چرا تیراژ رسانه‌های چاپی در ایران کم است؟
۱۳۹۳ دی ۷, یکشنبه
روزنامه‌ها و مجلات و به‌طور کلی رسانه‌های چاپی در ایران در مقایسه با سایر نقاط دنیا از تیراژ بسیار پایینی برخوردارند. در چند دهه اخیر تنها در دو دوره کوتاه، یکی در سال ۱۳۵۷ و دیگری در سال‌های نخست دولت محمد خاتمی، مطبوعات ایران رونق نسبی را تجربه کردند.
دو فعال مطبوعاتی در ایران به خبرگزاری ایلنا گفته‌اند که علت تیراژ کم و بازار کساد رسانه‌های چاپی در ایران "سیطره نفس‌گیر دولت" [حاکمیت] بر این رسانه‌هاست. آنها می‌گویند، علت تیراژ پایین روزنامه‌ها آن است که نمی‌توانند حرف‌هایشان را بنویسند.
هفته گذشته روزنامه "روزان" که ۱۹ سال سابقه فعالیت داشت توقیف شد. علت توقیف رسما اعلام نشده، اما گفته می‌شود به دلیل انتشار گزارشی در شماره روز شنبه ۲۹ آذرماه درباره آیت‌الله منتظری بوده است. آیت‌الله منتظری خود از پایه‌گذاران نظام "جمهوری اسلامی" در ایران بود. پیش از آن روزنامه "بهار" به دلیل چاپ مقاله‌ای درباره "غدیر" و امام اول شیعیان توقیف شد. علت آن بود که تفسیر این مقاله از حادثه موسوم به "غدیر" متفاوت از تفسیر راس قدرت در ایران بود.
کسری نوری، سردبیر سابق روزنامه ایران و سردبیر فعلی روزنامه شهروند معتقد است، "ساختار مطبوعات در ایران میراث‌دار یک فرهنگ قدیمی است که بر اساس آن حاکمیت همیشه یک نگاه سیطره‌آمیز داشته به زندگی مردم و این موضوع طی قرون و سال‌ها در بطن جامعه نهادینه شده است".
نوری می‌افزاید: «مشکل اصلی این است که در همه جا سیطره نفس‌گیر دولت را می‌بینید یعنی مردم در خصوصی‌ترین شئون زندگی‌شان سایه دولت را حس می‌کنند. این فرهنگ ما شده و تا تغییر نکند، مشکلی حل نمی‌شود».
به گفته این روزنامه‌نگار، باوجود آنکه رسانه‌ها در دنیا رشد زیادی کرده‌اند و روزنامه‌ها نیز همچنان طرفدار دارند، اما مطبوعات در ایران همچنان دچار مشکلات ابتدایی هستند.
دولت تعیین می‌کند که مردم چه بخوانند و چه بشنوند
بهروز بهزادی، سردبیر سابق روزنامه اعتماد و سردبیر فعلی خبرگزاری ایسکانیوز نیز به ایلنا گفته است: «بحث اصلی امروز این است که چرا تیراژ مطبوعات ایران کم است. بهترین تیراژ برای همشهری است اما همین تیراژ نیز با تیراژ روزنامه‌های دنیا قابل مقایسه نیست. این مسئله چندین دلیل دارد: علت اول این است که ما نمی‌توانیم حرف‌مان را بنویسیم. از طرف دیگر باید یک شرایط کاملا رقابتی ایجاد کنیم و به مباحث اقتصادی در رسانه‌ها توجه کنیم.»
سردبیر خبرگزاری ایسکانیوز می‌گوید، کنترل و نظارت بر مطبوعات در بیشتر کشورهای دنیا وجود دارد، اما نهاد نظارت و کنترل دولت یا دولتی نیست، بلکه خود مطبوعاتی‌ها هستند.
به گفته بهروز بهزادی، نگاه حاکمیت در ایران این است که باید مردم را از نظر فرهنگی آموزش داد. او می‌افزاید: «وقتی مدیر می‌شویم خودمان را بالا‌تر از مردم می‌دانیم و مردم را ولی‌نعمت نمی‌دانیم زیرا می‌خواهیم معلم مردم شویم. با همین نگاه ما تعیین می‌کنیم که مردم چه بخوانند و چه بشنوند.»
کسری نوری نیز می‌گوید: «اگر بپذیریم که مردم قدرت تشخیص دارند، مشکلات حل می‌شود. اگر فضای برابر و آزاد شکل گیرد، حق تصمیم‌گیری را به مردم واگذار می‌کنیم. مساله این است که گویا برخی دولتمردان این امر را باور ندارند.»