آغاز و آثار دور اول تحریم‌های"کمرشکن" آمریکا علیه ایران
۱۳۹۷ مرداد ۱۴, یکشنبه
شماری از رسانه‌های ایران موعد بازگشت دور نخست تحریم‌های آمریکا را فردا (دوشنبه ۱۵ مرداد/ ۶ اوت) گزارش کردهاند. خبرگزاری فرانسه می‌گوید اعمال مجدد تحریم‌ها از ساعت چهار بامداد سه‌شنبه به وقت گرینویچ (حدود ساعت ۶ به وقت اروپای مرکزی و ۸ و نیم صبح به وقت تهران) آغاز می‌شود.
رئیس جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ هشتم ماه مه (۱۸ اردیبهشت) فرمان اجرایی خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را امضا کرد.
در پی این اقدام وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اعلام کرد که تحریم‌های لغو یا تعلیق شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی، در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه دوباره اعمال خواهد شد.
از اقدام‌های تحریمی واشنگتن علیه تهران به عنوان "تحریم‌های یک‌جانبه" آمریکا یاد می‌شود اما این محدودیت‌ها در واقع و به طور عمده همان‌هایی هستند که با تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی به اجرا گذاشته شده بودند.
بخشی از تحریم‌هایی که به خاطر پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی علیه ایران اعمال شده بود با آغاز مذاکرات این کشور با شش قدرت جهانی (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان) در سال ۹۲ به طور موقت تعلیق شد و لغو یا تعلیق نهایی آنها دی ماه ۹۴ با اجرایی شدن برجام رخ داد.
در ضمیمه دوم برجام که به تعلیق تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی مربوط می‌شود به بازگشت آنها نیز اشاره شده است. بر این اساس تجارت طلا و سایر فلزات گرانبها با ایران مشمول تحریم می‌شود.
از اسکناس دلار تا فرش و هواپیما
در مرحله نخست اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا، معامله اسکناس و اسناد مبتنی بر دلار با ایران، نقل و انتقال درآمدهای این کشور و خدمات پیام‌رسانی به بانک مرکزی و موسسه‌های مالی ایرانی تحریم می‌شوند.
تحریم تجارت با ایران در مورد گرافیت، فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم و فولاد، زغال سنگ، و نرم‌افزارهای تنظیم فرایندهای صنعتی در این حوزه نیز از چند روز دیگر به اجرا در می‌آید.
مطابق اعلام وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، از بامداد سه‌شنبه تحریم‌های آمریکا در حوزه "فروش، عرضه یا نقل و انتقال کالاها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش خودروسازی ایران" نیز دوباره اعمال می‌شوند.
وزارت خزانه‌داری همچنین مقرر کرده که در پایان دوره ۹۰ روزه پس از خروج این کشور از برجام، واردات فرش و مواد غذایی ایران به آمریکا و فروش هواپیماهای تجاری و قطعات و خدمات آنها به جمهوری اسلامی مشمول تحریم می‌شوند.
تحریم ریال ایران نیز، که در چند ماه بیش از ۵۰ درصد ارزش خود در برابر دلار را از دست داده، به زودی در دستور کار واشنگتن قرار می‌گیرد. بر این اساس، انتقال و خرید یا فروش کلان ریال، حساب‌های بانکی تحت نفوذ ریال در خارج از ایران و معامله اوراق ریالی دولت جمهوری اسلامی تحریم می‌شوند.
دونالد ترامپ که بارها توافق هسته‌ای را "بدترین توافق تاریخ" خوانده انگیزه افزایش فشار بر جمهوری اسلامی را کشاندن این کشور پای میز مذاکرات برای دست‌یافتن به توافق جدیدی عنوان کرده که خطر دست یافتن ایران به سلاح اتمی را برای همیشه برطرف کند و به نگرانی‌های جامعه جهانی درباره برنامه موشکی و اقدام‌های "بی‌ثبات کننده" این کشور در منطقه خاتمه دهد.
شماری از سیاستمداران آمریکایی نیز معتقدند باید با افزایش فشارهای همه‌جانبه بر حکومت جمهوری اسلامی و حمایت از شهروندان معترض در این کشور زمینه "تغییر رژیم" را فراهم کرد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه جیمز متیس، وزیر دفاع ایالات متحده ۲۷ ژوئیه وجود هرگونه سیاست و برنامه‌ای را که هدف آن ساقط کردن یا تغییر رژیم در ایران باشد به شدت تکذیب کرد.
پیشنهاد مذاکره بدون پیش‌شرط ترامپ
در میانه جنگ لفظی شدیدی که در هفته‌های گذشته میان مقام‌های ارشد ایران و آمریکا در جریان بوده، دونالد ترامپ دوشنبه گذشته، هشتم مرداد در کنفرانس خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا گفت که اگر ایرانی‌ها آمادگی داشته باشند او نیز حاضر است بدون هیچ پیش‌شرطی با آنها ملاقات کند.
رئیس جمهوری آمریکا یک روز بعد در یک گردهمایی در ایالت فلوریدا ضمن "وحشتناک و پرهزینه" خواندن توافق هسته‌ای، با بیان این که احساس می‌کند مقام‌های ایرانی به زودی با آمریکا وارد گفت‌وگو می‌شوند افزود: «شاید هم نه، و این هم اشکالی ندارد.»
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه و بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به پیشنهاد مذاکره مستقیم ترامپ، تحریم و فشار را نقطه مقابل گفت‌وگو ذکر کردهاند که به باور آنها یکی از ملزوماتش پایبندی به تعهدات بین‌المللی است. این سخنان را می‌توان به معنای موکول کردن هرگونه مذاکره به عدم اعمال تحریم و بازگشت آمریکا به برجام ارزیابی کرد.
با این همه مقام‌های نظامی ایران با هر گونه مذاکره با آمریکا از اساس مخالفت کرده و به شکلی کمابیش صریح گفته‌اند که دولت نیز اجازه این کار را ندارد.
به گزارش خبرگزاری فارس سردار محمد علی جعفری، فرمانده کل سپاه نهم مرداد در نامه‌ای خطاب به ترامپ نوشته است: «شما این آرزو را به گور خواهید برد که مقامات جمهوری اسلامی ایران از شما درخواست ملاقات کنند یا اجازه ملاقات با شما را از ملت‌شان دریافت نمایند. هرگز چنین روزی را نخواهید دید.»
مذاکرات احتمالی و سناریوهای مختلف
گزارش‌هایی نیز از مذاکرات پنهانی یا با واسطه میان ایران و آمریکا منتشر شده که هنوز به صورت رسمی تائید نشده‌اند. بر پایه برخی گزارش‌ها دو کشور از طریق وزیر خارجه عمان پیام‌هایی با هم رد و بدل کردهاند. عمان پیش از مذاکرات هسته‌ای نیز واسطه دیدارهای غیررسمی مقام‌هایی از ایران و آمریکا بود.
گرچه دور نخست تحریم‌ها ایران را با مشکلات جدیدی روبرو می‌کند، دور بعدی که قرار است چهارم نوامبر آغاز شود به مراتب شدیدتر و محدود کننده‌تر خواهد بود.
از ابتدای ماه نوامبر تحریم‌هایی دوباره اعمال می‌شوند که مطابق نظر واشنگتن باید صادرات نفت و محصولات نفتی ایران را به حداقل برساند. در این دور هر گونه معامله با شرکت‌های نفتی و پتروشیمی ایران و مبادلات مالی موسسه‌های خارجی با بانک مرکزی و دیگر موسسه‌های مالی ایران مشمول تحریم می‌شوند. افزون بر این صنایع کشتیرانی و کشتی‌سازی ایران و ارائه هرگونه خدمات بیمه‌ای به این کشور نیز در فهرست تحریم‌ها قرار می‌گیرند.
ناظران درباره پیامدهای احتمالی بازگشت تحریم‌های ایالات متحده گمانه‌زنی‌های مختلفی دارند. برخی معتقدند که تشدید بحران اقتصادی جمهوری اسلامی می‌تواند به گسترده‌تر شدن حرکت‌های اعتراضی در ایران منجر شود که از دی ماه سال پیش آغاز شده است.
نشستن ایران پای میز مذاکره با آمریکا یکی دیگر از احتمالاتی است که مطرح می‌شود. خبرگزاری فرانسه می‌گوید افزایش فشار اقتصادی و بحرانی‌تر شدن اوضاع این ریسک را نیز در بر دارد که احساسات ضد آمریکایی در ایران اوج بگیرد و بخشی از مردم را به پشتیبانی از تندروها سوق دهد.
این خبرگزاری به نقل از مارک دوبوویتس، مدیر عامل بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، یکی از اتاق فکرهای نومحافظه‌کاران در واشنگتن، می‌افزاید این نگرانی نیز وجود دارد که فشار تحریم‌ها، جمهوری اسلامی را به سمت استفاده از آنچه آمریکا "نفوذ مخرب" این کشور در منطقه می‌خواند بکشاند و به بستن تنگه هرمز منجر شود.
آغاز فشارها پیش از بازگشت تحریم
با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، پنج کشور باقیمانده طرف این توافق اعلام کردند که به برجام پایبند خواهند ماند و تلاش می‌کنند ایران همچنان از مزایای آن بهرمند باشد. با این همه بر اثر فشار ایالات متحده، به عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی جهان، پیش از بازگشت تحریم‌ها نیز اغلب شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به خاطر نگرانی از مجازات‌های واشنگتن به همکاری خود با تهران خاتمه داده‌اند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در ماه‌های گذشته و از زمانی که زمزمه خروج آمریکا از برجام به گوش می‌رسید وضعیت اقتصادی ایران دچار بحران شدیدی شد که به اعتقاد کارشناسان سوءمدیریت و سیاست‌های نادرست نیز در وخیم شدن آن نقش مهمی داشته است.
بازگشت تحریم‌ها اقتصاد بحران‌زده ایران را با چالش‌های جدیدی روبرو می‌کند. این واقعیتی است که حتی مسئولان دولت و کارگزاران حکومتی نیز به آن اعتراف می‌کنند.شماری از اصولگرایان افراطی، فرماندهان سپاه پاسداران و مراجع تقلید از در گرفتن یک "جنگ اقتصادی" علیه ایران سخن می‌گویند و علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گوید این یک "جنگ واقعی" است و با بازگشت تحریم‌ها ممکن است یک میلیون نفر به خیل بیکاران ایران اضافه شود.