وزیر علوم: از خروج نخبه‌ها سالی ۱۵۰ میلیارد دلار ضرر می‌کنیم
۱۳۹۲ دی ۱۷, سه‌شنبه
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در جریان همایشی در تهران، گفته است که اگر آمار جهانی در مورد خروج سالانه ۱۵۰ هزار نفر از ایران صحت داشته باشند، این کشور هر سال ۱۵۰ میلیارد دلار به غرب کمک می‌کند.
به گفته وی تربیت یک نخبه برای ایران با محاسبات دهه ۷۰ شمسی یک میلیون دلار هزینه دارد.
رضا فرجی‌دانا روز سه‌شنبه (۷ ژانویه/ ۱۷ دی) در مراسم تجلیل از هجدهمین دوره المپیاد علمی کشور گفت: « بودجه امسال وزارتخانه ما ۱۹۲هزار میلیارد تومان (حدود ۷۰ میلیون دلار) است و این در حالی است که ۱۵۰ میلیارد دلار به دنیا کمک می‌کنیم.»
وزیر علوم فرار مغزها را بزرگترین خسارت کشورهای در حال توسعه خواند و اضافه کرد: «باید دید نخبگانی که برای کسب دانش روز دنیا به خارج رفته‌اند اگر شرایط برای برگشت آن‌ها فراهم نبود کشور چه خسارتی را تحمل خواهد کرد.»
به گفته وی وزارت علوم هم‌اینک با همکاری معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور "به فکر تدوین برنامه‌ریزی سیستماتیک برای هموار کردن مسیر بازگشت نخبگان خارج از کشور" است.
آقای فرجی‌دانا در این زمینه از تلاش‌های چین برای بازگرداندن نخبگان خود از آمریکا یاد کرد و گفت که این کشور با "سه یا چهار برابر کردن پیشنهادهای کاری" توانسته در این راه موفق باشد در حالی‌که ایران "فقط نظاره‌گر خروج نخبگان از کشور" است.
"ما فرار مغزها نداریم"
روزنامه شرق خردادماه سال ۹۱ نوشت که ۶۴ درصد از دانش‌آموزان ایرانی مدا‌ل‌آور المپیاد در ۱۴ سال گذشته از ایران مهاجرت کرده‌اند. دانشگاه‌های آمریکا و کانادا محبوب‌ترین مراکز تحصیل برای مدال‌آوران ایرانی بوده است. بر اساس گزارش این روزنامه مبدأ ۹۴ درصد دانش‌آموزان المپیادی ایران دانشگاه شریف و مقصد ۶۶ درصد آنان آمریکا بوده است.
صندوق بین‌المللی پول نیز در سال ۲۰۰۹ گزارشی را ارائه کرد که در آن میزان مهاجرت سالانه نیروی آموزش‌دیده از ایران ۱۸۰ هزار تن برآورد شده بود. بر اساس این گزارش تنها بیش از ۲۵۰ هزار مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا زندگی‌می‌کنند.
علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی سه سال پیش در یک سخنرانی مهاجرت نخبگان از کشور را ناشی از "وعده‌های خارجی" خوانده و مدعی آن شده بود که "در برخی از این وعده‌ها انگیزه معارضه با جمهوری اسلامی هم دیده می‌شود."
فرار مغزها در حالی به عنوان یکی از معضلات باسابقه ایران شناخته می‌شود، که محمود احمدی‌نژاد در نخستین دوره ریاست‌‌جمهوری خود این مسأله را رد کرده و گفته بود: «بر‌خی‌ها با تعبیر غلط از عنوان فرار مغزها استفاده می‌کنند. ما فرار مغزها نداریم.»
انتقاد هاشمی رفسنجانی
همزمان با سخنان وزیر علوم، رئیس‌مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در سخنرانی جداگانه‌ای از فضای اختناق حاکم بر محیط دانشگاهی در ۸ سال گذشته انتقاد کرده و گفت: «کم توجهی به علم و دانش آن قدر فراگیر شده بود که استادهای آزاده علمی را حذف می‌کردند و به جای آن‌ها برخی استادان شعاری را می‌آوردند که فضای محیط‌های علمی را بسته می‌خواستند.»
هاشمی رفسنجانی روز سه‌شنبه در دیدار با شماری از اعضای انجمن‌های علمی ایران اظهار داشت که "یک دانشجو و استاد مسلمان نبایستی به خاطر اختلاف سلیقه سیاسی یا بیان یک نکته علمی در کلاس ستاره‌دار و اخراج شود."
پیش از این وزیر علوم حرکت اصلی این وزارتخانه در ۱۰۰ روز نخست پس از روی کار آمدن دولت یازدهم را "حذف برخوردهای قهرآمیز با دانشگاهیان" اعلام کرده بود.