چینی‌ها در سواحل جنوب ایران چه می‌کنند؟
۱۳۹۷ شهریور ۶, سه‌شنبه
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی روز یکشنبه ۵ شهریور ۹۷ در برنامه تلویزیونی "حالا خورشید" به رضا رشیدپور، مجری برنامه گفت که بحث حضور کشتی‌های چینی در دریای عمان یک بحث تجاری است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
وزیر خارجه تاکید کرد: «در همه جای دنیا اجازه می‌دهند که در سواحل‌شان و آنجایی که خودشان نمی‌توانند استفاده کنند دیگران استفاده کنند. من تخصصی دراین حوزه ندارم اما این کار یک کار غیر مرسومی نیست. شما یک منابعی دارید، مثل نفت نیست، بلکه منابع زنده است و اگر از آن استفاده نشود نابود می‌شود یا باید دوباره تولید بشود. اگر شما نمی‌توانید از آن استفاده کنید قاعده‌اش این است به دیگران اجازه صید بدهید. خیلی‌ها این کار را می‌کنند.»
کشتی‌های صیادی چینی که وزیر خارجه ایران از آن صحبت کرد، کشتی‌های صنعتی هستند که بیشتر در شرق استان هرمزگان و در سمت چابهار با روش ترال صید می‌کنند.
"حتا یک شناور چینی در آب‌های ایران حضور ندارد"
اما درباره حضور کشتی‌های چینی اظهارات متفاوتی از طرف مقامات عنوان می‌شود. شاپور کاکولکی، معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران به خبرگزاری کار ایران ایلنا گفته است که "حتی یک شناور چینی یا خارجی (اندونزی یا هر کشوری) در آب‌های جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد". او می‌افزاید حضور این کشتی‌ها با قوانین، چارچوب‌ها و ضوابط امنیتی، نظامی و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در تضاد است.
معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران در پاسخ به انتفادات صیادان جنوب ایران که از کم شدن برخی گونه‌های آبزی بر اثر صید بی‌رویه گلایه می‌کنند هم گفته است که کاهش صید بیشتر به خاطر آلودگی‌هایی است که در منطقه به واسطه فاضلاب‌ها و موارد دیگر گسترش یافته است.
"چینی‌ها قراردادی در قالب اجاره بلندمدت با شیلات دارند"
رئیس سازمان شیلات ایران گفته است که این سازمان هیچ نوع قراردادی با سایر کشورها از جمله چین برای صید فانوس ماهیان ندارد و همه مجوزها برای شرکت‌های ایرانی صادر شده است.
برخلاف تکذیبیه شیلات، محمدعلی حسن‌زاده، معاون امور بندری و مناطق ویژه اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی (۲۷مرداد ماه ) درباره فعالیت کشتی‌های صیادی چینی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان گفته است: «چینی‌ها قراردادی در قالب اجاره بلندمدت با شیلات دارند.»
به گفته این مقام ایرانی، این کشتی‌ها از فناوری صید ماهی در عمق ۲۰۰ متری برخوردارند که این فناوری در میان شناورهای صیادی ایران وجود ندارد.
کارشناسان زیست محیطی می‌گویند که صیادان چینی از روش ترال استفاده می‌کنند. ترال یكی از روش‌هایی است كه به قصد ماهیگیری صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و یکی از مخرب‌ترین روش‌های ماهیگیری برای اكوسیستم است كه باعث تخریب خانه آبزیان و بستر دریا می‌شود.
ترال روشی عمدتا صنعتی برای ماهیگیری می‌باشد كه ترال كف از مخرب‌ترین آن است؛ توری به شكل قیف به شناور متصل و به دنبال شناور در بستر دریا كشیده می شود. بطور مثال این روش برای صید میگو سالانه به‌صورت محدود استفاده می‌شود.
"چینی ها آمدند! چینی ها آمدند!"
اما بحث حضور چینی‌ها در دریای عمان به شبکه‌های اجتماعی هم کشیده شده و مدتهاست که ادامه دارد. ناصر کرمی، کارشناس محیط زیست در توییتی در این باره می‌نویسد: «چینی ها آمدند! چینی ها آمدند! ملت را شور حسینی گرفته علیه صیادی چینی‌ها در خلیج فارس. از همه بیشتر محیط زیستی‌ها. اما شور و حرارت محیط زیستی‌ها واقعا بر مبنای داده‌های مسلم و دقیق است؟ در این رشته توییت چند نکته‌ای را در این باره به بحث می‌گذارم»
کرمی می‌پرسد: «چینی‌ها بالاخره قانونی در آنجا حضور دارند یا غیرقانونی؟ اگر غیرقانونی است چرا دولت ایران رسما از حضور چینی‌ها دفاع می‌کند و اگر قانونی است مشکل چیست؟»
این کارشناس در ادامه تاکید می‌کند: «می‌دانم صید ترال زیانبار است و در خلیج فارس اضافه بر ظرفیت اکولوژیک صید می‌شود و چینی‌ها هم در رعایت ضوابط محیط زیست خوشنام نیستند و دولت ایران هم در حفظ حقوق دریای ایران سابقه بدی دارد و قس علیهذا. اما اینکه از این گزاره‌های منفی به این نتیجه برسیم که صیادی چینی‌ها عامل کاهش آبزیان خلیج فارس است، نه. منصفانه این است که بگویم عجالتا گزاره کافی و مستدل در این باره ندارم.»
"چه اشکالی دارد اگر چینی‌ها صید کنند؟"
مریم مطلبی، کارشناس ارشد محیط زیست دریا به این پرسش دویچه‌وله که اگر چینی‌ها در خلیج فارس و دریای عمان صید بکنند چه اشکالی دارد، چنین توضیح می‌دهد: «به طور كلی فارغ از ملیت، اگر بهره‌برداری از دریا مبتنی بر بهره‌برداری پایدار از منابع و ذخایر دریایی نباشد، در بلند مدت نه تنها به اكوسیستم دریایی، بلكه به اقتصاد هم آسیب می‌رساند. توسعه پایدار بیش از یک شعار بوده و سرعت و حجم بهره‌برداری از منابع طبیعی‌مان باید طوری باشد که این منابع فرصت جایگزینی و ترمیم داشته باشند. اینكه ما به سود كوتاه مدت اقتصادی فكركنیم به مشكلات دیگر محیط زیستی‌مان می‌افزاییم. به عنوان مثال ما گونه‌ی خیار دریایی را داریم كه در ایران خورده نمی‌شود ولی در چین بله (مصرف می‌شود)، اینكه دلیل نمی‌شود که تصمیم به صید بی‌رویه آن بگیریم و باعث تخریب اكوسیستم دریا شویم. به طور مثال ماهی یال اسبی یا اسپک از ماهی‌های قابل توجه و خاص خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد كه تقاضای بالا برای آن نباید موجب صید بی‌رویه شود.»
این کارشناس در ادامه به مشکلی كه صید با كشتی‌های صنعتی می‌تواند ایجاد نماید و تفاوت آن با صید ماهیگیران محلی اشاره می‌کند: «ماهیگیران به طوركلی، برای مثال، در جزیره كیش دارای مجوز صید بوده كه دارای محدودیت مكانی و فصلی می باشد و از دو نوع صید گرگور، (استفاده از تله‌های توری) و لانگ لاین (استفاده از قلاب) استفاده می‌كنند كه میزان محدودتری نسبت صید صنعتی می‌توانند صید کنند كه متناسب با مصرف جزیره می‌باشد و در محدوده بهره‌برداری پایدار از منابع دریایی است. ولی شناورهای صنعتی ظرفیت صید بسیاربالایی داشته و با روش‌های مختلفی از جمله روش ترال مقادیر زیادی از آبزیان را به‌صورت مخلوط و در هم صید می‌کنند، به مرجان‌های كف دریا آسیب جبران ناپذیری وارد می‌شود.»
این کارشناس می‌افزاید که میزان صید بطور عادی در جزیره كیش بالا نبوده و مطابق مصرف روزمره جزیره بوده است. اگر صیادان بنا به سودجویی‌های كوتاه مدت در عمق پایین‌تر از حد مجاز (در عمقی که ماهیان نوزاد و آبزیان تردد دارند) مشغول به صید شوند، خسارات و صدمات زیادی به محیط زیست و اقتصاد می‌رسانند.
به گفته خانم مطلبی، مناطق كم عمق‌تر دریا برای تخم‌گذاری ماهیان مناسب بوده و به علت وجود مرجانها، در حكم نرسری و پناهگاه ماهیان می‌باشد.
در هر صورت صدور مجوز صید برای هر منطقه باید مبتنی بر مطالعات شناسایی گونه‌های مختلف، فصل زادآوری، جمعیت ماهی‌های منطقه باشد. و این مطالعات قبل از صدور مجوز بسیار ضروری است. در محیط‌های مرجانی مانند جزیره كیش به علت اینكه محل‌های مناسبی برای زاد و ولد و تكثیر ماهی‌ها هستند، این موضوع باید با دقت چند صد برابری انجام گیرد و صید ماهی در مناطق ساحلی بسیار محدود باشد.