امیدواری فلاحت‌پیشه به پیوستن چین و روسیه به "اینستکس"
۱۳۹۷ بهمن ۲۵, پنجشنبه
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی می‌گوید جزئیات سازوکار ویژه مالی اروپا (SPV) که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای وعده راه‌اندازی آن داده شد مشخص نشده و به همین دلیل نمی‌توان درباره تفاوت‌های آن با سامانه ابزار حمایت از مبادلات تجاری (INSTEX) سخن گفت که حدود دو هفته پیش به طور رسمی به ثبت رسید.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه پنجشنبه، ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه) در گفت‌وگو با خبرگزاری برنا، مسئله اصلی جمهوری اسلامی برای همکاری در قالب سامانه پیشنهادی کشورهای اروپایی را "افزایش قدرت چانه‌زنی و تعمیق روابط اقتصادی با اروپا" عنوان کرد.
وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست ۳۱ ژانویه خود در بخارست با پیشنهاد مشترک فرانسه، بریتانیا و آلمان برای راه‌اندازی سامانه تسهیل مبادلات مالی و بازرگانی با ایران موافقت کردند و ثبت رسمی آن اعلام شد.
سامانه‌ای که قرار است مبادلات مالی و تجاری میان شرکت‌های اروپایی و بخش خصوصی و دولتی ایران را تسهیل کند و از تاثیر تحریم‌های آمریکا دور نگه دارد اینستکس (Instex) خوانده می‌شود. این نام، مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges (ابزار حمایت از مبادلات تجاری) است.
پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی و بازگشت تحریم‌های این کشور علیه جمهوری اسلامی، کشورهای اروپایی طرف توافق وعده دادند تدابیری اتخاذ کنند که تهران از منافع اقتصادی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بی‌نصیب نشود.
امیدواری به همکاری چین و روسیه
فلاحت‌پیشه با تاکید بر این که فروش نفت برای ایران "اهمیت بسیار" دارد گفت: «در سازوکار مالی اروپا هنوز درباره موضوع فروش نفت توسط ایران مکانیسمی تعریف نشده است و این مسئله‌ای نیست که بتوان از آن چشم پوشی کرد.» با این همه او ابراز امیدواری کرده که در بازه زمانی کوتاهی پس از همکاری عملی ایران و اروپا در قالب اینستکس، چین و روسیه نیز به این مجموعه اضافه شوند.
تاکنون کشورهای اروپایی درباره احتمال استفاده دیگر شریکان اقتصادی ایران از ابزار حمایت از مبادلات تجاری اظهار نظر صریحی نکرده‌اند و تاکیدها بیشتر بر ایجاد سامانه‌ای است که به شرکت‌های اروپایی امکان دهد بدون نگرانی از تحریم‌ها و مجازات‌های ایالات متحده با تهران داد و ستد کنند.
اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای به مناسبت ثبت رسمی سامانه اینستکس ضمن ابراز نگرانی از برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه جمهوری اسلامی، از ایران خواست که تصویب و اجرای قوانین مورد نظر گروه ویژه اقدام مالی (FATF) را به طور جدی پیگیری کند.
انتقاد از پیش‌شرط‌های اروپا
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با انتقاد از این رویکرد اتحادیه اروپا به خبرگزاری برنا گفته است: «FATF و INSTEX قابل پیوند زدن به یکدیگر نیستند و اروپا نمی‌تواند با این سیاست تصمیمی را به ایران تحمیل کند.»
گروه ویژه اقدام مالی فهرست سیاهی دارد که تا سال ۲۰۱۵ فقط ایران و کره شمالی، به عنوان کشورهایی با قوانین ناکافی برای مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم در آن قرار داشتند. پس از توافق هسته‌ای، گنجاندن ایران در این فهرست به حالت تعلیق درآمد تا این کشور برای انجام توصیه‌ها و تصویب قوانین مورد نظر گروه ویژه فرصت داشته باشد.
از چهار لایحه مرتبط با FATF تکلیف دو لایحه در مجمع تشخیص مصلحت نظام مشخص شده است. این مجمع هنوز در مورد دو لایحه پیوستن جمهوری اسلامی به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی (پالرمو) و کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT ) تصمیم نهایی را نگرفته است.
نیاز ایران به همکاری با FATF
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه می‌گوید مجمع تشخیص "بر اساس صلاحدید و مصلحت" دو لایحه باقیمانده را بررسی می‌کند و تصمیمی "مستقل از فشارهای سیاسی بیرون کشور" اتخاذ خواهد کرد. به رغم این سخنان، او چند هفته پیش گفته بود که ایران "امروز بیش از هر زمان دیگری" به همکاری با گروه ویژه اقدام مالی نیاز دارد و "اگر زمان از دست برود شاید دیگر نتوانیم ضررها را جبران کنیم".
فلاحت‌پیشه درباره ضرورت همکاری با گروه ویژه اقدام مالی به سایت خبری "تابناک" گفته است: «بسیاری از کشورهای متحد ما از جمله چین، هند و حتی روسیه پیغام داده‌اند که در صورتی که FATF را نپذیریم بانک‌های این کشورها قادر به ادامه همکاری با ما نخواهند بود.»
گرچه مسئولان دولتی درباره کانال ویژه مالی اتحادیه اروپا به نسبت با احتیاط و خویشتندار حرف می‌زنند، انتقاد از این سامانه، به خصوص در میان اصولگرایان و نزدیکان رهبر جمهوری، علی خامنه‌ای رو به افزایش است.
حسین شریعتمداری، نماینده خامنه‌ای در موسسه کیهان و مدیر مسئول روزنامه این موسسه چند روز پیش اینستکس را "نوعی کلاهبرداری" خواند و به خبرگزاری آنا گفت: «آنچه در این سامانه مالی آمده است تامین‌کننده منافع کشورهای اروپایی و ادامه خسارت‌های فاجعه‌باری است که برجام درپی داشته است.»
فرمول "تحقیرآمیز" نفت در برابر غذا
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۲۵ بهمن در نامه سرگشاده‌ای به اعضای این مجمع و نمایندگان مجلس با اشاره به بیانیه اتحادیه اروپا، اینستکس را سرشار از "تحقیر و توهین و استکبار و زیاده‌خواهی و عهدشکنی و حق به جانبی" می‌خواند و از سخنگوی وزارت خارجه که از آن استقبال کرده به شدت انتقاد می‌کند.
توکلی با یادآوری بخشی از بیانیه اتحادیه که در آن به "تمرکز ابتدایی بر بخش‌هایی که برای مردم ایران اساسی است، مانند دارو، تجهیزات پزشکی و اقلام غذایی کشاورزی" در اینستکس اشاره شده، نوشته است: «این فرمول تحقیرکننده حتی "نفت در برابر غذا" نیست که برای عراق زمان صدام حسین وضع کرده بودند.»
منظور توکلی تحریم‌های شدید آمریکا و کشورهای اروپایی علیه رژیم صدام حسین پس از حمله به کویت است که مطابق آن این کشور اجازه داشت از منابع حاصل از فروش نفت خود فقط برای خرید و واردات دارو و مواد غذایی استفاده کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
شریعتمداری نیز در انتقاد مشابهی گفته است: «حقیرانه‌ترین و ذلت‌بار‌ترین بخش اینستکس آن است که ایران در مقابل درآمد نفتی خود تنها مجاز به خرید مواد غذایی و دارو خواهد بود. این دقیقا همان نسخه نفت در مقابل غذا و داروست که آمریکا و اروپا بعد از شکست صدام در حمله به کویت برای عراق پیچیدند!»
برخی ناظران مخالفت احتمالی دولت حسن روحانی با پیشنهادهای کشورهای اروپایی را آغاز مسیر پرچالشی ارزیابی می‌کنند که می‌تواند به خروج جمهوری اسلامی از برجام منجر شود. این حالتی است که پیامدهای بسیار سختی برای اقتصاد بحران‌زده ایران در پی خواهد داشت.