به آب آن سوی مرزهای این کشور است.
احداث این سدها عملا باعث کاهش دسترسی مردم به آب آشامیدنی در عراق شده است. نویسندگان مقاله یاد شده نوشته‌اند در گذشته عراق ۳۰ میلیارد مترمکعب آب از منبع فرات به دست می‌آورد. حال آنکه دسترسی به آب فرات برای عراق به کمتر از ۱۶ میلیارد مترمکعب تنزل یافته است.
کمبود آب از جمله عواملی بود که به نارضایتی‌های سیاسی در سال ۲۰۱۱ در سوریه دامن زد. خشکسالی شدید آن سال باعث کاهش تولید کشاورزی شده بود و کشاورزان ناگزیر برای ادامه حیات خود به شهرها پناه برده بودند. فقدان زمینه کار و اشتغال برای این بخش از جمعیت روستایی باعث نارضایتی عمومی آنها شده بود و اعتراضات آنها را در پی داشت.
سازمان ملل دولت سوریه را متهم کرده است که با بمباران مناطق واقع در شمال غربی دمشق که تحت کنترل شورشیان بوده امکان دسترسی پنج میلیون و ۵۰۰ هزار شهروند این کشور به آب آشامیدنی را مختل کرده است.
این در حالی است که شورشیان نیز به منابع آب در مناطق تحت کنترل دولت سوریه حمله می‌کنند.
مصر و همسایگانش
اتیوپی با اجرای پروژه عظیم ایجاد سد، عملا ادامه حیات مردم مصر را به مخاطره افکنده است. اتیوپی با اجرای این پروژه پنج میلیارد دلاری می‌تواند باعث کمبود آب در مصر شود. اتیوپی تصمیم دارد با ایجاد این سد، تولید برق را در کشور خود دو برابر کند.
این در حالی است که مصر ۹۰ درصد آب خود را از طریق نیل تامین می‌کند. از این‌رو احداث آن سد را عملا یک اقدام تهدیدآمیز برای کشور خود می‌داند.
بیش از نیمی از آب نیل در مصر از طریق "نیل آبی" تامین می‌شود که در سودان به "نیل سفید" می‌پیوندد.
احداث این سد پیامدهای زیان‌باری برای مصر خواهد داشت و از آن جمله است خطر خشک شدن ۸۰ هزار هکتار زمین کشاورزی.
مناسبات مصر و اتیوپی در سایه پروژه احداث این سد عظیم رو به تیرگی نهاده است. حتی خطر یک مناقشه مسلحانه نیز دو کشور را تهدید می‌کند. گرچه در نشست رهبران دو کشور مصر و اتیوپی، در ماه ژوئن سال جاری، خطر این جنگ برطرف شد، اما تنش در مناسبات این دو کشور هم‌چنان ادامه دارد.
چند هفته پیش، زیمگنف بکله، مهندس سرپرست احداث این سد مورد سوءقصد قرار گرفت و کشته شد.
اسرائیل و همسایگانش
نویسندگان مقاله یاد شده نوشته‌اند که اگر کسی در شهر غزه تن به آب بزند، با سلامت و جان خود بازی کرده است. آب این نقطه از دریای مدیترانه به‌شدت آلوده است. حتی بسیاری از شهروندان نوار غزه مانع از بازی کودکان خود در سواحل این منطقه می‌شوند.
بر اساس ارزیابی‌ها، روزانه ۱۰۰ هزار متر مکعب فاضل‌آب وارد آب‌های این منطقه می‌شود و آب‌ها و زمین اطراف آن را آلوده می‌کند.
از این رو، آب موجود چه از نظر کمی و چه کیفی نمی‌تواند به نیاز دو میلیون سکنه این منطقه پاسخ دهد. کارشناسان بر این باورند که ۹۵ درصد آب لوله‌کشی در این منطقه برای آشامیدن مناسب نیست. افزون بر آن، سه جنگی که ظرف ده سال گذشته در این منطقه روی داده نیز منجر به نابود شدن زیرساخت‌های تامین آب در این منطقه شده است.