خروج آمریکا از سوریه؛ جرقه در بشکه باروت

اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، فضایی از ناامنی و شکنندگی در منطقه ایجاد کرده و کشورهای ذینفع و همسایه را به تحرکات جدیدی واداشته است. جنگنده‌های اسرائیلی انباری تسلیحاتی در حومه دمشق را هدف گرفتند و ترکیه آماده پیشروی و عملیات نظامی در بخش‌های کردنشین سوریه می‌شود.

انبار بمباران شده، احتمالا به ایران یا حزب‌الله لبنان تعلق داشته است. دیده‌بان حقوق بشر سوریه (مستقر در لندن) گفته که دست‌کم سه هدف در غرب و جنوب غربی دمشق بمباران شدند که انباری متعلق به سپاه پاسداران و شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان نیز در میان آنها بود.

نخست وزیر اسرائیل، حمله هوایی به دمشق را رسما تایید نکرده اما به صراحت گفته که تل آویو حضور ایران در همسایگی خود را تحمل نخواهد کرد.  بنیامین نتانیاهو در توئیتر نوشت: «ما در این زمینه مصمم بوده و خواهیم بود... اسرائیل نمی‌گذارد خطوط قرمز این کشور چه در سوریه و چه در جای دیگر نقض شود.»

این اولین بار نیست که اسرائیل مواضع نیروهای ایرانی در سوریه را بمباران می‌کند. تل آویو نگران تشدید نفوذ جمهوری اسلامی در سوریه است و این ترس با تصمیم آمریکا برای خروج کامل نیروهایش از سوریه بیش از پیش شده است. تهران در کنار مسکو، اصلی‌ترین متحدان بشار اسد به شمار می‌رود و با کمک‌های نظامی از رژیم دمشق در خلال جنگ داخلی هفته ساله حمایت کرده است.

اخطار مسکو

حمله اسرائیل به حومه دمشق با واکنش تند روسیه روبرو شد. وزارت خارجه روسیه این بمباران را "نقض آشکار حق حاکمیت سوریه" و "تحریک‌آمیز" خواند.

مسکو هم‌زمان از دولت اسد خواسته است کنترل مناطق تحت استقرار نیروهای آمریکایی را بر عهده بگیرد. ماریا ساخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه می‌گوید طبق موازین حقوق بین‌الملل، آمریکا باید پس از خروج  از شرق سوریه، کنترل این مناطق را به دولت سوریه واگذار کند.

این در حالی است که ۱۵۰۰۰ سرباز دولت ترکیه منتظرند پس از تخلیه مناطق تحت استقرار آمریکایی‌ها، به شرق سوریه پیشروی کنند. ترکیه متحد ارتش آزاد سوریه (SNA) و نگران قدرت گیری کردها در این نواحی است. آنکارا بیم دارد که اگر ارتش اسد کنترل اوضاع را به دست بگیرد، خشونت‌های تازه و موج جدیدی از آوارگان به راه بیفتد و می‌گوید، هدف از عملیات نظامی در شرق سوریه، تشویق جنگ‌زدگان و آوارگان برای بازگشت به مناطق خود است. این آوارگان از ترس رژیم اسد از منطقه گریخته‌اند.

اما عملیات ترکیه در شمال شرقی سوریه، پیشدستی برای جلوگیری از قدرت‌‌گیری کردهای سوری تلقی می‌شود. یگان‌های مدافع خلق (YPG) در مبارزه با داعش از حمایت لجستیکی و مالی آمریکا برخوردار بودند و ترکیه حضور آنها در مرزهای جنوبی خود را تهدیدی علیه حق حاکمیت این کشور می‌داند. یگان‌های مدافع خلق ارتباط تنگاتنگی با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) دارند؛ حزبی ممنوعه که آنکارا آن را در رده سازمان‌های تروریستی دسته‌بندی کرده است.

صف آرایی‌های تازه 

آنکارا در روزهای گذشته، حضور نیروهای نظامی خودش در مرز با سوریه با استقرار زره‌پوش‌، خمپاره‌انداز و نفربر در حوالی منبج تقویت کرده است. هم‌زمان گروه‌های سوری طرفدار ترکیه نیز در حومه منبج موضع‌ گرفته‌اند. منبج در اختیار شبه‌نظامیان کرد سوری است اما تغییر آرایش‌های اخیر، هنوز به درگیری طرفین منجر نشده است.

نوری محمود، سخنگوی یگان‌های مدافع خلق به خبرگزاری آلمان گفته است: «واحدهای کرد در مواضع خود مانده‌اند و اوضاع را تحت نظر دارند.» سخنگوی شورای نظامی منبج، شروان درویش نیز می‌گوید اوضاع در شهر آرام است اما واحدهای کرد در آماده باش به سر می‌برند.

"ی‌پ‌گ" از مهم‌ترین متحدان آمریکا در مبارزه با داعش در سوریه بوده و ترامپ از سوی منتقدان متهم شده به این که با تصمیم اخیر، متحد خود را زیر ضربه قرار داده است. آنها می‌گویند وقتی نظامیان آمریکایی منطقه را ترک کنند، ترکیه دیگر هیچ مانعی برای حمله به کردها نخواهد داشت.

اردوغان مدت‌هاست برای دور کردن یگان‌های مدافع خلق از مناطق مرزی ترکیه می‌کوشد. آنکارا تا کنون و با کمک شورشیان سوری هوادار خود، دو عملیات نظامی در مناطق کردنشین انجام داده است. در سال ۲۰۱۶ این عملیات با نام "سپر فرات" در حوالی جرابلس صورت گرفت. عملیات به نام مبارزه با داعش بود اما کردهای "ی‌پ‌گ" را نیز هدف گرفت. اوایل سال ۲۰۱۸ نیز ارتش ترکیه با پشتیبانی از شورشیان سوری، به مواضع کردها در عفرین حمله کرد و این شهر را پس گرفت.

عملیات اشغالگرانه

کارشناسان آلمانی معتقدند که عملیات ترکیه در عفرین، اعزاز، الباب و جرابلس در شمال سوریه، معنایی جز اشغال‌گری ندارد. دولت آلمان هنوز ترکیه را ناقض حقوق بین‌المللی در سوریه نخوانده اما وزیر خارجه این کشور، هایکو ماس در ماه مارس گفت حضور مداوم نیروهای ترکیه در سوریه و عملیات نظامی آنها "بدون شک با قوانین بین‌المللی سازگار نیست." 

محافل سیاسی هم اینک در حال بحث پیرامون پیامدهای خروج آمریکا از سوریه و تاثیر آن بر مقابله با داعش هستند.  وزیر دفاع آلمان، خانم اورزولا فون در لاین معتقد است که گروه "دولت اسلامی" هنوز به طور کامل در سوریه قلع و قمع نشده است. او می‌گوید: «اروپایی‌ها و کشورهای اسلامی هم‌چنان نگرانند که آتش تروریسم داعش دوباره زبانه بکشد.» ترامپ اما از اطمینان خاطری می‌گوید که اردوغان در تماس تلفنی به او داده و این که ترکیه کار نیروهای بازمانده داعش در سوریه را خواهد ساخت. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز تاکید کرده که آنکارا قدرت غلبه بر داعش را دارد.

فرانسه اما اعلام کرده که حضور نظامی در سوریه را برای خود محفوظ می‌داند. چاووش‌اوغلو به پاریس هشدار داده و گفته است: «به نفع هیچکس نیست که سربازان فرانسوی از شبه‌نظامیان ی‌پ‌گ در سوریه حمایت کنند.»

کردهای سوریه پیش‌تر از فرانسه استمداد کرده‌اند. یک هفته پیش‌تر، خانم الهام احمد و ریاض درار، رهبران کردهای سوری در پاریس ابراز امیدواری کرده بودند که پس از خروج آمریکا، فرانسه نقشی فعال در حمایت از آنها برای مقابله با داعش به عهده بگیرد.