گزارش اختصاصی از جلسه سخنرانی و پرسش و پاسخ با محمدجواد ظریف در برلین
۱۳۹۲ بهمن ۱۵, سه‌شنبه
"جمعیت آلمانی سیاست خارجی" محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران را به یک سخنرانی پیرامون سیاست خارجی جدید ایران دعوت کرد و او نیز همه تلاش خود را کرد تا شرکت‌کنندگان را از "اهداف صلحآمیز برنامه هسته‌ای ایران" و "اهمیت امنیت منطقه برای ایران" مطمئن سازد.
محمدجواد ظریف در این جلسه که روز دوشنبه ۳ فوریه، برگزار شد، به توضیح مواضع ایران در قبال همسایگان‌اش پرداخت و به پرسش‌هایی پیرامون نقش ایران در سوریه، افغانستان و عراق پاسخ داد.
وزیر خارجه ایران سخنرانی خود را با اشاره به تفکری آغاز کرد که جهان را دائما میان "متحدان و دشمنان" تقسیم می‌کند. او گفت که امنیت "قابل تقسیم" نیست و نمی‌توان به هزینه‌ی ناامنی همسایگان، ثبات و امنیت خود را تامین کرد. ظریف شرط رسیدن به امنیت را باز بودن مسیر گفتگو دانست و گفت که با درجازدن در پیش‌فرض‌ها، نمی‌توان مشکلات را حل کرد. او خواست که به همه "روایت‌ها" توجه شود و مسایل از زاویه دید طرف مقابل نیز دیده شوند.
توافق هسته‌ای ایران به سود کشورهای منطقه
علیرغم نگرانی‌های جامعه جهانی نسبت به ماهیت برنامه هسته‌ای ایران، محمدجواد ظریف بر سرشت "صلحآمیز" فعالیت‌های اتمی ایران تأکید کرد و گفت ایران باتوجه به قدرت و موقعیت‌اش در منطقه نیازی به سلاح هسته‌ای ندارد و «حتی این تصور که ما به دنبال سلاح هسته‌ای هستیم امنیت ما را به خطر می‌اندازد.»
به گفته او همه پنهان‌کاری‌های ایران در برنامه هسته‌ای به این خاطر بوده «که ایران از به دست آوردن این تکنولوژی از راه‌های آزاد محروم شده است». آقای ظریف به کشورهای همسایه اطمینان داد که توافق ژنو به زیان آنها نخواهد بود.
جنگ سوریه و "منافع مشترک با عربستان"
یکی از داغ‌ترین مسایل مورد بحث، هرکجا که مقام‌های ایرانی حضور یابند، جنگ داخلی سوریه است. دخالت مستقیم ایران در جنگ سوریه، بارها از سوی مخالفان بشار اسد و کشورهای حامی آنها محکوم شده است. مهم‌ترین نکته‌ای که ایران در توجیه حضور خود در سوریه عنوان می‌کند، رشد نیروهای افراطی در این جنگ است.
محمدجواد ظریف از "منافع مشترک" ایران و عربستان در مقابل نیروهای افراطی سخن گفت و این‌که "هیچ‌یک از ما نمی‌تواند رشد افراطی‌گری را تحمل کند و شاهد یک گسست فرقه ای باشد"، زیرا "آرامش و ثبات در خیلج فارس" هم برای ایران و هم دیگر کشورهای منطقه "حیاتی" است.
ظریف گفت که آماده است در اولین فرصت به عربستان برود. او افزود که گمان نمی‌کند اختلاف ایران با عربستان سعودی بر سر سوریه بزرگ‌تر از اختلاف با ترکیه، قطر و یا اردن باشد.
او تاکید کرد که کشورش "درست مانند عربستان سعودی بازیگری مهم در مسایل خاورمیانه است" و افزود: «ولی ما حداقل از تروریست‌ها حمایت نمی‌کنیم».
"حاضریم حکومت سوریه را زیر فشار بگذاریم"
وزیر خارجه ایران بر لزوم خروج همه نیروهای خارجی از سوریه تاکید کرد و گفت ایران آماده است بر سوریه فشار وارد بیاورد تا این دولت آتش‌بس را قبول کند و به جنگ پایان دهد. اما به این شرط که "سایر بازیکنان در سوریه نیز بتوانند طرف دیگر را وادار به پایان جنگ کنند.»
وزیر خارجه ایران گفت: «این توهم که اسد به راحتی برکنار می‌شود، توهمی است که ظرف سه سال گذشته به خورد جامعه جهانی داده شد و برای سوریه ۱۵۰ هزار کشته برجای گذاشته است». ظریف این جنگ را خونبار دانست ولی گفت که: «تنها یک طرف جنگ دستش به خون آلوده نیست».
سیاست ایران در قبال حزب‌الله، عراق، اسرائیل، افغانستان
از محمدجواد ظریف درباره حمایت ایران از حزب‌الله لبنان سوال شد. ظریف گفت: «حزب‌الله سازمانی افراطی نیست، بلکه بخشی از دولت لبنان است.» او اضافه کرد: «مخالفان حزب‌الله، نه در لبنان که در خارج از این کشور هستند» و اگر لبنان موفق به تشکیل دولت نشده، "نه به خاطر حضور حزب‌الله بلکه به دلیل دخالت‌های خارجی است".
ظریف هم‌چنین "دخالت ایران در عراق" را مطلقا رد کرد و گفت که این نه ایران بلکه نیروهای افراطی هستند که آرامش در عراق را برهم زده‌اند. او گفت: «از سنی‌ها و کردها بپرسید که چه کسی مانع ایجاد ثبات شده و آینده عراق را نابود کرده است».
سوال دیگر درباره اسراییل بود و این که اگر فلسطینی‌ها و اسرائیل به توافق برسر ایجاد دو دولت برسند، آیا آنگاه ایران اسرائیل را به عنوان عضوی از خاورمیانه می‌پذیرد؟
محمدجواد ظریف به این پرسش پاسخ مستقیمی نداد، بلکه جواب آن را به گردن فلسطینی‌ها انداخت و گفت: «این تصمیمی است که فلسطینی‌ها باید بگیرند.» او تاکید کرد. «اگر راه حل مناسبی به فلسطینی‌ها ارائه شده بود، آیا ایران قادر بود جلوی آن را بگیرد؟» به گفته ظریف اگر راه حلی ارائه شود که فلسطینی‌ها با آن موافق باشند و حداقل‌هایی را برای آنها تضمین کند هیچکس از خارج نمی‌تواند مانع رسیدن به این توافق شود.
درمورد نقش ایران در افغانستان و مسایل حاد آن سوال شد. محمدجواد ظریف گفت: «من در سال ۲۰۰۱ به این جا آمدم و به شما در ساختن یک افغانستان جدید کمک کردم. اما حالا این همکاری در یک فضای آکنده از رقابت و عدم‌اعتماد ممکن نیست.» او اضافه کرد که با این حال ایران «به شدت خواهان امنیت و ثبات در افغانستان است.»
ظریف اضافه کرد که با خروج نیروهای خارجی، فرصت‌ها و چالش‌های زیادی به وجود خواهد آمد: «خروج نیروهای خارجی این فرصت را از گروه‌های افراطی می‌گیرد که با استفاده از خشم مردم از این نیروها، آنها را به خود جذب کنند. ولی از سوی دیگر خلایی ایجاد می‌کند که می‌تواند با نیروهای افراطی پر شود.» او تاکید که برای جلوگیری از پر شدن این خلاء توسط نیروهای افراطی فقط ۱۲ ماه فرصت هست.
مناسبات با اتحادیه اروپا و نقش آلمان
ظریف تلاش کرد با عزیمت از توافق ژنو به اتحادیه اروپا نزدیک شود. او گفت که در رابطه با آمریکا نهایتا می‌توان در جهت کاهش تنش حرکت کرد، اما درهای ایران به روی اتحادیه اروپا باز است. او از ضرورت بهبود و گسترش این مناسبات سخن گفت. مناسباتی که می‌تواند تا حد "تاثیر متقابل" رشد کند. وزیر خارجه ایران به نقش آلمان به عنوان نقشی رهبری‌کننده در این راستا تاکید کرد.
فیس‌بوک و توان ایستادگی در برابر محافظه‌کاران
در جلسه روز دوشنبه سوال‌هایی هم در رابطه با مسایل داخلی ایران شد: «آیا توان ایستادگی در مقابل نیروهای محافظه‌کار در ایران را دارید؟» و پاسخ او این بود:
«من ایستادگی کرده‌ام، رییس جمهور هم همین طور. ما داریم سیاستی را پیاده می‌کنیم که آنها خیانت‌آمیز می‌دانند. حالا باید دید که آیا طرف آمریکایی هم می‌تواند در مقابل نیروهای محافظه‌کار خود ایستادگی کند؟»
در مورد استفاده شخص اقای ظریف از فیس‌بوک و آزاد نبودن آن برای مردم در ایران سوال شد. پاسخ وی این بود که در این زمینه اختلاف‌نظر در جامعه وجود دارد. برخی این را لازم نمی‌دانند که دولت حدود آزادی‌شان در استفاده از اینترنت را تعیین کند و برخی به شدت خواهان این کنترل هستند. او گفت که شخصا موافق آزادتر شدن استفاده از اینترنت است، اما در این زمینه باید ابتدا به یک اتفاق‌نظر رسید.
پایمال شدن حقوق بشر یکی از مهم‌ترین مسایل ایران است که بارها مورد انتقاد افکار عمومی جهان و شورای حقوق بشر سازمان ملل قرار گرفته است. وزیر خارجه ایران در این‌باره گفت که در زمینه حقوق بشر مشکلات زیادی در ایران وجود دارد و راه طولانی در پیش است: «من به عنوان کسی که سال‌ها حقوق بشر درس داده، به این مشکلات و کاستی‌ها واقفم.» ظریف گفت که حل مشکلات در این زمینه از وعده‌های رئیس جمهور بوده، «با این حال همه چیز در دست قوه مجریه نیست ولی فکر می‌کنم که ما در مسیر درستی هستیم.»
بیرون از ساختمان محل برگزاری این سخنرانی گروهی از ایرانیان به نشانه اعتراض به سیاست‌های جمهوری اسلامی تجمع کرده بودند.