واکنش ایران به قطعنامه تحریمی؛<br>پرخاشگری در حرف، کوتاه آمدن در عمل

جمهوری اسلامی در آستانه‌ی تصویب قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل، تمام تلاش خود را به کار بست تا چین و روسیه را از دادن رای مثبت به آن منصرف کند. این تلاش‌ها، گاهی پیام‌های هشدارآمیزی بود که ظاهرا بیشتر مصرف داخلی داشت. محمود احمدی‌نژاد حدود دو هفته پیش از تصویب قطعنامه، موافقت احتمالی روسیه به آن را "غیرقابل قبول" و نشسنن کنار کسانی عنوان کرد که به زعم او «‌‌٣٠ سال است با تمام توان علیه ملت ایران دشمنی كردند.» احمدی‌نژاد گفت:«‌مسوولان روسیه كاری نكنند كه ملت ایران آنها را در صف دشمنان تاریخی خود قرار دهد.» مسئولان روسی این سخنان را عوام‌فریبانه خواندند.

"واکنش تند" تهران

در آستانه‌ی رای گیری در مورد قطعنامه‌ی اخیر، برخی از اعضای دولت و شماری از نمایندگان مجلس از "واکنش تند" تهران سخن گفته‌اند. علی لاریجانی، رئیس مجلس هشتم، همصدا با تعدادی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی موضوع کاهش همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را پیش کشید و عده‌ای از نمایندگان خواهان تجدید نظر در روابط سیاسی با چین و روسیه شدند.

"واکنش تند" تهران به صدور قطعنامه، تاکنون از حد سخنانی مانند "بی‌تاثیری" و "ورق‌پاره بودن" تحریم‌ها و قطعنامه، یا بی‌نیازی ایران به کشورهای خارجی فراتر نرفته. مطابق خبرهای منتشر شده، اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پیشتر تصمیم گرفته بودند، در صورت تصویب قطعنامه طرح کاهش سطح روابط با آژانس را با قید دو فوریت در مجلس مطرح کنند.

رئیس این کمیسیون علاء الدین بروجردی، ۱۹ خرداد گفت بحث در مورد این طرح به روز یکشنبه، ۲۳ خرداد موکول شده. همان زمان سخنگوی وزارت امور خارجه اظهار داشت کاهش روابط با آژانس در دستور کار نیست.

تصمیم با "رهبری"، اعلام با دولت

ناخشنودی از رای مثبت چین و روسیه به قطعنامه نیز، از دیگر مسائلی است که در روزهای گذشته در مجلس و محافل سیاسی تهران به کرات مطرح شده. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ابراز نگرانی کرده بود که چین «آرام آرام جایگاه محترم خود را در جهان اسلام از دست می‌دهد و روزی بیدار می‌شود که دیگر دیر خواهد بود.» انتقاد به روسیه نیز که ظاهرا از او انتظار بیشتری می‌رفت بارها تکرار شده.

با این همه، آنچنان که بارها مسئولان جمهوری اسلامی تصریح کرده‌اند، تصمیم نهایی در مورد فعالیت‌‌های هسته‌ای و سیاست‌های کلان خارجی از سوی بالاترین مقام نظام، آیت‌الله علی خامنه‌ای اتخاذ می‌شود. نقش دولت، اجرای این تصمیم‌ها و معرفی عمومی آن است. شاید به همین علت بود که عصر یکشنبه وزیر امور خارجه، منوچهر متکی به دیدار اعضای کمیسیون سیاست خارجی رفت تا آن طور که رسما اعلام شده در مورد تحولات اخیر با آن‌ها به گفت‌و‌گو بپردازد.

قطعنامه، "ضربه بزرگ به چین و روسیه"

گزارش‌هایی که از قول نمایندگان عضو کمیسیون درمورد محتوای نشست یکشنبه منتشر شده متفاوت و بعضا متناقض است، اما همه حکایت از آن دارد که منوچهر متکی آن‌ها را در جریان "تصمیم نظام"، یا نظر رهبر جمهوری اسلامی در مورد رابطه با چین و روسیه و آژانس گذاشته است. از مجموعه‌ی این اظهارات چنین برمی‌آید که تهران نه تنها در حال حاضر تمایلی به تیره کردن رابطه خود با چین و روسیه ندارد، که کوشش می‌کند ناخشنودی از این دو کشور را تعدیل بخشد.

برخی از اعضای کمیسیون پس از دیدار با متکی گفته‌اند، چین و روسیه نه تنها ضربه‌ای به منافع ایران نزده‌اند، بلکه خود نیز قربانی این قطعنامه هستند. به گزارش ایسنا، جواد جهانگیرزاده، نماینده‌ی ارومیه می‌گوید: «با توجه به شرایط فعلی، قطعنامه‌ی اخیر صادر شده از سوی شورای امنیت، به ضرر روسیه و چین است.» او استدلال می‌کند: «در واقع روس‌ها و چینی‌ها مایلند با كشورهای در حال توسعه همكاری كنند و از طرف دیگر روسیه و چین مدت‌هاست، بحث تقابل با یكجانبه‌گرایی آمریكا را مطرح كرده و در برابر اهداف بین‌المللی آمریكایی‌ها گام برمی‌دارند، از این جهت، دو ضربه بزرگ به این دو كشور با تصویب قطعنامه اخیر وارد شده است.»

"رودربایستی با آمریکا"

محمد كرمی‌راد، یکی دیگر از اعضای کمیسیون پس از دیدار با متکی گفت: «باید در ارتباط با مسایل مربوط به تعاملات و رفتار با روسیه و چین قدری عمیق‌تر و دقیق‌تر فكر و برنامه‌ریزی كنیم و مناسبات خود را به گونه‌ای تنظیم كنیم كه در فرصت لازم و شرایطی كه ایران نیاز دارد به ویژه در عرصه هسته‌ای اقدامات مناسبی را انجام دهیم.»

عوض حیدرپور، عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هشتم، روز ۲۴ خرداد، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر در مورد رای مثبت روسیه و چین به قطعنامه یاد شده گفت: «این دو کشور در یک رودربایستی تحت تاثیر آمریکا قرار گرفتند.»

این نمایندگان، همه اعتقاد دارند روسیه پیشتر هم نشان داده "بدقول"" است و شریک قابل اعتمادی نیست. با این‌همه، حیدرپور می‌گوید: «ما نباید رابطه خود با دو کشور چین و روسیه که با ما همکاری نزدیک دارند را مخدوش کنیم.»

رای چین و شوروی از سر "دلسوزی" بود

به گزارش خبر گزاری مهر، حجت الاسلام حسین ابراهیمی، نماینده بیرجند و نایب رئیس کمیسیون سیاست خارجی، با اشاره به نشست مشترک با منوچهر متکی گفت: «دراین جلسه نمایندگانی از سوی وزارت امورخارجه پیرامون قطعنامه و بیانیه تهران با نمایندگان کمیسیون گفت‌وگو کردند و آخرین مذاکرات خود را بیان نمودند.»

ابراهیمی خاطر نشان می‌کند: «به گفته مسئولان وزارت خارجه آن‌ها در پی گفتگویی که با مقامات این دو کشور [چین و روسیه] داشته‌اند، معتقدند این دو کشور در واقع به نفع ایران جلوی فتنه بالاتر را گرفته و رای‌شان را برای دلسوزی به ایران مطرح کرده‌اند، تا مسائل دیگری در جامعه بین‌المللی پیش نیاید.» او بدون تشریح مسائلی که ممکن است پیش بیاید، می‌افزاید: «وزارت امور خارجه تاکید دارد این دو کشور اعلام کرده‌اند که هیچ عنادی با ایران ندارند و بر این اساس روابطمان با این دو کشور همچون گذشته ادامه خواهد یافت.»

نیاز متقابل

به نظر می‌رسد دولت، به‌رغم سردادن شعارهای تند، دست‌کم در شرایط کنونی تمایلی به متشنج کردن روابط خود با چین و روسیه ندارد و تلاش می‌کند علت اتخاذ این سیاست را برای نمایندگان تشریح کند. برخی از تحلیل‌گران معتقدند چین و روسیه گرچه روابط گسترده‌ی تجاری با ایران دارند، منافع جهانی و درازمدت برایشان اهمیتی بیشتر دارد. برای تامین این منافع، این دو کشور ظاهرا ترجیح می‌دهند به جای تقابل با امریکا، به عنوان قدرت‌های همسنگ و تاثیرگذار جهانی شناخته شوند.

از سوی دیگر این دو کشور، به عنوان مهمترین خریداران نفت و گاز، از طرف جمهوری اسلامی به سادگی قابل چشم‌پوشی نیستند. چین از ابتدای سال جاری با کاهش پنجاه درصدی خرید نفت از ایران، جمهوری اسلامی را در فروش مهمترین کالای صادراتی خود دچار دردسر کرد. این اتفاق نشان داد که پکن با روابط گسترده‌ی بین‌المللی، بسیار ساده‌تر می‌تواند از این رابطه فاصله بگیرد، تا تهران که در میان کشورهای قدرتمند دوستان اندکی دارد.

BK/JT