"هماهنگی برای یک درگیری منطقه‌ای با ایران صورت گرفته است"
۱۳۹۵ بهمن ۱۶, شنبه
یک کارشناس که نخواست نامش فاش شود به دویچه وله فارسی گفت، روندی که آمریکا در مقابل ایران در پیش گرفته شباهت زیادی به مسیری دارد که به جنگ این کشور با عراق منجر شد.
او با اشاره به تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران افزود: «این تحریم‌ها به خودی خود مهم نیستند، اما می‌توانند پیش‌در‌آمد تحریمهای فراگیر و حتی جنگ باشند، مانند آن‌چه در سال‌های آخر دهه نود در عراق شاهدش بودیم. آمریکا در سال‌های ۱۹۹۶/۹۷ هم با تحریم گروهی از افسران ارشد ارتش عراق و چند تن از دانشمندان پروژه‌های موشکی این کشور شروع کرد. این تحریم‌ها ظرف دو سال فراگیر شد و عراق را فلج کرد. سپس عراق وارد یک درگیری منطقه‌ای شد و به دنبال آن آمریکا به میدان آمد.»
او اضافه کرد: «شبیه چنین سناریویی ظاهرا برای ایران تدارک دیده شده است. برنامه این است که هم‌زمان با اعمال مجدد تحریم‌ها، اگر تنشی در منطقه شروع شد، آمریکا آمادگی داشته باشد که برای حمایت از برخی یا یکی از کشورهایی که به اصطلاح مورد تعرض ایران قرار گرفته، وارد عمل شود.»
بیشتر بخوانید:رئیس پنتاگون: ایران بزرگترین دولت حامی تروریسم است
تاکید این کارشناس بر ضرورت پنهان نگهداشتن توانایی نظامی است. او به دویچه وله گفت: «هند سال‌‌ها برنامه موشکی بالستیک داشت و آشکار نمی‌کرد. مسایل امنیت ملی را هیچ کشوری در ویترین نمی‌گذارد و به رخ جهان نمی‌کشد. بخشی از این امنیت ملی پنهان نگه داشتن توان‌های واقعی کشور است. ولی مقام‌های ایرانی تصور می‌کنند اگر این توانایی را نشان دهند، طرف مقابل می‌ترسد و حمله نمی‌کند! این یک نگاه بسیار غیرکارشناسانه است.»
بیشتر بخوانید:واکنش ایران به تحریمهای آمریکا؛ برگزاری مانور موشکی بزرگ
او با اشاره به این که آمریکا در مورد ایران زمان زیادی وقت صرف نخواهد کرد گفت: «هم‌اکنون تیمی مشغول بررسی این مسئله است که آیا آزمایش‌های موشکی ایران که با شعارنویسی بر روی موشک‌ها علیه اسرائیل همراه بوده و یا سخنان تهدیدآمیز فرماندهان سپاه علیه برخی کشورهای منطقه، می‌تواند نقض برجام باشد یا خیر.»
این کارشناس در عین حال معتقد است که آمریکا موفق نخواهد شد ایران را به وضع عراق بیاندازد، اما می‌تواند ضربات سنگینی بر امنیت و اقتصاد ایران بزند. او گفت: «امکان این که بتوانند ایران را مانند عراق تکه‌پاره کنند، بسیار کم است یا اصلا نیست. ولی می‌توانند فشارها را آنقدر افزایش دهند که سناریو‌های غیرمحتمل را هم به واقعیت نزدیک‌تر کنند. بهای اشتباهات تاکتیکی و استراتژیک رهبری ایران برای مردم این کشور کم نخواهد بود.»
احتمال تحریمهای فراگیر چقدر است؟
ولی احتمال تبدیل شدن تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران به تحریمهای فراگیر چقدر است؟ تحریمهای فعلی ایران تا چه اندازه به تحریمهای آن دوره عراق شباهت دارند؟ این سوال را از مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی بین‌المللی در اروپا پرسیدیم.
عمادی نیز بر شباهت تاریخی میان تحریمهای آن زمان عراق و تحریمهای جدید علیه ایران دست گذاشت: «روشی که آمریکا در تحریمهای جدید علیه ایران در پیش گرفته بی‌شباهت به همان روشی نیست که پیش‌تر در عراق آزمایش شد و به قطعنامه ۶۶۱ و تحریمهای فراگیر انجامید. یعنی اول آمدند و گروهی را در فهرست تحریم قرار دادند و گفتند این‌ها افراد مهمی در برنامه موشکی عراق هستند. آمریکا این افراد را یک‌طرفه تحریم کرد. بعد از آن روی پروژه موشکی عراق دست گذاشتند و گفتند این پروژه بالستیک است و بعد آن را به شورای امنیت بردند. این پروسه‌‌ای بود که فروش نفت عراق را ابتدا به سالی ۲۵ میلیارد دلار، بعد به ۱۱ میلیارد و درنهایت به کم‌تر از ۵،۵ میلیارد دلار کاهش دادند که تنها برای خرید غذا و دارو کفایت می‌کرد.»
او احتمال میدهد که حرکتی که آمریکا شروع کرده، با سرعت بسیار بیشتری به ضرر ایران به پیش برده شود.
مهرداد عمادی می‌گوید: «قطعنامه ۶۶۱ چهار بار ارائه شد و از سوی روسیه و فرانسه رد شد، ولی بعد از یک سری صحبت‌های پشت پرده آن‌ها هم همراهی کردند. وقتی قطعنامه ۶۶۱ تصویب شد، عراق مجبور شد برای جلوگیری از این که محاصره کامل نشود، به خاطر اتهام به پروژه موشکی، در تمام مکان‌های پژوهشی، علمی کشور و زیرساخت‌های عراق را باز کند. آمریکا با این روش عملا عراق را فلج کرد. سناریویی که در مورد لیبی هم اجرا شد.»
"آمریکا روی اقدامات تلافی‌جویانه ایران حساب باز کرده است"
تحریمهای آمریکا علیه ایران با واکنش سپاه پاسداران در قالب رزمایش "مدافعان حریم ولایت" پاسخ داده شد. روابط عمومی سپاه پاسداران ایران گفت هدف این رزمایش "تحقیر تحریم و تهدید" است.
رضا تقی‌زاده، کارشناس برنامه هسته‌ای به دویچه وله می‌گوید: «نباید به خاطر یک دستمال قیصریه را به آتش کشید. جمهوری اسلامی از گذرگاهی باریک عبور می‌کند. ممکن است یک آزمایش موشکی تازه ابتکاری باشد که جناح تندرو و سپاهیان به آن مبادرت کرده‌اند ولی در نهایت اگر مملکت وارد جنگ شود یا تحریمهای لغو شده دوباره برگردند، همه آسیب می‌بینند. شاید اصولگرایان الان به مسئله به عنوان اهرمی برای رقابت انتخاباتی در اردیبهشت‌ماه نگاه می‌کنند و می‌خواهند قدرت اجرایی را به دست بیاورند ولی اگر شرایط کنونی به لحاظ خارجی تغییر کند، امنیت مجموعه حاکمیت به روی خط می‌رود.»
او معتقد است که آمریکا به احتمال قوی روی این تلافی‌جویی حساب کرده است تا با تکیه بر آن به یک ائتلاف تازه علیه ایران شکل دهد. به این معنی که هم تحریمهای لغو شده را برگردانند و هم فشارهای زیادتری علیه ایران در منطقه وارد کنند. به نظر او دولت ایران در شرایط کنونی "کمی متشنج" به نظر می‌رسد ولی باید با آرامش بیشتری به مسئله نگاه کند و به ناآرامی‌های جاری دامن نزند.
رضا تقی‌زاده افزود: «ما می‌دانیم که در ایران هیچ اقدام مهمی بدون تایید رهبر جمهوری اسلامی صورت نمی‌گیرد و این علی خامنه‌ای است که باید در این نقطه گذر فکر کند که باید منافع اصولگرایان و نظامیان را تامین کند یا مملکت و امنیت کشور را روی خط قرار دهد.»
کدام کشورها از ایران حمایت خواهند کرد؟
حتی اگر برخلاف همه هشدارها، هیچ درگیری منطقه‌ای امنیت ایران را به خطر نیاندازد، اما آن طور که کارشناسان می‌گویند این احتمال وجود دارد که یک بار دیگر تحریم‌هایی گسترده علیه ایران اعمال شوند. بریتانیا، فرانسه و حتی آلمان نسبت به آزمایش‌های موشکی ایران روی خوش نشان نداده و یک صدا آن را "نقض برجام" دانسته‌اند. در این صورت ایران روی کدام متحد می‌تواند حساب باز کند؟ آیا بجز چین، کشور مقتدر دیگری هم پشت این کشور قرار خواهد گرفت؟ پاسخ مهرداد عمادی منفی است. او می‌گوید: «چین احتمالا هیچ همراهی با آمریکا علیه ایران نخواهد کرد و گرچه ایران را متحد استراتژیک خود در منطقه می‌داند، ولی حمایت چین نمی‌تواند ایران را از پیامدهای سنگین تحریمهای گسترده‌تر نجات دهد.»
به باور او، ایران وارد فصلی بسیار حساس شده‌است و "در این پنجره زمانی صدای ایران باید فقط صدای وزارت خارجه باشد و هیچ کس دیگری اظهار نظر نکند." او می‌گوید: «۸۰ درصد دفاع یک کشور نگهداشتن اطلاعات حساس آن کشور است. آمریکا ۱۶ سال هواپیماهای رادارگریز را داشت و افشا نمی‌کرد. ولی ایران هر اتفاقی را در تلویزیون نشان میدهد و یکی از فرماندهان سپاه هم درباره‌اش شعار میدهد. این بهترین راهی است که می‌تواند بهانه به دست کسانی دهد که بگوید پس نباید گذاشت که ایران توان دفاع موشکی خود را ارتقاء دهد.»
مهرداد عمادی تاکید می‌کند که ایران نیاز به کانال‌ها و شبکه‌سازی اقتصادی دارد ولی هیچ‌گاه به این کار اهمیت نداده است. او می‌افزاید: «شبکه‌سازی اقتصادی برای ایران تنها به ایجاد شبکه‌های دلالی محدود بوده است. ایران یک پنجاهم شبکه‌هایی که هند، ترکیه یا چین در اروپا فراهم کرده‌اند را ایجاد نکرده. ایران باید این کار را شروع کند و در کنار رابطه با چین و هند اقتصاد خود را عمیقا به کشورهای اروپایی پیوند بزند. درهم تنیدیگی اقتصاد ایران با جهان خود ترمز مهمی در برابر هجوم‌هایی است که می‌تواند هزینه‌های سنگین اقتصادی داشته باشد. متاسفانه این حر‌ف‌ها در تهران خریداری ندارد. برای این که ما یاد گرفته‌ایم حرف‌های افراطی را بهتر بشنویم. ولی اگر در فصلی باشیم که برای ایران حیاتی باشد که دست از تهدید کردن جهان بردارد، این فصل همین سال ۲۰۱۷ است.»
بیشتر بخوانید: «آزمایش موشکی ایران به سیاست‌های تشنج‌زدایانه خدمت نمی‌کند»
در صورت اعمال تحریمهای گسترده علیه ایران یک تفاوت مهم با دور قبلی وجود دارد. مهرداد عمادی می‌گوید: «تفاوت این دور از تحریم‌ها با گذشته وجود واسطه‌ها و شبکه دلالی بود که ایران در دوره قبل داشت. این شبکه اکنون به دلیل برنامه سازمان ملل علیه پولشویی شناسایی شده و کاربرد آن‌ها خیلی کم شده است. اکنون هم سخن برسر ۲۵ نفر یا شرکت نیست. در افق، اتفاق‌های بدتری احتمالا در شرف تکوین است. نباید این تحریم‌ها را کوچک به شمار آوریم. این سرآغاز یک فصل بزرگ است و می‌تواند هم برای اقتصاد و هم امنیت ایران پیامدهای خطرناکی داشته باشد.»