"عملیات خودسرانه" یا خطر بازگشت به دوران پیش از میکونوس؟
۱۳۹۷ بهمن ۴, پنجشنبه
با وجودی که وزارت خارجه ایران سخنان علی ماجدی، سفیر سابق جمهوری اسلامی در آلمان، در خصوص منتفی نبودن احتمال "عملیات خودسرانه" برخی عناصر منتسب به ایران برای حذف مخالفان در اروپا را "نظرات شخصی" او دانسته، اما مصاحبه مفصل این دیپلمات پیشین حاوی نکاتی است که از نشانه‌های جدی وجود چنین رویکردی در بخش‌هایی از حاکمیت خبر می‌دهد.
روابط عمومی وزارت خارجه ایران ضمن اشاره به اینکه آقای ماجدی "به مورد مشخصی اشاره نداشته و یک نگرانی عمومی از برخی احتمالات را بیان کرده است"، به "رسانه‌های خارجی و برخی خارج‌نشینان معلوم‌الحال که برداشت‌های دلخواه خود" را از سخنان سفیر پیشین جمهوری اسلامی مطرح می‌کنند "توصیه" کرده است که "ذوق‌زده نشده و آرزوهای قلبی خود را به دیگران نسبت ندهند".
بیانیه وزارت خارجه ایران همچنین با اشاره به اتهاماتی که اروپا در رابطه با تلاش برای ترور مخالفان متوجه جمهوری اسلامی کرده است، می‌نویسد: «همچنانکه ایشان [علی ماجدی] نیز تاکید کرده است این عملیات احتمالا توسط گروهک‌های معاند در خارج از کشور به گونه‌ای انجام می‌شود که به پای ایران نوشته شود.»
آقای ماجدی اما در مصاحبه خود با خبرگزاری ایسنا صراحتا سخنانی "تکذیب‌ناپذیر" را بیان کرده است. آنچه او می‌گوید، به‌خصوص با توجه به اینکه مقام‌های ایران به‌ندرت سخنانی شفاف در این مورد بر زبان می‌آورند، پیامی روشن دارد. ماجدی می‌گوید: «ما در داخل کشور با موضوعی همچون "عملیات خودسرانه" مواجه هستیم، آیا می‌توانیم منکر شویم که در خارج از کشور نیز نمونه‌ای از این اتفاقات رخ نمی‌دهد؟».
این دیپلمات باسابقه جمهوری اسلامی حتی در پاسخ به این پرسش که "یعنی شما می‌گویید ما در خارج از کشور شاهد انجام برخی از عملیات خودسرانه از سوی ایران هستیم بدون اینکه دستگاه‌های مسئول از جمله وزارت امور خارجه از آن اطلاع داشته باشند؟"، حتی آنگونه که در بین دیپلمات‌های ایران مرسوم است، حاضر به انکار قاطعانه وجود چنین عملیاتی در اروپا نمی‌شود، بلکه می‌گوید: «حداقل شاید بتوان گفت این عملیات‌ها به نام ایران صورت می‌گیرد.» واژه "حداقل" در سخنان ماجدی نقشی تعیین‌کننده دارد.
سفیر پیشین ایران در آلمان با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی باید "مطمئن" شود که "کسانی در داخل کشور این گونه اقدامات را انجام نمی‌دهند"، سپس تأکید می‌کند که «متاسفانه برخی فکر می‌کنند که با انجام برخی از اقدامات خودسرانه می‌توانند منافع کشور را تامین کنند در حالی که این اشتباه است.»
علی ماجدی با اشاره به از بین رفتن اعتماد اروپایی‌ها نسبت به جمهوری اسلامی به خاطر "دو سه عمل اشتباه" و اینکه "نمی‌خواهد" مسائل را "بازگو" کند، به‌وضوح می‌گوید: «باید به کسانی که معتقدند با انجام برخی از عملیات‌ها و یا خودسری‌ها می‌توان منافع ملی کشور را تامین کرد، به صراحت گفت تصور آنها اشتباه است و اقدامات آنها نه در راستای افزایش قدرت ایران بلکه ضد قدرت است.»
از سوی دیگر، ماجدی در پاسخ به پرسشی در مورد اخراج دیپلمات‌های ایرانی از دانمارک، هلند و آلبانی با اتهام‌های امنیتی نیز استدلال رایج برخی جریان‌های داخلی مبنی بر ایجاد چالش‌هایی از سوی اروپا برای تحت‌الشعاع قرار دادن تعلل در برقراری کانال مالی را نیز رد کرده و می‌گوید که "اعتقادی به این تحلیل‌ها" ندارد. به گفته او، اروپایی‌ها در رابطه با تلاش جمهوری اسلامی برای ترور مخالفان در خارج از کشور اسنادی را ارائه کرده‌اند که نمی‌توان آنها را "به‌راحتی" رد کرد.
ماجدی با بیان اینکه "آنها نیز نمی‌توانند این اسناد را به‌راحتی اثبات کنند"، در عین حال تأکید می‌کند که اروپایی‌ها «شواهدی برای ادعاهای خود دارند که می‌توانند بر روی آن دست بگذارند و در این جا است که من می‌گویم این اقدامات [عملیات خودسرانه] این احساس اعتماد و امنیت را دچار مشکل می‌کند.»
"پرونده‌های باز" جمهوری اسلامی در اروپا
نگرانی ماجدی از احتمال تعمیق روزافزون بی‌اعتمادی اروپا نسبت به ایران بی‌دلیل نیست. اینک جمهوری اسلامی در شش کشور اروپایی دانمارک، هلند، بلژیک، فرانسه، آلمان و آلبانی، در هریک به شکلی، متهم به اقدامات تروریستی یا تلاش برای چنین اقداماتی است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
دست داشتن در قتل علی معتمد و احمد انیسی در هلند، برنامه‌ریزی برای بمب‌گذاری در نشست سازمان مجاهدین خلق در پاریس و تلاش برای ترور حبیب جبر در دانمارک، از جمله اتهامات ایران در اروپا است. از احمد انیسی به عنوان مؤسس و رهبر "جنبش آزادی‌بخش الاحواز" یاد می‌شود و حبیب جبر نیز از دیگر رهبران همین گروه است. گفته می‌شود که علی معتمد نیز همان محمدرضا کلاهی صمدی، عضو سازمان مجاهدین خلق و عامل اصلی انفجار ساختمان حزب جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۰ است. همچنین آلمان مدتی پیش فردی را که متهم به جاسوسی و دادن اطلاعات ارتش این کشور به جمهوری اسلامی است، دستگیر کرد.
در ماه‌های گذشته برخی کشورهای اروپایی چندین دیپلمات ایرانی را از خاک خود اخراج کرده و اسدالله اسدی، از کارکنان سفارت ایران در اتریش، پس از بازداشت در آلمان به بلژیک منتقل شده است. در این میان، سفیر ایران در آلبانی یکی از اخراج‌شدگان بود.
در پی این اتهامات بود که اتحادیه اروپا مجازات‌هایی را علیه جمهوری اسلامی اعمال کرد و بخشی از وزارت اطلاعات ایران و دو شخصیت حقیقی، اسدالله اسدی و سعید هاشمی مقدم، را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.
اندک‌زمانی پیش از اعلام این تحریم‌ها، "منابع آگاه ایرانی" از "نشستی محرمانه" میان دیپلمات‌های ایرانی و اروپایی در وزارت خارجه ایران خبر داده بودند. به گزارش رویترز با استناد به "چهار دیپلمات"، دیپلمات‌های فرانسه، بریتانیا، آلمان، دانمارک، هلند و بلژیک که در این نشست شرکت داشته‌اند، به مقام‌های ایرانی گفته‌اند که "دیگر نمی‌توانند" آزمایش‌های موشکی و نیز اقدامات جمهوری اسلامی برای ترور مخالفان‌اش در خاک اروپا را "تحمل" کنند.
روزنامه دولتی "ایران" نیز ۳۰ دی‌ماه گذشته به نقل از یک "منبع آگاه" ایرانی نوشته بود که این دیپلما‌ت‌ها "بدون اعلام قبلی" به دفتر عباس عراقچی، معاون وزارت خارجه ایران رفته‌اند. به گفته این منبع، "برخلاف انتظارات که گمان می‌رفت دلیل حضور سرزده آنها توضیحاتی پیرامون دلایل تأخیر اروپا برای تأمین خواسته‌های ایران در چارچوب برجام باشد"، آنها در این نشست از فعالیت‌های موشکی ایران انتقاد کرده‌اند. به گزارش روزنامه ایران، عراقچی هم ختم جلسه را با گفتن اینکه "دیدار تمام است" اعلام می‌کند و "سپس از جلسه خارج شده و در را محکم می‌بندد و می‌رود". به ادعای این روزنامه دولتی، یک روز پس از این جلسه اتحادیه اروپا نام دو ایرانی را در فهرست تحریم‌های خود قرار می‌دهد.
تهدیدها
علی ماجدی با در نظر گرفتن چنین تصویری از وضعیت جمهوری اسلامی در اروپا، نگران تعمیق آن در صورت تکرار "عملیات خودسرانه" است. این نگرانی هم بی‌دلیل نیست. کم نبوده‌اند صداهای شناخته‌شده‌ای از محافل حکومتی، امنیتی و نظامی ایران که به صراحت تهدید به عملیات تروریستی کرده‌اند.
پس از حمله تروریستی به رژه نظامی در اهواز، روزنامه حکومتی کیهان روز ۳۱ شهریورماه در یادداشتی زیر عنوان "از سایه خود هم بترسید!"، عملا تهدید به ترور "در هر نقطه دنیا" کرد. حسین شریعتمداری، مدیرمسئول و نماینده رهبر جمهوری اسلامی در مؤسسه کیهان، نوشت: «وقتی آمريکا و اسرائيل و پادوهای فکسنی آنها نظير عربستان و امارات، حمله به نظاميان و زنان و کودکان را عمليات تروريستی نمی‌دانند! چرا بايد مقامات و مسئولان نظامی و امنيتی آنها در هر نقطه دنيا که هستند و با هر پوششی که ظاهر شده‌اند، از آتش انتقام در امان باشند؟! مخصوصا آن‌که هواداران جان بر کف ايران اسلامی در جای‌جای دنيا کم نيستند و جا دارد از اين پس جرثومه‌های فساد و تباهی از سايه خود هم بترسند.»
یحیی رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی رهبر جمهوری اسلامی نیز روز ۱۲ آبان‌ماه گذشته در رابطه با اقدامات مخالفان مسلح حکومت ایران در مرزهای این کشور گفته بود: «جمهوری اسلامی آنچنان اقتدار دارد که نه تنها در مرزها بلکه آن سوی مرزها هرکسی بخواهد به کشور ضربه‌ای بزند، به سراغ او خواهد رفت و آنها را منهدم خواهد کرد.»
محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران نیز پنجم آذرماه ۹۶ با اشاره به فرمان روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، در رابطه با "تشکیل بسیج جهانی اسلام" گفته بود: «امروز هسته‌های مقاومت مسلحانه در کشورهای منطقه ایجاد شده و در دیگر کشورها نیز حلقه‌های کوچک مقاومت شکل گرفته و در آینده نزدیک تاثیرگذاری آنها را می‌بینیم.». فرمانده کل سپاه تأکید کرده بود که "جنگ ما جنگ عقیده است و جغرافیا و مرز نمی‌شناسد".
هشدارها
هشدار سفیر سابق جمهوری اسلامی در آلمان نسبت به "عملیات خودسرانه" بی‌سابقه هم نیست. کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران از نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی، در گفت‌وگویی که با شبکه خبری "فرانس ۲۴" که متن آن روز ۲۱ آبان‌ماه گذشته منتشر شد، گفته بود که «قطعا ممکن است عناصری طراحی برای وخامت روابط [ایران و اروپا] داشته باشند، حتی در داخل ایران». گرچه سپس عبارت "حتی در داخل ایران" از بسیاری از خبرگزاری‌های ایران حذف شد، اما دوباره در پرسشی از سخنگوی وزارت خارجه ایران سر بر آورد و او را در روز ۲۸ آبان ناگزیر به تکذیب کرد. با وجودی که بهرام قاسمی یک هفته پس از این سخنان، اظهارات خرازی را سوءتفاهمی ناشی از ترجمه یا "بدفهمی" رسانه‌ها عنوان کرده بود، بعید به نظر می‌رسد که چنین عبارت مهمی بیهوده به متن سخنان او راه یافته باشد.
پیش از اشاره خرازی به منتفی نبودن احتمال "طراحی" برای وخامت روابط ایران و اروپا، روزنامه دولتی "ایران" در سرمقاله روز ۱۱ آبان خود بر "ضرورت پیگیری قاطع" اتهام‌های دانمارک علیه ایران تأکید کرده و از احتمال وجود "رفتارهای خودسرانه" خبر داده بود. این روزنامه پس از شرح تفصیلی "سناریویی" محتمل علیه جمهوری اسلامی و به قول خود "آن طرف ماجرا"، به عنوان یکی از احتمالات ارتباط میان متهم دستگیرشده در دانمارک با نهادهای امنیتی ایران را منتفی ندانسته و نوشته بود: «اگر چنین ارتباطاتی بوده که به طور قطع خارج از اطلاع مسئولین کشور است، در این صورت باید یک اقدام جدی و قاطع انجام داد تا ریشه این رفتارهای خودسرانه سوزانده شود.»
این روزنامه دولتی سپس با اشاره به نقش "نیروهای خودسر" در قتل‌های زنجیره‌ای در ایران، خواستار برخورد "قاطع و بدون کوچک‌ترین اغماض" همراه با "شفافیت نسبی" شده بود. روزنامه ایران همچنین ضمن تأکید بر ضرورت رفتن "قاطعانه و شفاف" حسن روحانی "تا آخر ماجرا"، نوشته بود: «شنیده شده است که آقای رئیس جمهوری در این مسأله تصمیم نهایی خود را گرفته است و باید در روزهای آینده شاهد نتایج آن باشیم.»
نگرانی‌ها
با توجه به چنین سوابقی است که سفیر پیشین جمهوری اسلامی در آلمان، شاید هم به دلیل بازنشستگی و نداشتن پستی رسمی، با علم به پرونده‌های مرتبط با ایران در اروپا، تهدیدها و هشدارهای داخلی و خارجی را جدی گرفته و با پرده برداشتن از احتمال "عملیات خودسرانه" در خارج از کشور، آنها را صریح‌تر از دیگران بیان کرده است.
شمار زیادی از مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور تا پیش از اجرای "ترور میکونوس" در برلین توسط عوامل وابسته به جمهوری اسلامی کشته شدند. اما به نظر می‌رسد که پیامدهای دامنه‌دار جهانی شدن "پرونده میکونوس"، تجدیدنظر جمهوری اسلامی در نوع برخورد با مخالفان‌اش در خارج از مرزهای ایران، به‌خصوص در کشورهای اروپایی را دست‌کم برای مدتی نامعلوم به دنبال داشت. اما سخنان تهدیدآمیز برخی چهره‌های پرنفوذ امنیتی و نظامی به‌خصوص علیه کسانی که متهم به اقدامات مسلحانه در ایران هستند و نیز باز شدن "پرونده‌های ترور" مرتبط با جمهوری اسلامی در اروپا، پرسش‌هایی را در مورد تغییر احتمالی سیاست‌های برون‌مرزی نهادهای اطلاعاتی ایران برانگیخته است.
چنانچه حذف فیزیکی مخالفان در خارج از مرزهای ایران کماکان هوادارانی جدی در دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی ایران داشته باشد، که طبق برخی شواهد دارد، سخنان دیپلمات پیشین ایران می‌تواند هشداری صریح برای خنثی کردن آن توسط بخش "معتدل" حکومت ارزیابی شود.
اظهارات روز گذشته علی ماجدی به‌وضوح بیانگر نمایان شدن هر چه بیشتر مقاومت در لایه‌هایی از حکومت ایران در برابر احتمال چرخشی در سیاست‌های اطلاعاتی ـ امنیتی برون‌مرزی جمهوری اسلامی، خطر بازگشت به دوران پیش از میکونوس و خسارت‌های ناشی از آن برای حفظ برجام است. ماجدی که تا دو ماه پیش دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در آلمان را نمایندگی می‌کرده، دست‌کم بر وجود گرایشی قوی در درون حاکمیت برای "عملیات خودسرانه" در خارج از کشور مهر تأیید می‌زند و نگران خدشه‌دار شدن هر چه بیشتر اعتماد اروپا به حکومت ایران است. چنین سخنانی "تکذیب‌پذیر" نیستند.