نقش تکنولوژی در شناسایی قاتل خبرنگار آمریکایی
۱۳۹۳ شهریور ۳, دوشنبه
بمب جهان‌گیر خبری هفته گذشته ویدئویی بود که تروریست‌های "دولت اسلامی" از سر بریدن جیمز فولی، خبرنگار گروگان آمریکایی منتشر کردند. بلافاصله پس از انتشار ویدئو، تکاپوی سرویس‌های امنیتی برای شناسایی هویت قاتل آغاز شد. او یکی از رهبران سیاه‌پوش داعش است که با لهجه غلیظ بریتانیایی سخن می‌گوید و با نام "جان جهادی" (Jihadist John) شناخته می‌شود.
سرویس‌های اطلاعاتی از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای برای شناسایی هویت قاتل بهره می‌گیرند که جزئیات بسیاری از آنها به دلایل امنیتی در اختیار افکار عمومی قرار نمی‌گیرد.
حالا مشخص شده که "جان جهادی" به احتمال قریب به یقین فردی است با نام واقعی "عبدالماجد عبدالباری"، ۲۳ ساله از لندن؛ خواننده‌ی رپ و هیپ‌هاپ که با نام هنری "ال. جینی" فعالیت می‌کرد. موسیقی او حتی از رادیو بی‌بی‌سی هم پخش شد و در یوتیوب ویدئوهایی از اجراهای آنلاین او می‌توان یافت. او از زمان ورود به سوریه در سال گذشته تحت نظر سرویس‌های اطلاعاتی بوده است.
پدر این فرد مظنون، عادل عبدالباری، متولد مصر است. او به اتهام مشارکت در بمب‌گذاری در سفارت آمریکا در تانزانیا و کنیا در سال ۱۹۹۸ دستگیر و در سال ۲۰۱۲ از بریتانیا به آمریکا مسترد شد و حالا منتظر برگزاری دادگاه است. مجله "وایر" بخشی از نشانه‌ها، تکنیک‌ها و فن‌آوری‌هایی که به تشخیص هویت "عبدالماجد عبدالباری" منتهی شده را معرفی و تشریح کرده است.
در جست‌وجوی قاتل سیاه‌پوش
برخی از گروگان‌های پیشین و خانواده‌های آنان پس از مشاهده ویدئو، به رغم پوشیده بودن صورت و بدن فرد قاتل، از روی حرکت چشم‌ها، قد، فرم دست‌ها، لحن صدا و لهجه بریتانیایی او قادر به شناسایی‌اش بودند. او مسئول مذاکره بر سر گروگان‌ها در شاخه سوریه "دولت اسلامی" است و پیش‌تر با خانواده‌های برخی از گروگان‌ها مذاکرات آنلاینی انجام داده است.
اما نشانه‌ها تنها محدود به این‌ها نبود. به عنوان مثال، متخصصان پس از مشاهده ویدئو مطمئن شدند که قاتل چپ‌دست است. لهجه او مهم‌ترین نشانه‌ای بود که در این ویدئو می‌شد یافت. زبان‌شناسان مطمئن بودند که او انگلیسی را با لهجه جنوب شرقی لندن سخن می‌گوید. تحلیل صدای او نشان می‌داد که او کمتر از ۳۰ سال سن دارد و جوانی‌اش را در جنوب لندن گذرانده است. آنها همچنین دریافتند که قاتل دست‌کم تحصیلات دبیرستان خود را به پایان رسانده است.
یکی از متخصصان تحلیل صدا پیش‌تر به سی‌ان‌ان گفته بود که سرویس‌های اطلاعاتی با مطابقت صدای او با پایگاه صداهای ذخیره شده می‌توانند دامنه افراد مظنون را به ۲۰۰ یا ۳۰۰ نفر برسانند و سپس بر اساس دیگر مشخصات دامنه را محدودتر کنند تا زمینه شناسایی قاتل فراهم شود. تحلیل صدا می‌تواند نژاد فرد را هم نشان دهد.
متخصصان تحلیل صدا می‌دانستند که او یک سفیدپوست بریتانیایی نیست؛ ممکن است اصالت پاکستانی یا سومالیایی یا حتی آمریکای لاتینی داشته باشد.
کلماتی که او در سخنان خود از آنها استفاده کرده هم راهنمای مهمی برای متخصصان بوده‌اند. گفته می‌شد که متن این سخنان احتمالا توسط شخص دیگری نوشته شده است. چینش برخی عبارات و کلمات به‌گونه‌ای است که نشان می‌دهد انگلیسی، زبان مادری نویسنده متن نبوده است.
کریستوفر واس، از اساتید دانشگاه جرج‌تاون که ۲۴ سال به عنوان سرپرست مذاکره با گروگان‌گیرها در پلیس فدرال آمریکا (FBI) مشغول به کار بوده، در گفت‌وگو با "وایر" گفته هم زبانی که برای تهدید نسبت به زندگی دیگر گروگان‌ها به کار گرفته شده و هم سخنان ضد آمریکایی قاتل، طوری طراحی شده که موقعیت فرادست (دولت اسلامی) را به رخ بکشد.
او به این بخش از سخنان قاتل اشاره می‌کند: «شما دیگر در حال مبارزه با شورشیان نیستید؛ ما یک ارتش اسلامی و یک دولت اسلامی هستیم که از سوی گروه بزرگی از مسلمانان جهان پذیرفته شده است و هر تهاجمی علیه ما تهاجمی علیه مسلمانان گوناگونی است که خلافت اسلامی را به عنوان رهبری خود پذیرفته‌اند» و نتیجه می‌گیرد: «آنها به روشنی در تلاش‌اند تا نشان دهند که این مجازات برحق است چون فرمان و تصمیم دولتی است. آنها باید نشان دهند که قدرتی برتر در خاورمیانه‌اند و با نحوه چینش کلمات می‌خواهند نشان دهند که حتی از اوباما هم قدرتمندترند.»
نکته آخر اینکه اگرچه تصویر پس‌زمینه ویدئو کویر است و عناصر گویایی ندارد، اما ترکیب نور موجود در تصویر با اطلاعاتی که از شنود ارتباطات دیجیتال آن منطقه در دیتابیس‌های آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) و مرکز ارتباطات بریتانیا (GCHQ) ذخیره شده، با تقریب خوبی می‌توانست زمان و مکان ضبط ویدئو را هم برای متخصصان روشن کند. تلفیقی از همه این تکنیک‌ها و فن‌آوری‌ها است که کمک کرده تا "جان جهادی" شناسایی شود.