خط فقر؛ سنگ دولت و پای لنگ ملت
۱۳۹۷ دی ۷, جمعه
مرکز پژوهش‌های مجلس، برآورد مفصلی از خط فقر شش‌ماهه نخست سال ۹۷ تهیه کرده که مخاطرات اجتماعی برخاسته از فقر و فقر مطلق را گوشزد می‌کند. در این ارزیابی تایید شده که فقر در همه استان‌ها حتی استان‌هایی که خط فقر در آنها پایین‌تر است، بیشتر شده است. مرکز پژوهش‌ها می‌گوید که درآمد خانوارها "در بهترین حالت"، در تابستان و بهار ۹۷ ثابت مانده اما خط فقر مطلق برای یک خانواده ۴ نفری در تهران ۳۰۰هزار تومان افزایش یافته است.
مناطق شهری در این پژوهش، به چهار خوشه و مناطق روستایی به پنج خوشه تقسیم شده‌اند. استان تهران در خوشه چهارم قرار گرفته و خط فقر مطلق آن ۲میلیون و ۷۲۸هزار تومان قید شده است.
در بهار سال ۹۷ و پیش از جهش قیمت‌ها و سه برابر شدن نرخ برابری ارزهای خارجی با تومان، خط فقر مطلق در تهران معادل دوملیون و ۴۵۰هزار تومان اعلام شده بود. در روستاها، خط فقر در تابستان ۹۷ در خوشه اول ۱ میلیون و ۵۷۸ هزار تومان قید شده که ۱۹۲ هزار تومان به نسبت بهار افزایش نشان می‌دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس نتیجه گرفته که سیاست‌های فعلی فقرزدایی مثل یارانه ۴۵هزار و پانصد تومانی یا توزیع سبد کالا کمکی به خانوارها نمی‌کند و باید طرحی نو درانداخته شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس نرخ تورم کل فقرای شهری از تابستان ۹۶ تا تابستان ۹۷ را برای خوشه اول ۲۶.۳ درصد، خوشه دوم ۲۷.۹ درصد، خوشه سوم ۲۴ درصد و خوشه چهارم ۲۲.۳ درصد اعلام می‌کند. این آمار از بهار ۹۶ تا بهار ۹۷ به ترتیب ۱۰.۴ درصد، ۱۰.۸ درصد، ۱۰.۴ درصد و ۱۱.۱ درصد بود.
افزایش شدید فقر در مدتی کوتاه، از ناکامی دولت در مبارزه با فقر نشان دارد. کارشناسان اقتصادی ارزیابی کرده‌اند که میانگین نرخ تورم در سال ۹۷ متجاوز از ۳۰درصد باشد. مرکز آمار ایران در آبان ۹۷ تورم نقطه به نقطه را ۳۴.۵درصد اعلام کرد. مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید افزایش نرخ تورم در سال ۹۷ باعث شده که خط فقر از بهار ۹۶ تا ۹۷ در مناطق مختلف کشور بین ۹ تا ۱۱درصد رشد داشته باشد.
سرکوب مزدی، ترمیم مزدی
خبرگزاری کارگری ایلنا می‌نویسد دو سیاست ترمیم مزد در سال ۹۷ و بسته‌های حمایتی که در آن اقلام مصرفی مثل برنج، گوشت، روغن و... قرار دارد می‌تواند، برای کارگران و بازنشستگان راهگشا باشد؛ هرچند به کاهش تعداد افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند کمکی نمی‌کند: «اعداد، واقعیت‌های بی‌رحم اقتصاد ایران را که معمولا دولت در پستو پنهان می‌کند به رخ می‌کشند.»
کاظم فرجالهی، فعال کارگری و کارشناس اقتصاد سیاسی، در این باره که چرا دولت برای مبارزه با فقر مطلق برنامه‌ای ندارد به ایلنا می‌گوید: «سیاست‌های کلان دولت در زمینه کنترل قیمت‌ها بدجور می‌لنگد اما کوتاهی خود را بر گردن خروج آمریکا از برجام می‌اندازد.»
این کارشناس اقتصادی معتقد است که دولت به دنبال تقویت نهادهای سرمایه‌داری است؛ آن هم نهادهای نامولد مثل بانک‌ها: «دیدیم که چگونه دولت با تمام توان وارد شد تا بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری را در دهه هشتاد راه بیندازد تا توزیع رانت‌ها را در دهه‌های آینده مدیریت کنند اما با جذب بیش از اندازه سپرده‌ها و ناتوانی در مدیریت آن فاجعه آفریدند.»
خبرگزاری کارگری ایلنا می‌نویسد: «فقر در همه شهرها و روستاها مانند اسبی سرکش و افسارگسسته است که خانوارها را زیر پای خود لگدمال می‌کند.»
کاظم فرجالهی می‌گوید، ارزان‌سازی نیروی کار راه مبارزه با فقر مطلق نیست، بلکه لازم است مزدها واقعی شوند و کالاهای اساسی با قیمت مناسب به بازار عرضه شوند. او شیر را مثال می‌زند که در سکوت دولت به کالایی گران و دست‌نیافتنی بدل شد. سکوت و سیاستی که فقر مطلق را تشدید می‌کند و تنها با فشار تشکل‌های مدنی، ممکن است در برخی زمینه‌ها، مانند اعتصاب کامیونداران به عقب‌نشینی منجر شود.