گسترش تحریم‌ها در کنار توافق‌های اقتصادی
۱۳۸۶ اردیبهشت ۴, سه‌شنبه
روز دوشنبه گذشته (23 آوریل) اتحادیه اروپا در حالی به تشدید تحریم‌ها علیه ایران رای داد که دو روز پیش از آن شرکت نفتی اتریشی او ام وی (Österreichische Mineralölverwaltung) توافقنامه‌ی بزرگی را با شرکت ملی نفت ایران به امضا رساند. رقم مالی این توافق به گفته مقامات جمهوری اسلامی ایران بر سی میلیارد دلار بالغ می شود و مدت زمان اجرای آن هم 25 سال خواهد بود.
بر اساس توافق‌نامه یادشده، او ام وی در توسعه فاز 12 میدان گازی پارس جنوبی (عسلویه) شریک خواهد شد، یک تاسیسات تولید گاز مایع در ایران ایجاد خواهد کرد و امور ترابری فرآورده‌های این تاسیسات به اروپا را نیز به عهده خواهد گرفت. در همین رابطه او ام وی در کرواسی مشغول ایجاد انبار بزرگی برای تحویل گاز مایع از کشتی‌هایی است که از ایران و سایر کشورهای گاز خیز به سوی اروپا روانه می‌شوند.
نگرانی و محاسبات اروپا
مشارکت شرکت اتریشی او ام وی در پروژههای گازی ایران بخشی از استراتژی اروپا برای متنوع کردن منابع تامین انرژی خود است. در این اتحادیه روز به روز نگرانی از وابستگی مطلق به گاز روسیه شدت بیشتری می‌گیرد. کشورهای اروپایی بیم دارند که مسکو صبادارت گاز به اروپا را به عنوان یک اهرم سیاسی به کار گیرد و از آسیب‌پذیری اروپا در این زمینه برای تامین اهداف استراتژیک و سیاسی خود استفاده کند. این نگرانی، اروپا را بیش از پیش متوجه منابع انرژی در قفقاز و آسیای مرکزی و به ویژه ایران کرده است.
ایران با داشتن 16 درصد از ذخایر گاز جهان، از نظر کارشناسان انرژیایی اروپا می‌تواند به یکی از منابع مهم تامین انرژی این قاره بدل شود.
برای انتقال گاز ایران به اروپا از طریق ترکیه، پروژه یک خط لوله هم در دست بررسی و اجراست. این خط لوله که به خط لوله نابوکو موسوم است 3300 کیلومتر طول دارد و قرار است گاز طبیعی خاورمیانه و آسیای مرکزی را از طریق ترکیه و بالکان (بدون عبور از روسیه) به اتحادیه اروپا منتقل کند. علاوه بر ترکیه، شرکت اوام وی ازاتریش ،اوام ال از مجارستان،،بلغارگاز از بلغارستان و ترانس گاز از رومانی نیز در پروژه نابوکو شراکت دارنذ.
روسیه برای شکست این پروژه فعالیت‌های شدیدی را سازمان داده است، از جمله با اعطای امتیاز به برخی از کشورهای شریک در این پروژه سعی در متقاعد‌کردن آنها به خروج از آن دارد.
استقبال اتحادیه اروپا، انتقاد آمریکا
خبر توافق او ام وی با شرکت ملی ایران با استقبال آرام اتحادیه اروپا مواجه شده است. وزیر خارجه اتریش در حاشیه اجلاس روز دوشنبه وزرای خارجه اتحادیه در لوکزامبورگ، توافق یادشده را در راستای امنیت انرژیایی اتحادیه اروپا توصیف کرد و آن را مغایر با محدودیت‌ها و تحریم‌های کنونی علیه ایران ندانست، زیرا « تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران نه فراگیر، بلکه شامل عرصه‌های محدود و معینی هستند.»
آلمان که در حال حاضر ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را به عهده دارد نیز، از زبان سخنگوی وزارت خارجه خود عقد توافق توسط او ام وی را امری منحصرا مربوط به خود این شرکت دانسته است. به نوشته روزنامه دی پرسه اتریش، سخنگوی مزبور افزوده است:
« توافق یادشده ناقض تحریم‌های سازمان ملل نیست، ضمن آن که ایران را نباید به انزوای کامل سوق داد.»
این در حالی است که آمریکا نسبت به توافق او ام وی با ایران واکنش منفی نشان داده و از زبان سخنگوی وزارت خارجه خود آن را "خبری نگران‌کننده" خوانده است. به گفته این سخنگو، «فعلا وقت خوبی برای معامله با ایران نیست.» یکی از اعضای بلندپایه سفارت آمریکا در اتریش نیز در مصاحبه با نشریات اتریشی، اقدام او ام وی را فرستادن علائم و نشانه‌هایی نادرست به ایران توصیف کرده و اعمال تحریم علیه این شرکت از سوی کشورش را منتفی ندانسته است. بر اساس قانونی که دهه پیش در کنگره آمریکا به تصویب رسید و در سپتامبر سال گذشته مورد تمدید قرار گرفت، واشنگتن مجاز است شرکت‌هایی که بیش از بیست میلیون دلار در صنایع نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند را مورد مجازات قرار دهد و آنها را از فعالیت در پروژههای آمریکایی محروم کند.
شمول این قانون را اتحادیه اروپا در خلال سال‌های گذشته عمدتا قلمرو آمریکا دانسته است و از همین رو بسیاری از شرکت‌های اروپایی مانند رپسول، شل، توتال و او ام وی آن را مانع شراکت خود در پروژههای نفت و گاز ایران ندیده‌اند، هر چند که گهگاه فشارهای آمریکا موثر و اقع شده و آنها را به انصراف از این یا آن پروژه کشانده است.
احتمال موثرواقع شدن فشارهای آمریکا
در مورد شانس اجرایی‌شدن توافق اخیر او ام وی با ایران هم به نظر نمی‌رسد تهدیدات و فشارهای واشنگتن کلا بی اثر باقی بماند. او ام وی برای تامین مالی پروژههای خود در ایران به وام‌ها و اعتبارات مالی بانک‌های اروپایی و اتریشی نیازمند است. بسیاری از این بانک‌ها اما، ظرف ماه‌های گذشته زیر فشار واشنگتن به معاملات و فعالیت‌های خود در همکاری با بانک‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی ایران پایان داده‌اند. به نوشته سایت هفته‌نامه اتریشی پروفیل دستکم ۴ بانک معروف اتریش "باواگ"(BAWAG) ، بانک مرکزی رایف‌آیزن(RZB) و بانک‌های "باکا"(BA - CA) و "ارسته بانک (Erste Bank) )در هفته‌های اخیر زیر فشار ایالات متحده همکاری خود با بانک‌های و منابع ایرانی مانند بانک سپه و صادرات را به حالت تعلیق درآورده‌اند.
به گزارش سایت پروفیل، از ابتدای سال جاری شماری از بانک‌های معتبر و معروف اروپایی نیز به تقاضای ایالات متحده از همکاری با شرکت‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی ایران امتناع می‌کنند. از جمله این بانک‌ها می‌توان به یو‌بی‌اس (UBS) ، کردیت سویس (Credit Suiss)، آبی‌ان آمرو (ABN Amro) از هلند و اچ‌اس‌بی‌سی (HSBC) از انگلستان اشاره کرد.
معلق‌شدن همکاری‌های بانک‌های اروپا با ایران، این کشور را در امر صادرات و واردات خود با مشکلات محسوسی مواجه کرده است.
ح