استقبال شمار زیادی از اصلاح‌طلبان از رئیس جدید قوه قضائیه
۱۳۹۷ اسفند ۱۴, سه‌شنبه
اعلام ریاست قریب‌الوقوع ابراهیم رئیسی بر قوه قضائیه ایران با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده است. در این میان آنچه بیشتر جلب نظر می‌کند، نه حمایت اصولگرایان از جایگزین شدن رئیسی در جایگاه صادق آملی لاریجانی، بلکه به‌خصوص استقبال شمار قابل توجهی از نیروهای موسوم به اصلاح‌طلب از نشستن او بر صندلی ریاست دستگاه قضایی ایران است.
یحیی کمالی‌پور، عضو هیأت رئیسه کمیسیون حقوقی قضایی مجلس شورای اسلامی، یکشنبه گذشته با استناد به "مسئولان دستگاه قضا" اعلام کرد که ابراهیم رئیسی جمعه آینده ۱۷ اسفند جایگزین صادق آملی‌لاریجانی خواهد شد. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز ضمن موافقت با کناره‌گیری پیش از موعد آملی لاریجانی، در پاسخ به نامه مورخ دوم اسفندش، از او به خاطر "یک دوره پرتلاش و سرشار از اقدام و ابتکار در قوه قضائیه" قدردانی کرده است.
دوره ریاست صادق لاریجانی بر قوه قضائیه از یک سو با ورود پیوسته او به حوزه مناقشه‌های سیاسی و جناحی و از سوی دیگر با تداوم برخوردهای شدید با متهمان سیاسی همراه بود. آملی لاریجانی همچنین از جمله تداوم اجرای حکم اعدام، محروم کردن زندانیان به گفته جمهوری اسلامی "امنیتی" از حق انتخاب وکیل مورد نظر خود، برگزاری دادگاه‌های نمایشی معترضان به نتیجه انتخابات سال ۸۸، بازداشت‌های وسیع فعالان سیاسی، مدنی، رسانه‌ای، کارگری و زیست‌محیطی، برخورد با شرکت‌کنندگان در اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ و مرداد ۹۷ و نیز مرگ مشکوک شماری از زندانیان را در کارنامه ریاست خود بر دستگاه قضایی ایران دارد.
اما ابراهیم رئیسی، متولی کنونی آستان قدس رضوی نیز کارنامه درخشان‌تری از صادق لاریجانی ندارد. نام ابراهیم رئیسی با کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ گره خورده است. او عضو گروه چهار نفره موسوم به "هیأت مرگ" و معاون وقت دادستان تهران در آن زمان بود که سرنوشت چندین هزار زندانی سیاسی را در سال ۶۷ رقم زدند.
رئیسی در فایل صوتی منتشرشده از سوی بیت آیت‌الله حسینعلی منتظری در مردادماه ۹۵ یکی از مخاطبان قائم‌مقام وقت روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی بود. حسینعلی نیری حاکم شرع وقت، مرتضی اشراقی دادستان وقت تهران و مصطفی پورمحمدی نماینده وقت وزارت اطلاعات، سه مقام حاضر دیگر در جلسه "هیأت مرگ" با آیت‌الله منتظری بودند.
آیت‌الله منتظری ۲۴ مرداد ۶۷ خطاب به این افراد گفته بود: «به نظر من بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده و در تاریخ ما را محکوم می‌کنند به دست شما انجام شده و شما را در آینده جزو جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند.»
"خوش‌بینی" قضات و پیش‌بینی "ثبات بیشتر"
اما گویا چنین سابقه‌ای باعث نشده تا شمار زیادی از چهره‌های اصلاح‌طلب از ریاست ابراهیم رئیسی بر دستگاه قضایی ایران حمایت نکنند. مصطفی هاشمی طبا، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ۹۶، از جمله این چهره‌هاست که از ریاست رئیسی بر قوه قضائیه استقبال کرده است. هاشمی طبا روز سه‌شنبه ۱۴ اسفند (پنجم فوریه) گفت: «به نظر بنده حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی شایستگی ریاست بر قوه قضائیه را دارند.»
مصطفی هاشمی طبا بدون اشاره به احکام قوه قضائیه در دهه ۶۰، به "اعمال برخی اقدامات سلیقه‌ای در دستگاه قضا در دهه ۷۰" انتقاد کرد و گفت: «دستگاه قضا در طول ۴۰ سال گذشته دستخوش تغییرات فراوانی شده است و امیدواریم در سال‌های آتی با مدیریت آقای رئیسی در مسند ریاست این قوه، ثبات بیشتری را در دستگاه قضا شاهد باشیم.»
محمود صادقی، نماینده اصلاح‌طلب مجلس و یکی از سرشناس‌ترین منتقدان درون‌حکومتی قوه قضائیه و شخص آملی لاریجانی نیز یکشنبه گذشته با اشاره به "پیشینه" ابراهیم رئیسی، از ریاست او بر دستگاه قضایی، به‌خصوص در راستای "مقابله با فساد" ابراز خوش‌بینی کرد. این در حالی است که آقای صادقی پیش‌تر رئیسی را "بی‌رحم" خوانده و پس از شکست‌اش در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶، از او به عنوان "خطری" نام برده بود که "از بیخ گوش ملت" گذشته است.
علی یونسی، دستیار سابق حسن روحانی در امور اقوام و اقلیت‌های مذهبی نیز از دیگر چهره‌های اصلاح‌طلبی است که تغییرات قویب‌الوقوع در قوه قضائیه ایران را "مثبت" ارزیابی کرده است. یونسی سوم اسفندماه گذشته گفت: «چون آقای رئیسی از درون سیستم قضایی برخاسته است من ایشان را گزینه مناسب‌تری از ده سال گذشته می‌دانم. همین رقیب بودن ایشان به‌نوعی بازدارنده است. کسانی که چهل سال کار قضایی کرده‌اند این فرهنگ بر آن‌ها مسلط شده که چگونه عمل کنند. می‌دانند که قوه مجریه رقیب است و باید رعایت برخی نکات صورت پذیرد.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
وزیر اطلاعات دولت موسوم به اصلاحات همچنین با بیان اینکه "قاضی در جایی که بیم طرفداری یا جانبداری وجود دارد باید برخلاف یا با احتیاط عمل کند"، گفته است که "این را امثال آقایان رئیسی، محسنی اژه‌ای و پورمحمدی و رازینی خوب می‌دانند". علی رازینی، از دیگر چهره‌های قضایی جمهوری اسلامی نیز متهم به مشارکت در اعدام زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ است.
یونسی: مطمئنم رئیسی حرفه‌ای عمل می‌کنند
علی یونسی در ادامه تأکید کرده است: «من به آقای رئیسی و تیمی که با ایشان شروع به کار می‌کند، خوش‌بین هستم. ممکن است بیشترشان از نظر سلیقه سیاسی با من مخالف باشند، اما من مطمئن هستم که آن‌ها حرفه‌ای عمل می‌کنند نه سیاسی.»
حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران نیز روز گذشته به‌خصوص با توجه به پیشینیه قضایی ابراهیم رئیسی، انتصاب او به ریاست قوه قضائیه را "مثبت" ارزیابی کرد و چنین گزینشی "از درون این قوه را امیدوارکننده" خواند.
اکثر حامیان ریاست رئیسی بر دستگاه قضایی ایران، دلیل استقبال خود از این انتصاب را "تجربه قضایی" او عنوان می‌کنند. ابراهیم رئیسی پس از انقلاب، زمانی که تنها ۲۰ سال داشت کار خود را در سال ۵۹ در قوه قضائیه جمهوری اسلامی آغاز کرد و از آن زمان تاکنون در سمت‌های مختلفی در این دستگاه فعالیت کرده است. در این میان او از جمله به عنوان رئیس سازمان بازرسی کل، معاون اول قوه قضائیه، دادستان کل کشور و نیز دادستان کل ویژه روحانیت مشغول به کار بوده است.
نعمت احمدی، حقوقدان اصلاح‌طلب نیز پنجشنبه گذشته طی یادداشتی در روزنامه شرق، ابراهیم رئیسی را "مناسب‌ترین گزینه‌ادوار" قوه قضائیه ارزیابی کرد و نوشت: «آقای رئیسی فرزند دادگستری و به اصطلاح از افرادی است که در این دستگاه از سربازی به سرداری رسیده و همه مراحل ترقی را با تکیه بر توان علمی و قضائی خود پیموده است.»
این وکیل دادگستری در عین حال با اشاره به "دوری سه ساله" رئیسی از قوه قضائیه تأکید کرد: «اما می‌ماند یک مطلب و آن سهم آقای رئیسی به‌عنوان عضو ارشد دستگاه قضایی که در سال‌های گذشته جزو تصمیم‌گیران نهایی آن بودند؛ آیا باز هم همان دیدگاه را دارند یا دوری سه‌ساله از قوه قضائیه بازتعریف جدیدی از مسائل و مصائب قوه قضائیه را پیش پای او قرار داده است. باید منتظر ماند.»
عیسی امینی، رئیس کانون وکلای مرکز نیز دیدگاهی در مجموع مشابه با دیگرانی دارد که از ریاست ابراهیم رئیسی بر قوه قضائیه استقبال کرده‌اند. آقای امینی امروز سه‌شنبه انتصاب رئیسی به عنوان رئیس دستگاه قضایی ایران را "مثبت" ارزیابی کرد و گفت: «وی سیستم قضایی، قضات و آسیب‌های قوه قضاییه را به خوبی می‌شناسد و تجربه دارد و می‌تواند در توسعه قضایی تاثیر بالایی بگذارد.»
رئیس کانون وکلای مرکز همچنین افزود: «آقای رئیسی تفکر میانه‌ای را در داخل دادگستری خواهند داشت و می‌توانند بین نهادهای مدنی، قضات، مدیران و مراجع تقنینی و مردم آشتی کاملی برقرار کنند و با توجه به تجربه‌ای که وی دارد قطعا این تجربه او را از تعجیل برحذر می‌دارد.»
دلیل احتمالی استقبال برخی اصلاح‌طلبان
در این میان احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب، تلاش کرده تا به کشف رمز استقبال برخی از اصلاح‌طلبان از ریاست رئیسی بر قوه قضائیه بپردازد.
زیدآبادی امروز سه‌شنبه در کانال تلگرام خود با بیان اینکه "جایگاه سیاسی و عقیدتی" ابراهیم رئیسی در "منتهی‌الیه" جناح موسوم به اصولگرا بر کسی پوشیده نیست، دلیل استقبال برخی اصلاح‌طلبان از رسیدن او به مقام جدیدش را چنین ارزیابی کرد: «به گمان‌ام این استقبال بیشتر به نوع ورود رئیسی به کارزار انتخاباتی سال ۹۶ برمی‌گردد. رئیسی در آن انتخابات این فرصت را یافت تا با افکار عمومی، بی‌واسطه رو در رو شود و به مناظره با رقبای انتخاباتی‌اش برخیزد. او در مناظرات به خلاف افرادی چون محمد باقر قالیباف و حتی حسن روحانی چندان خود را با دوز و کلک‌های سیاسی آشنا نشان نداد و به عنوان فردی بی‌شیله پیله نمود و ظهور پیدا کرد. برخی از مردم حتی دیدارش با امیر تتلو را نیز حمل بر همین موضوع کردند و از رأی دادن به او منصرف نشدند. به واقع راز رأی ۴۰ درصدی رئیسی در انتخابات نیر عمدتا همین بود و نه آنطور که اصولگرایان آن را به پایگاه ۴۰ درصدی که به واقع ۱۰ درصد هم نیست، نسبت می‌دهند!»
احمد زیدآبادی سپس نتیجه می‌گیرد که «به نظرم همین موضوع به صورت ناخودآگاه بر برخی چهره‌ها اثر گذاشته است تا رئیسی را برای ریاست قوۀ قصائیه مناسبتر از اسلاف‌اش فرض کنند. این فرض تا چه اندازه می‌تواند قرین حقیقت باشد؟ بهتر است در این زمینه خاص، به جای پیش‌بینی منتظر عملکرد او بمانیم.»
"ایران نیازمند دستگاه قضایی مستقل است"
البته استقبال از ریاست ابراهیم رئیسی شامل همه اصلاح‌طلبان نمی‌شود. برخی از آنان همچون مصطفی تاج‌زاده به‌شدت به این انتصاب بدبین هستند. تاج‌زاده روز گذشته در توییتر نوشت: «هر که معتقد است هاشمی شاهرودی توانست ویرانه قضایی میراث محمد یزدی را به‌سامان آورد و صادق لاریجانی نیز توانست آن را جوابگوی نیازهای جامعه کند، به رئیسی امید بندد که او دستگاه قضا را به‌روز و کارآمد کند.». این چهره سرشناس اصلاح‌طلب همچنین تأکید کرده است که «ایران به دستگاه قضایی مستقل، بی‌طرف و پاسخگو نیاز دارد.»
خشایار دیهیمی، مترجم و ویراستار آثار ادبی نیز که در سال ۹۲ به حمایت علنی از نامزدی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری برخاسته بود، روز گذشته در صفحه فیس‌بوک خود در رابطه با ریاست ابراهیم رئیسی بر قوه قضائیه ایران نوشت: «من با این انتصاب مخالفم».
دیهیمی در توضیح این مخالفت ادامه داد: «روسای این قوه و عواملشان یکی از دیگری بدتر بوده‌اند. و ظاهرا این سیر ادامه دارد. این قوه کجایش مستفل است؟ مگر استقلال این قوه تنها ضامن حقوق شهروندی نیست؟ چطور می‌توان باور کرد که در این چهل سال حتی یک فقره جرم سیاسی اتفاق نیفتاده است؟ هر چه قانون جرم سیاسی را می‌خوانم تا بتوانم عامدانه مرتکب چنین جرمی شوم تا با همان شرایط محاکمه شوم و به این جرم حیثیت حقیقی ببخشم و سابقه‌ای برای آن ایجاد کنم چیزی به عقلم نمی‌رسد. آقایان لطفا یاریم کنند و جرمی سیاسی را یادآوری کنند تا مرتکبش شوم. وانگهی، این رییس جدید که ظاهرا انتصابش قطعی است نشان داده که گرایش‌های سیاسی ویژه‌ای دارد و داشتن گرایش سیاسی ویژه و علنی خلاف استقلال رأی است.»
خشایار دیهیمی همچنین خطاب به رهبر جمهوری اسلامی نوشته است: «آقای خامنه‌ای! عدول از قانون و عبور از حد و مرز از شما شروع می‌شود. بارها گفته‌ام و بار دگر می‌گویم این رفتارهای فراقانونی بسیار بیشتر از اینهایی است که برشمردم و آماده‌ام در هر محکمه‌ای از سخنانم دفاع کنم. آیا شما هم حاضرید در جامه‌ی یک شهروند و نه فردی فرای قانون ظاهر شوید؟».
هیچیک از رؤسای پیشین قوه قضائیه جمهوری اسلامی، از محمد بهشتی گرفته تا عبدالکریم موسوی اردبیلی و از محمد یزدی تا محمود هاشمی شاهرودی و نیز صادق آملی لاریجانی، پیش از رسیدن به این مقام تجربه و سابقه‌ای در دستگاه قضایی نداشتند. با نشستن رئیسی بر کرسی ریاست قوه قضائیه، او تنها کسی در تاریخ جمهوری اسلامی خواهد بود که با آغاز ریاست‌اش بر این قوه سابقه‌ای نزدیک به ۳۰ ساله را با خود به همراه خواهد آورد؛ سابقه‌ای که البته از نظر مدافعان حقوق بشر نه تنها درخشان نیست، بلکه تیره و "خطرناک" است.
در حالی که موافقان ابراهیم رئیسی بر این "سابقه" به عنوان نقطه قوت او تأکید می‌کنند، بسیاری از سازمان‌ها و فعالان حقوق بشری نسبت به چنین انتصابی هشدار داده‌اند. از آن میان، کمپین حقوق بشر ایران روز ۳۰ بهمن‌ماه گذشته انتصاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس قوه قضائیه را "فاجعه‌ای بزرگ در مسیر اجرای عدالت در ایران" خوانده بود.