پایان روابط نزدیک حماس با ایران و سوریه

همزمان با بالا گرفتن اعتراض‌ها در کشورهای عربی سیاست‌های جنبش حماس نیز دستخوش تغییراتی شده است. این تغییرات پس از اعتراضات خونبار در سوریه سرعت بیشتری به خود می‌گیرد.

سازمان حماس که در سوریه تاکنون حضوری گسترده و فعال داشته، مدتی است که اعضای برجسته خود را از این کشور خارج کرده و فعالیتش را کاهش داده است. تحلیل‌گران معتقدند احتمال سقوط حکومت بشار اسد و نیاز به یافتن متحدان تازه در دنیای عرب این تصمیم را به این گروه افراطی و شبه‌نظامی فلسطینی تحمیل کرده است.

اما این اقدام حماس بر روابط با تهران نیز بی‌تاثیر نیست. حکومت ایران یکی از مهم‌ترین حامیان و شاید اصلی‌ترین پشتیبان رژیم بشار اسد به‌حساب می‌آید. بر اساس برخی گزارش‌ها تغییر سیاست حماس موجب شده است که جمهوری اسلامی کمک‌هایش را به این سازمان کاهش دهد.

ترکیه به جای ایران و سوریه

چندی پیش روزنامه الحیات خبر داد که بسیاری از کادرهای دفتر سیاسی حماس در دمشق سوریه را ترک کرده و به کشورهای سودان، ترکیه، قطر، اردن رفته‌اند و شماری از اعضای این دفتر نیز به همراه خانواده‌هایشان به غزه بازگشته‌اند.

اگرچه یک عضو دفتر سیاسی حماس تاکید می‌کند روابط این گروه با ایران همچنان خوب است اما دیدارهای خالد مشعل و اسماعیل هنیه با مقامات ترکیه و برخی کشورهای عربی که در حال حاضر روابط خوبی با تهران ندارند، نشانه‌ای است که می‌تواند بر تغییر استراتژی حماس دلالت کند.

در همین ارتباط روزنامه القدس العربی چاپ لندن همزمان با سفر خالد مشعل به اردن در گزارشی مدعی شد که عربستان از اردن خواسته است که همکاری با حماس را منوط به قطع ارتباط این گروه با ایران کند.

خالد مشعل، رییس دفتر سیاسی حماس چندی پیش پس از سال‌ها توانست اجازه‌ی ورود به اردن را بگیرد. وی برای دیدار با مادرش که در اردن اقامت دارد به این کشور سفر کرد. خانواده مشعل نیز اخیرا سوریه را ترک کرده و در اردن اقامت گزیده‌اند.

برخی از تحلیل‌گران معتقدند حماس به عنوان شعبه‌ی فلسطینی اخوان‌المسلمین، نمی‌تواند موضعی در تضاد با اخوان‌المسلمین سوریه و مصر که از اعتراضی مردم سوریه علیه حکومت بشار اسد حمایت می‌کنند، اتخاذ کند.

شاید به همین دلیل است که حماس در یک سال اخیر سعی کرده بیش از پیش به حاکمان جدید مصر نزدیک شود. بدین ترتیب این جنبش فلسطینی خواهد توانست در دنیای عرب متحدان تازه‌ای بیاید و از وابستگی شدید خود به دمشق و تهران بکاهد.

کار‌شناسان سیاسی سفر اسماعیل هنیه به ترکیه و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس را دلیل دیگری بر تلاش حماس برای نزدیکی به اعراب و ترکیه و دوری بیشتر از ایران می‌دانند.

هنیه در سفر به ترکیه گفته است که کمک‌های مالی تهران به این جنبش نرسیده و به‌شدت کاهش یافته است. روزنامه ترکیه‌ای "زمان" با اشاره به این موضوع از احتمال کمک مالی ترکیه به حماس خبر داد.

حماس در راه "سازش" با اسراییل

در این شرایط سایت‌های خبری در ایران نسبت به تغییر سیاست‌های حماس واکنش نشان داده‌اند. بسیاری از این سایت‌ها معتقدند که حماس تصمیم گرفته است به جای ایران و سوریه روابط نزدیک‌تر با کشورهای عربی به‌خصوص قطر و اردن و همچنین ترکیه داشته باشد.

حسن هانی‌زاده، کار‌شناس مسایل خاورمیانه، در یادداشتی در وب سایت خبرآنلاین سفر اسماعیل هنیه به کشورهای حوزه خلیج فارس را «پایان راه حماس» خوانده است.

وی می‌نویسد: «این دومین سفر اسماعیل هنیه و تیم همراه وی به منطقه در طول یک ماه گذشته به شمار می‌رود. وی در ماه گذشته از تونس، مصر، سودان وترکیه دیدار کرد اما سفر خود به تهران را به تعویق انداخت. چه مسائلی پشت پرده وجود دارد که نخست وزیر حماس را واداشت تا جمهوری اسلامی ایران را نادیده بگیرد و به مدت چهار روز در کشور ترکیه توقف کند؟»

این کار‌شناس مسایل خاورمیانه معتقد است، حماس در راهی گام بر می‌دارد که پیش از این فتح به رهبری یاسر عرفات برگزید: «حضور خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس در دوحه و رایزنی وی با رهبران کشور کوچکی مانند قطر نشان می‌دهد که این جنبش در حال طی کردن مسیری سازشکارانه است.»

این تحولات در حالی اتفاق می‌افتد که رهبر جمهوری اسلامی ایران هفته گذشته در نماز جمعه تهران گفت، از هر گروهی که علیه اسراییل مبارزه کند حمایت معنوی و مادی خواهد کرد.

سازمان حماس به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین گروه‌های مخالف روند صلح خاورمیانه که پیش‌تر دیدگاه‌های نزدیکی به حامیان تهران داشت، از قرار معلوم اکنون در راهی قدم بر می‌دارد که از حمایت‌های ایران چندان برخوردار نخواهد بود. به نظر می‌رسد پایان روند نزدیکی حماس با ایران و سوریه آغاز شده است.

MI/DK