نگاهی به ائتلاف‌های احتمالی پس از انتخابات آلمان

آنگاه که انتخابات به پایان می‌رسد و گرد و غبار دوره کارزار انتخاباتی فرو می‌نشیند، احزاب سیاسی، خواه در سطح ملی (فدرال) یا ایالتی، برای تشکیل دولت به دنبال شریک و یار می‌گردند. شریک و یار از بین همان احزابی که اتفاقا در جریان کارزار انتخاباتی علیه هم به میدان آمده بودند و به یکدیگر تاخته بودند.

گفت‌وگوها و مذاکرات پیچیده ناظر بر شکل‌گیری ائتلاف‌های سیاسی می‌تواند هفته‌ها طول بکشد و عاقبت پس از کسب توافق ره به قراردادی می‌برد که "قرارداد ائتلاف" نام دارد. قراردادی شامل برنامه‌های سیاسی و همه اهداف پیش‌بینی شده برای آن دوره زمامداری مشترک آن‌ها. قراردادی که می‌باید وظایف و عملکرد سال‌های آتی آن دولت ائتلافی را روشن کند.

از همین روست که احزاب این قرارداد را خیلی جدی می‌گیرند. اما، گاهی هم اگر موفق به اجرای یکی از وعده‌های‌انتخاباتی خود نشوند، پشت این بهانه پنهان می‌شوند: «با پوزش، شریک ما در دولت ائتلافی مانع از اجرای این وعده شد!»

بیشتر بخوانید: با مهم‌ترین احزاب سیاسی در انتخابات سراسری آلمان آشنا شوید

آنچه در این گزارش به آن خواهیم پرداخت، گزینه‌های محتمل ائتلاف‌هایی است که می‌تواند نتیجه انتخابات پارلمانی آلمان را رقم بزند.

حزب ناسیونالیست و راست‌گرای AfD (آلترناتیوی برای آلمان) یگانه حزبی است که هیچ حزب دیگری حاضر به همکاری با آن نیست و از این رو در هیچ ائتلافی حضور ندارد، چه در سطح ملی و چه در سطح ایالتی. از جانب دیگر برخی از احزاب موجود در رقابت‌های انتخاباتی نیز حاضر به همکاری با حزب چپ آلمان نیستند.

ائتلاف سیاه - سرخ: ائتلاف بین حزب دموکرات مسیحی و حزب سوسیال دموکرات

آن را ائتلاف بزرگ نیز می‌نامند. ائتلاف بزرگ در آلمان به معنی ائتلاف و همکاری دو حزب بزرگ کشور است و بسیاری از آلمانی‌ها دولت برخاسته از همکاری این دو حزب را دولتی توانا می‌دانند. این همان ائتلافی است که هم اکنون به رهبری آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، فعالیت می‌کند.

خانم مرکل سه بار رهبری کشور را برعهده داشته است که دو بار آن در همراهی با حزب سوسیال دموکرات و در راس ائتلاف بزرگ بوده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

گرچه ائتلاف بزرگ در بسیاری از دولت‌های ایالتی آلمان هم سابقه دارد، اما در شرایط کنونی، تنها در ایالت زارلند دولتی از ائتلاف بزرگ این دو حزب شکل گرفته است.

مشکل اساسی حزب سوسیال دموکرات با ائتلاف بزرگ با دو پست کلیدی در دولت ائتلافی است، یعنی مقام صدراعظمی و وزارت دارایی. به این ترتیب، ائتلاف بزرگ برای حزب سوسیال دموکرات به معنی پذیرش اتوریته حزب دموکرات مسیحی است.

مشکل دیگر حزب سوسیال دموکرات با ائتلاف بزرگ این است که این حزب در حین همکاری با حزب دموکرات مسیحی در دولت، بر آن است تا خود را به عنوان جایگزینی برای آن حزب به جامعه عرضه کند. اما، بدیهی است که همکاری این دو حزب در ائتلاف بزرگ به این پرسش منتهی می‌شود که "خوب شما چه چیزی برای عرضه کردن دارید؟ شما که خودتان در تمام این دوره در دولت مشارکت داشتید؟"

ائتلاف سیاه - زرد: ائتلاف بین حزب دموکرات مسیحی و حزب دموکرات ‌آزاد

این ائتلاف که به ائتلاف نیروهای میانه و راست شهرت دارد پس از جنگ بارها در آلمان شکل گرفته است. آخرین بار، در فاصله زمانی بین ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و به رهبری آنگلا مرکل. اما پیش از مرکل، هلموت کهل در فاصله زمانی بین ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۸ در چند دوره هدایت دولت ائتلافی با حزب دموکرات آزاد را، برعهده داشت.

ائتلاف سیاه و زرد طرفداران زیادی دارد. علت مقبولیت این ائتلاف را باید در آن اقشاری از جامعه جست‌وجو کرد که توسط این دو حزب نمایندگی می‌شوند. در حالیکه حزب دموکرات مسیحی نیروهای محافظه‌کار و پایبند به ارزش‌ها و باورهای مسیحی لایه‌های نسبتا مرفه قشر میانه جامعه را نمایندگی می‌کند، حزب دموکرات آزاد با تاکید بر بازار آزاد و ایده‌های نو در اقتصاد و بازرگانی، بیشتر در تلاش برای جذب قشرهای شهری است.

پس از پایان ائتلاف سیاه و زرد در سال ۲۰۱۳، از محبوبیت حزب دموکرات آزاد کاسته شد. به گونه‌ای که این حزب به علت عدم اخذ رای کافی ناگزیر به خروج از مجلس آلمان و پارلمان‌های بسیاری از ایالت‌ها شدند.

ناکامی حزب دموکرات آزاد ظرف چند سال گذشته، عملا باعث شد تا این حزب نتواند در معادلات سیاسی آلمان نقش چندانی ایفا کند. اما شرایط عمومی حزب ظرف ماه‌های گذشته بهتر شده و حزب دموکرات آزاد در نظرسنجی‌های صورت گرفته، در حال حاضر می‌تواند روی  ۶ تا ۷ درصد رای مردم حساب کند.

ائتلاف سرخ - سبز: ائتلاف بین حزب سوسیال دموکرات و حزب سبزها

ائتلاف سرخ و سبز، دولتی است متشکل از نیروهای میانه و چپ. چنین نمونه‌ای از دولت ائتلافی در زمان گرهارد شرودر و در فاصله زمانی بین ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ شکل گرفت که نمونه‌ای موفق بود.

اما پس از آنکه دوره زمامداری و مسئولیت دو چهره برتر و کاریزماتیک این دولت ائتلافی، یعنی گرهارد شرودر و یوشکا فیشر، وزیر خارجه او در این دولت، پایان یافت، از میزان مقبولیت این ائتلاف نزد آلمانی‌ها کاسته شد.

در شرایط کنونی نیز به نظر نمی‌رسد که ائتلاف سرخ و سبز از بخت زیادی در انتخابات ۲۴ سپتامبر آلمان برخوردار باشد.

حزب سوسیال دموکرات همه تلاش خود را به کار بسته است تا در انتخابات موفق به کسب ۳۰ درصد آرا شود و میزان آرای پیش بینی شده برای حزب سبزها در این انتخابات، در حدود ۸ درصد است.

حزب سوسیال دموکرات به لحاظ سنتی از پشتیبانی نیروهای چپ قدیمی و از جمله حمایت کارگران و اتحادیه‌های کارگری برخوردار است و حزب سبزها که بیشتر به مسائل محیط زیستی توجه دارد، مورد توجه شهروندان پیشرو با گرایش‌های چپ در شهرهای بزرگ است. جذب این دو نیروی متفاوت باعث پیروزی و موفقیت این ائتلاف در دولت گرهارد شرودر شده بود.

اما به نظر می‌رسد که این الگو ظرف چند سال گذشته با مختصات زمانه سازگار نبوده است. یکی از علت‌ها را باید در اصلاحات قانون کار آلمان دانست که توسط دولت ائتلافی سرخ و سبز صورت گرفت. اصلاحاتی که برخاسته از رویکردی نئو لیبرالی به بازار کار بود و به "آگندا ۲۰۱۰" شهرت داشت. این اصلاحات با هدف جذب نیروهای میانه و فعال در اقتصاد صورت گرفت، اما منجر به خروج نیروهای چپ و انشعاب در حزب سوسیال دموکرات شد.

ائتلاف سرخ-‌سرخ-سبز: ائتلاف حزب سوسیال دموکرات، با حزب سبزها و حزب چپ‌ها

از آنجا که گزینه ائتلاف نیروهای میانه و چپ به نظر نمی‌رسد بخت چندانی برای پیروزی در انتخابات داشته باشد، حزب سوسیال دموکرات و سبزها ممکن است ناگزیر تن به همکاری با حزب چپ سوسیالیست (حزب چپ‌) بدهند.

تا کنون آلمان در سطح ملی شاهد چنین ائتلافی نبوده است. ائتلاف با حزب چپ ‌دو نگرانی را در پی دارد. نخست این که بسیاری از مردم حزب چپ را برخاسته از دیکتاتوری حاکم بر آلمان شرقی می‌دانند (گرچه این نگرانی به قوت پیشین نیست) و دوم چون حزب چپ در راستای بهره گرفتن از ادبیات پوپولیستی خود، بارها از خروج آلمان از پیمان ناتو سخن گفته است. از این‌رو سایر احزاب از آن واهمه دارند که ائتلاف با حزب چپ باعث وحشت اقشار میانه جامعه شود.

این در حالی است که پیروزی ائتلاف سرخ-سرخ-چپ در انتخابات سپتامبر سال پیش در پایتخت آلمان و همچنین در انتخابات ایالت تورینگن حداقل امکان تشکیل چنین ائتلافی در سطح ملی را تقویت کرده است. اما باید یادآور شد که اوضاع حاکم بر برلین با ویژگی‌های لیبرالی این شهر و حضور نیروهای سنتی چپ در برخی از محلات شرق این شهر را نمی‌توان با وضعیت حاکم بر کل آلمان مقایسه کرد.

با توجه به ضعف حزب سبزها در حال حاضر، به نظر می‌رسد برای مارتین شولتس، اگر بخواهد صدراعظم آلمان شود، گزینه دیگری نمی‌ماند، مگر ائتلاف با حزب سبزها و حزب چپ آلمان.

ائتلاف "جامائیکا" (سیاه-زرد-سبز): ائتلاف حزب دموکرات مسیحی با حزب دموکرات آزاد و سبزها

محافظه‌کاران آلمان به نظر می‌رسد از بین احزاب چپ این کشور، مشکل کمتری با ائتلاف با حزب سبزها دارند. یا حداقل چنین ائتلافی کمتر باعث ناخشنودی نیروهای میانه‌و راست طرفدار برنامه‌های اقتصادی می‌شود و طبقه کارگر آلمان چندان جایی در بین رای‌دهندگان سنتی و اصلی این حزب ندارد.

گرچه گزینه ائتلاف جامائیکا تا کنون در سطح ملی تجربه نشده است، اما حداقل در یک ایالت آلمان، یعنی در ایالت زارلند (۲۰۰۹-۲۰۱۲) ما شاهد شکل گیری چنین ائتلافی بودیم. این ائتلاف در برخی از شورای شهر نیز تجربه شده است.

در ایالت شلسویگ هولشتاین و پس از پیروزی حزب دموکرات مسیحی در انتخابات روز هفتم ماه مه نیز احتمال شکل گیری چنین ائتلافی مطرح شده است. اما برای شکل‌گیری چنین ائتلافی، حتی اگر رهبران حزب سبزها هم مشکلی نداشته باشند، لازم است اعضای این حزب نیز قانع و همراه شوند. با توجه به گرایش‌های چپ بدنه‌ی حزب سبزها، تمایل آن‌ها به ائتلافی است که به "ائتلاف چراغ راهنمایی" شهرت یافته است.

ائتلاف "چراغ راهنمایی" (سرخ-زرد-سبز): ائتلاف حزب سوسیال دموکرات با حزب دموکرات آزاد و سبزها

در این ائتلاف حضور حزب لیبرال دموکرات آزاد کم‌رنگ می‌شود: حزب دموکرات آزاد که طرفدار بازار آزاد است نگران آن است که بین دو شریک چپ خود، یعنی سوسیال دموکرات‌ها و سبزها نتواند نقش مورد نظر خود را ایفا کند.

در حالی‌که حزب سوسیال دموکرات و سبزها همواره در همکاری‌های سیاسی خود با دیگران این هدف را دنبال می‌کنند تا برنامه‌های اصلی خود را به کرسی بنشانند، این در حالی است که حزب دموکرات آزاد عموما با آن برنامه‌ها همراه نیست.

در واقع رهبر پیشین حزب دموکرات‌های آزاد، گیدو وستروله، پیگیرانه مخالف طرح چنین ائتلافی در سطح ملی بود و معتقد بود که برنامه‌های حزب دموکرات آزاد با برنامه‌های حزب سبزها بسیار تفاوت دارد. حال آنکه رهبر حزب دموکرات آزاد در ایالت شلسویگ هولشتاین، ولفگانگ کوبیکی، پس از انتخابات روز ۷ مه در این ایالت حاضر به انجام مذاکرات ائتلافی در چارچوب "ائتلاف چراغ راهنمایی" شده است.

در انتخابات برلین در سال ۲۰۰۱ و همچنین در انتخابات سال ۲۰۱۰ در نوردراین وستفالن نیز ایده چنین گزینه‌ای حداقل مطرح شد و سال ۲۰۱۶ برای نخستین بار چنین ائتلافی در ایالت راینلند فالتس شکل گرفت.

ائتلاف "کنیا" (سرخ-سیاه-سبز): ائتلاف حزب سوسیال دموکرات با حزب دموکرات مسیحی و سبزها

ائتلاف کنیا را گاهی ائتلاف افغانستان نیز می‌خوانند، به علت ترکیب رنگ‌های پرچم این کشورها. شکل‌گیری چنین ائتلافی چندان محتمل نیست. چون دو حزب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی همواره بیش از ۵۰ درصد آرا را کسب می‌کنند.

تنها در ایالت ساکسن آنهالت ما شاهد آن بودیم که مجموع آرای این دو حزب به علت موفقیت حزب AfD (آلترناتیوی برای آلمان) به حد کافی نرسید. با آنکه تکرار چنین موضوعی در سطح کل کشور بسیار ناممکن است، اما در صورت آنکه چنین چیزی روی بدهد، آنگاه ائتلاف سه حزب سوسیال دموکرات، دموکرات مسیحی و سبزها می‌تواند راه حل باشد. در چنین حالتی حزب سبزها خرسند از به دست آوردن مسئولیت وزارت محیط زیست، تن به ائتلاف با آنها خواهد داد.