شکست دور سوم سیاست عرضه نفت در بازار بورس ایران
۱۳۹۷ بهمن ۲, سه‌شنبه
دور سوم عرضه نفت خام به بازار بورس انرژی ایران روز دوشنبه ۱ بهمن (۲۱ ژانویه) اجرا شد. به‌رغم تلاش‌های وزارت نفت برای فروش این فرآورده به بخش خصوصی و نیز با وجود تمدید مهلت خرید نفت در بازار بورس انرژی، دور سوم عرضه نفت در این بازار نتیجه‌ای در بر نداشت.
خبرگزاری دانشجویان ایران "ایسنا" روز ۱ بهمن با انتشار گزارشی درباره شکست دور سوم عرضه نفت به بخش خصوصی در ایران، به نتایج این سیاست پرداخته است.
در این گزارش از جمله آمده است: «قرار بود امروز [دوشنبه ۱ بهمن] برای سومین بار نفت خام سبک ایران در بورس عرضه شود، اما بعد از تمدید شدن مهلت پرداخت مبلغ اولیه برای خرید نفت، هیچ خریداری مبلغی برای خرید پرداخت نکرد.»
خبرنگار این خبرگزاری در ادامه نوشته بود که اکنون باید «منتظر اطلاعیه بورس انرژی و شرکت ملی نفت ایران در این رابطه بود.»
تمدید مهلت پرداخت
از آنجا که برای خرید نفت در بازار بورس انرژی اقدامی از سوی بخش خصوصی صورت نگرفته بود، مسئولان مهلت پرداخت حصه نقدی خرید نفت را تا ساعت ۱۷:۳۰ روز دوشنبه ۱ بهمن تمدید کرده بودند. نکته مهم در دور سوم عرضه نفت به بازار بورس انرژی، عرضه نفت بر مبنای ریال بود. این در حالی است که عرضه نفت در دو دور پیشین عمدتا بر اساس دلار صورت گرفته بود.
"ایسنا" نوشت: «در نهایت نفت خام سبک ایران به ریال هم خریداری پیدا نکرد.» بهای دور سوم عرضه نفت به بازار بورس انرژی ایران معادل ریالی هر بشکه ۵۲ دلار و ۴۲ سنت تعیین شده بود.
خبرنگار ایسنا در ادامه گزارش خود نوشته است که روشن نیست که پس از ناکام ماندن سیاست عرضه نفت به بازار بورس انرژی، آیا وزارت نفت جمهوری اسلامی در آینده به چنین سیاستی ادامه خواهد داد یا خیر.
بهای تعیین شده برای این دور از عرضه نفت خام به بازار بورس انرژی ایران ۲۲ دلار کمتر از بهای دور نخست اجرای این سیاست در آبان سال جاری بود. اما به‌رغم آن و به‌رغم اینکه عرضه نفت این‌بار بر مبنای ریال بوده، کسی برای خرید نفت اقدامی نکرد.
سیاست عرضه نفت به بازار بورس
زمان اجرای دور سوم عرضه نفت به بازار بورس انرژی ایران در دی‌ماه از سوی بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی تعیین و اعلام شده بود. نامدار زنگنه اعلام کرده بود که عرضه نفت در بورس در دور سوم اجرای این سیاست به صورت صد در صد ریالی صورت خواهد گرفت.
با آنکه وزیر نفت جمهوری اسلامی توضیحی در باره عرضه نفت بر مبنای ریال در اختیار رسانه‌ها قرار نداده بود، اما تحلیلگران علت آن را کمبود ارز در بازارهای داخلی اعلام کرده بودند.
مجوز عرضه نفت به بازار بورس انرژی ایران از سوی شورای عالی اقتصادی قوای سه‌گانه صادر شده است. شورای عالی اقتصادی به فرمان خامنه‌ای و با هدف کنترل سیاست‌های ارزی و پولی دولت و همچنین مقابله با تحریم‌های آمریکا شکل گرفته است.
در نشست خبری روز ۵ دی وزیر نفت جمهوری اسلامی، میزان نفت عرضه شده در دور سوم اجرای این سیاست سه میلیون بشکه اعلام شده بود. گرچه عرضه این میزان نفت به بازار بورس انرژی نیز در حدی نیست که بتواند از تاثیرات تحریم‌های نفتی ایران بکاهد، اما همین میزان نفت نیز در بازار بورس خریداری نیافت.
در دو دور پیشین اجرای این سیاست، مبنای فروش نفت بر اساس ۸۰ درصد ارزی و ۲۰ درصد ریالی تعیین شده بود. در دور نخست اجرای این سیاست که روز ۶ آبان صورت گرفته بود، از مجموع یک میلیون بشکه نفت عرضه شده به بازار بورس انرژی صرفا میزان ۲۸۰ هزار بشکه به فروش رسیده بود.
حداقل میزان خرید نفت از این بازار بورس، ۳۵ هزار بشکه است. در جریان اجرای دور نخست، بخش خصوصی اقدام به خرید ۸ محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نموده بود.
دور دوم اجرای این سیاست که روز ۲۰ آبان صورت گرفته، موفقیت بیشتری در پی داشت و بر اساس اطلاعات و آمار منتشر شده از سوی وزارت نفت جمهوری اسلامی مجموعا ۷۰۰ هزار بشکه نفت به بهای ۶۵ دلار به فروش رسید.
کاهش مجدد بهای عرضه نفت به بازار بورس انرژی نیز نتوانست بخش خصوصی را به خرید این فرآورده در بازار بورس جلب کند.
مقابله با تحریم‌های نفتی
اجرای سیاست عرضه نفت به بازار بورس انرژی از جمله اقدامات جمهوری اسلامی است که با هدف کاهش زیان‌های ناشی از تحریم‌های نفتی دنبال می‌شود.
اما گره کار در این است که اگر دولت و وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران برای فروش و صادرات نفت به کشورهای دیگر با مشکل روبه‌رو هستند، دلیلی وجود ندارد که بخش خصوصی با توجه به محدودیت‌های خود قادر به انجام چنین کاری باشد.
اجرای سیاست عرضه نفت به بازار بورس انرژی به دنبال اجرای مرحله دوم تحریم‌های ایران از سوی دولت ترامپ آغاز شد. دولت ترامپ، سیاست کاهش درآمدهای ارزی ایران از فروش نفت را دنبال می‌کند.
دولت ترامپ، در آستانه اجرای دور دوم تحریم‌ها، برای هشت کشور وارد کننده نفت ایران معافیت‌هایی پیش بینی کرد. کشورهای چین، تایوان، هند، ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، ایتالیا و یونان برای مدت شش ماه از مجازات‌های پیش بینی شده از سوی دولت آمریکا برای واردات نفت از ایران معاف شدند.
آمریکا به این کشورها فرصت داده است تا ظرف این شش ماه برای تامین انرژی خود جایگزین دیگری بیابند. با این همه خبرگزاری رویترز روز جمعه ۲۸ دی ماه، در گزارشی به نقل از تحلیلگران بازار انرژی نوشت که آمریکا با هدف تقلیل احتمال افزایش بهای نفت، احتمالاً در ماه مه نیز معافیت‌ها در مورد خرید نفت از ایران را تمدید خواهد کرد ولی کشورهای کمتری مشمول این معافیت خواهند شد.