روزهایی سخت در انتظار اقتصاد "مختل" ایران
۱۳۹۷ دی ۲۵, سه‌شنبه
اسدالله عسگراولادی، از سرشناس‌ترین فعالان اقتصادی و رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، روز سه‌شنبه ۲۵ دی (۱۵ ژانویه) گفت: «پیش‌بینی ما این است که بهار پیش‌رو فصل بسیار سختی برای صادرات خواهد بود، از این‌رو امیدواریم که با پیگیری بانک مرکزی لااقل بخشی از مشکلات صادرکنندگان حل شود، زیرا در غیر این صورت امکان ادامه‌ی فعالیت وجود نخواهد داشت.»
عسگراولادی گفت: «متاسفانه امروز صادرکنندگان با چالش‌های جدی مواجه هستند و مسائلی مانند بازگرداندن ارز حاصل از صادرات باعث شده بسیاری از آنها صادرات خود را متوقف کنند.»
توقف صادرات معروف‌ترین صادرکننده خشکبار ایران
معروف‌ترین صادرکننده خشکبار ایران افزود که خود او نیز به دلیل وجود "چالش‌های جدی" در برابر صادرکنندگان، "پس از ۶۴ سال فعالیت صادراتی"، از دو ماه قبل فعالیت خود در این عرصه را متوقف کرده است.
این عضو اتاق بازرگانی ایران همچنین با اشاره به اینکه "خارجی‌ها شناختی از سامانه نیما ندارند"، گفت: «نمی‌توان انتظار داشت که در کوتاه‌ترین زمان صادرکنندگان پول خود را وارد سامانه نیما کنند، زیرا وقتی یک خریدار خارجی قصد بازگرداندن پول را دارد، از ما می‌خواهد که یک حساب بانکی به او بدهیم.»
اسدالله عسگراولادی افزود: «خریداران خارجی از صادرکنندگان درخواست می‌کنند تا یک بانک را برای واریز وجه حاصل از خرید کالای ایرانی به آنها معرفی کنیم تا مورد تایید باشد، در حالی که سامانه نیما یک بانک نیست و تنها تشکیلات صرافی بانک مرکزی است که مشکلات جدی برای صادرکنندگان به وجود آورده و بسیاری از آنها مجبور می‌شوند که کار خود را تعطیل کنند.»
اکنون در بازار ارز ایران عملا سه نرخ دلار وجود دارد: نرخ دولتی ۴۲۰۰ تومانی برای کالاهای اساسی و دارو، نرخ در نوسان دلار در بازار ثانویه یا همان نرخ تعیین‌شده در "سامانه نیما" و در نهایت نرخ دلار در بازار آزاد.
نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) تعیین‌کننده نرخ ارز در بازار ثانویه و سنا (سامانه نظارت ارز) که معاملات ارزی صرافی‌های مجاز در آن ثبت می‌شود، تعیین‌کننده نرخ سوم ارز در بازار آزاد ایران است.
روحانی: هفته‌ای نیست که در دولت داد نزنم
در شرایطی که عسگراولادی از توقف فعالیت "بسیاری از صادرکنندگان" خبر داده، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، بر اهمیت صادرات تأکید کرده و گفته است: «به صادرات نیاز داریم و به تکنولوژی هم نیازمندیم، در غیر این صورت به توسعه نمی‌رسیم.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
روحانی با اشاره به موانع موجود بر سر غلبه بر مشکلات اقتصادی در ایران گفت: «هفته‌ای نیست که در دولت حرف نزنم، داد نزنم و فریاد نکشم.»
رئیس جمهوری ایران همچنین با اشاره به شرایط کنونی اقتصاد ایران گفت: «ما در شرایط تحریم هستیم و شرایط ما یک شرایط عادی و طبیعی نیست؛ البته به این‌گونه نیست که از تحریم بترسیم یا عقب‌نشینی کنیم و یا اینکه از اهداف خود دست برداریم، اما اکنون در شرایط خاص تحریم‌های اقتصادی قرار داریم.»
عامل وخامت؛ تحریم یا "مشکلات داخلی"؟
هم‌زمان با سخنان روحانی اما مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران، علت مختل شدن اقتصاد ایران را بیش از تحریمها در "مشکلات داخلی" دانست و گفت: «هر روز شکایت‌های زیادی به اتاق بازرگانی می‌رسد که موانع پیش روی تولید و کسب و کار را اعلام می‌کند؛ به خصوص اینکه این موانع، اقتصاد ایران را مختل کرده است.»
این فعال اقتصادی افزود: «اگر چه مشکل تحریم بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ ولی مشکلات داخلی بیش از تحریمها اقتصاد ایران را اذیت می‌کند که اگر مدیریت نشود، اقتصاد ایران به شدت متاثر خواهد شد.»
به گزارش مهر، رئیس اتاق بازرگانی تهران ضمن درخواست سامان دادن ثبت سفارش از وزارت صنعت، گفت: «گردش ثبت سفارش، مشکلات زیادی را ایجاد کرده که اکنون یکی از موانع اصلی پیش روی تولید و تجارت کشور است، پس باید مهلت آن شش ماهه شود؛ در حالی که اکنون سه ماهه است. البته نباید موضوع مواد اولیه را نیز نادیده گرفت؛ این در حالی است که ماشین‌آلات نیز به گمرکات آمده است، اما مشکلات ثبت سفارش، ترخیص آنها را با مشکل مواجه کرده است.»
مسعود خوانساری همچنین با اشاره به مشکلات ناشی از مراحل عبور ثبت سفارش در "سامانه نیما" و ضرورت "انجام واردات بدون انتقال ارز" خاطرنشان کرد: «واحدهای تولیدی مشکلات بسیاری را برای تامین مواد اولیه و واسطه‌ای خود دارند، پس اگر قرار باشد که ثبت سفارش و مراحل طولانی آن در سامانه نیما نیز طی شود، مشکلات زیادی را ایجاد خواهد کرد و بنابراین پیشنهاد می‌شود واردات بدون انتقال ارز برای مواد اولیه انجام شود.»
"رونق" تعدیل نیرو در واحدهای تولیدی
مسعود خوانساری در بخش دیگری از سخنان امروز خود با اشاره به نامه‌نگاری‌های اتاق بازرگانی تهران با وزیر صنعت افزود: «از این وزارتخانه درخواست می‌شود که مشکلات و بحران‌های پیش روی صنعت و تولید کشور را حل کند؛ چرا که اگر نجنبیم، به دست خود گرهی به گره‌های موجود اضافه خواهیم کرد؛ چرا که اکنون بسیاری از صنایع و تولیدکنندگان دچار مشکل هستند و روز به روز واحدهای تولیدی تعدیل نیرو می‌کنند و با مشکل مواجه شده‌اند.»
در ماه‌های گذشته صدها هزار کارگر قطعه‌ساز در ایران شغل خود را از دست داده‌اند. آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن و قطعه‌سازی ایران، چهارشنبه گذشته با تأیید این خبر به خبرگزاری ایلنا گفته بود: «اگر مناسبات حاکم تغییر نکند، این ویرانی تداوم خواهد داشت.»
محبی‌نژاد گفته بود: «از ابتدای امسال ۲۸۰ هزار کارگر قطعه‌سازی بیکار شده‌اند که از این تعداد ۱۳۰ هزار نفر تعدیل شده‌اند یعنی یا اخراج شده‌اند یا پس از خاتمه قرارداد با آنها قرارداد جدید منعقد نشده؛ ۱۵۰ هزار نفر نیز در حالت تعلیق هستند؛ یعنی فعلا در مرخصی اجباری هستند.»
دبیر انجمن صنایع همگن و قطعه‌سازی ایران در ارتباط با سرنوشت ۱۵۰ هزار قطعه‌ساز تعلیق‌شده نیز گفته بود: «وضعیت اینها مشخص نیست؛ ممکن است بتوانند به سر کار بازگردند و این احتمال هم وجود دارد که دیگر بازگشت به کاری در کار نباشد.»
این نماینده کارفرمایان در عرصه صنعت قطعه‌سازی یادآور شده بود: «وضعیت صنعت قطعه‌سازی بسیار خراب است و اگر فکری به حال این صنعت نشود، به زودی کاملا زمین می‌خورد و متوقف می‌شود.»
آرش محبی‌نژاد همچنین با اشاره به اینکه «همین امروز ۴۰۰ واحد قطعه‌سازی در حالت تعطیل و نیمه‌تعطیل هستند»، هشدار داده بود که در صورت عدم رسیدگی به مشکلات کنونی خودروسازان و قطعه‌سازان «صنعت قطعه‌سازی تا دو هفته آینده به کلی تعطیل می‌شود».
روحانی: در جنگ اقتصادی مجروح می‌دهیم
در شرایطی که فعالان اقتصادی دلیل نابسامانی اقتصاد ایران را بیش از تحریمها در "مشکلات داخلی" می‌بینند، حسن روحانی امروز تأکید کرد که «کسی نمی‌تواند بگوید در مقابل دشمن می‌‌ایستیم و شهید و مجروح نمی‌دهیم.». به گفته رئیس جمهوری ایران، شرایط کشور "عادی و طبیعی" نیست و آمریکا "جنگی اقتصادی" را به کمک اسرائیل و "کشورهای مرتجع منطقه" علیه ایران راه انداخته است و «در این شرایط خسارت و مجروح می‌دهیم.»
به گزارش تسنیم، روحانی‌در جلسه شورای اداری استان گلستان اهداف آمریکا در این راه را از جمله "جدا کردن مردم از نظام اسلامی"، "منزوی" کردن جمهوری اسلامی در سطح جهانی، "کم‌رنگ" کردن نقش ایران در منطقه و نیز "امتیازگیری" از ایران در عرصه "هسته‌ای، موشکی یا منطقه‌ای" عنوان کرده است.
روحانی همچنین با اشاره به تأیید پایبندی ایران به برجام توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: «باید به آمریکایی‌ها تفهیم کنیم این راه غلط است. باید به مردم احترام کرده و تحریم را کنار بگذارند. ما هیچ وقت از حرف زدن مضایقه نکردیم، اما حرف‌زدنی که در چارچوب و اصول باشد.»
رئیس دولت دوازدهم در عین حال افزود: «در این شرایط فشار اقتصاد روی مردم است. نمی‌توانیم این فشار و مشکلات را به صورت کامل از بین ببریم. اینکه بگوییم نمی‌توانیم کاری انجام دهیم هم نادرست است. فشار آمریکایی‌ها روی سیستم بانکی، درآمدهای ارزی و حمل و نقل است. این ۳ گلوگاه از دید آنها جاهایی است که وارد عمل شدند.»
روحانی در بخش دیگری از سخنان امروز خود به "مشکلات داخلی" هم پرداخت و اعلام کرد که "دولت و نظام" به تنهایی قادر به حل این مشکلات نیستند: «این نمی‌شود که، همه در انتخابات به این دولت رأی دادیم و حالا دولت همه چیز را درست کند، مگر دولت و نظام این همه توان دارد؟ اصل مردم هستند و باید وارد صحنه شوند و کمک کنند.»
"خیانت‌هایی می‌شود که حتی نمی‌توان بیان کرد"
رئیس جمهوری ایران سپس به تشریح روند "تک‌نرخی" شدن قیمت ارز پرداخت و گفت که با دلار ۴۲۰۰ تومانی مخالف بوده، اما به خاطر نظر "همه اقتصاددانان" با آن موافقت کرده است. روحانی با بیان اینکه "طرح خوبی بود، اما عده‌ای دلال چه کردند"، افزود: «عده‌ای ثبت سفارش کردند و از بانک مرکزی پول گرفتند با تیمی از دلال‌های خارجی هماهنگ کردند، ۱۰۰ میلیون دلار پول گرفتند ۵۰ میلیون دلار جنس وارد کردند و بقیه را وارد بازار کردند، قوه قضاییه و دستگاه نظارتی بررسی کند.»
حسن روحانی سپس با اشاره به اینکه "دولت ناچار شد طرح را عوض کند"، ادامه داد: «ما الان برای کالاهای اساسی ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌دهیم. هفته‌ای نیست که در دولت حرف نزنم، داد نزنم و فریاد نکشم، وزیر و معاون وزیر ما هم حریف نمی‌شود. طرف می‌رود به اسم ماده اولیه یک دارو را وارد کند، می‌رود ماده‌ای را می‌خرد که ۳ ماه از تاریخش مانده است و تاریخش را پاک می‌کنند. خیانت‌هایی می‌شود که حتی نمی‌توان بیان کرد.»
رئیس جمهوری ایران در نهایت گفت: «همه جا پیروز شدیم، یک‌جا کم آوردیم و باید جبران کنیم و آن در اخلاق، ایثار و فداکاری برای مردم و ادای امانت است. تولیدکننده از ما پول گرفته تا مواد اولیه وارد کند، اما جنس را در یک روستایی انبار کرده تا تولید نکند و جنس گران شود. چرا عده‌ای از ما جیب بزرگ برای بیت‌المال دوختیم. ما باید از این مسیر سخت تحریم عبور کنیم.»
با وجود تأکید روحانی بر شرایط "غیرعادی" ناشی از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ضرورت عبور از "مسیر سخت تحریم"، بسیاری از منتقدان "مشکلات داخلی" و ناتوانی حکومت در مدیریت معضلات اقتصادی را دلیل اصلی وضعیت نابسامان کنونی، اعتراضات گسترده به آن و نیز گسترش بی‌اعتمادی عمومی می‌دانند.
این بی‌اعتمادی عمومی که به‌خصوص پس از اعتراضات دی‌ماه ۹۶ و مردادماه گذشته به شکل چشمگیری افزایش یافته، "زنگ خطر" را برای مسئولان دولتی و حکومتی به صدا در آورده و بسیاری از آنان پس از این ناآرامی‌ها نسبت گسترش فزاینده نارضایتی عمومی و خطر "سقوط" و "فروپاشی" هشدار داده‌اند. از جمله علی ربیعی، وزیر سابق کار ایران که سوابق اطلاعاتی و امنیتی نیز دارد، یکشنبه گذشته شمار شهرهای درگیر با اعتراضات دی‌ماه ۹۶ را "۱۶۰ شهر" عنوان کرد و گفت: «جنس ناآرامی‌های سال ۹۶ شورش از نوع محدود و منطقه‌ای اما خطرناک است و آژیر خطری را به صدا درمی‌آورد که می‌تواند گسترده‌تر شود.»
تظاهرات سراسری دی‌ماه ۹۶ گرچه با طرح مطالبات معیشتی و در اعتراض به وضعیت وخیم اقتصادی آغاز شد، اما شعارهای مردم در جریان آنها به سرعت رنگی سیاسی به خود گرفت و مقام‌های بلندپایه ایران همچون رهبر جمهوری اسلامی و مجموعه ساختار نظام را هدف قرار داد. در این اعتراضات ده‌ها تن کشته و هزاران نفر بازداشت شدند و چند نفر از بازداشت‌شدگان نیز به شکل مشکوکی در زندان درگذشتند.