نقاشی قهوه‌خانه‌ای در نمایشگاه هنری لندن
۱۳۸۸ دی ۲۹, سه‌شنبه
سربازان آمریکایی در میان حباب نور نمایان شده و ناگهان در پس پرده‌ای از غبار پنهان می‌شوند. در سویی شکنجه و ستمگری در زندان ابوغریب نشان داده می‌شود و در سویی دیگر شعارهای تهدیدآمیز رهبر حزب‌الله لبنان، حسن نصرالله، به گوش می‌رسد. دسته‌های تعزیه‌خوان در مراسم عاشورا در حرکت هستند و شلیک مسلسل انتهایی ندارد.
کلیپ‌های ویدیو صحنه‌های آشنایی را روی پرده نقاشی در جنب فاجعه کربلا، بازگو می‌کنند. این تابلو با ابعاد عظیم و رنگ‌های تیره، از نقاشی سنتی قهوه‌خانه‌ای ایران الهام گرفته‌است.
در این تابلو در نگاه اول انگاری معضلات دنیای کنونی – چون جنگ، شکنجه، تهدید و افراط‌‌‌گری – به گونه‌ای کاملا اتفاقی در کنار بهشت، آتش دوزخ، ملائک، چهره قدیسان، امامان و پیامبران به نمایش گذاشته می‌شود. این تابلو سرشار از عنصر‌های سیاسی و اجتماعی است که با نمادهای تاریخی و مذهبی چون تاروپودی در هم پیچیده‌اند.
نمایش آثار شجاع آذری و شهرام کریمی در لندن
"نقاشی قهوه‌خانه‌ای" اثر هنری شجاع آذری و شهرام کریمی در حال حاضر در یکی از قدیمی‌ترین نگارخانه‌های لندن (East Central Gallery) به نمایش گذاشته شده است. این دو هنرمند ایرانی که در عرصه هنر جهانی چهره‌های مطرحی هستند، با آمیزش نقاشی و ویدیوی هنری تکنیک جدیدی را در هنرهای تجسمی نوآوری کرده‌اند.
شهرام کریمی و شجاع آذری، را دوستی دوران کودکی به یکدیگر پیوند می‌دهد. هر دو متولد سال ۱۹۵۸ میلادی در شیراز هستند. آذری فیلمساز در نیویورک و کریمی نقاش در شهر بن آلمان، مسیرهای متفاوتی را در زندگی هنری خویش طی کرده و ابتدا در سال ۲۰۰۶ میلادی "نقاشی ویدیویی" (Video Painting) را در پروژه مشترکی اجرا کردند.
نوآوری در آثار کریمی و آذری
کریمی و آذری با هماهنگی دو رسانه‌ی متفاوت، نقاشی و ویدیو، ابعاد نقاشی را در هم شکسته و بدین ترتیب تحرک و جنبشی بر روی تابلو پدید می‌آورند. به گفته شجاع آذری: «جالب‌ترین جنبه آثار مشترک شهرام و من همکاری بسیار نزدیک در خلق این آثار است ... نقاشان همواره خواستار بازسازی نور روی بوم نقاشی‌اند. آنان در جستجوی روش‌هایی هستند که توسط آن بتوانند نور و رنگمایه را هماهنگ کنند. فکر می‌کنم ما به این نتیجه دست یافته‌ایم».
آثار کریمی و آذری در موزه چلسی نیویورک
اثر مشترک شهرام کریمی و شجاع آذری، "نقاشی قهوه‌خانه‌ای"، برای نخستین بار در ماه ژوئن سال ۲۰۰۹ میلادی در نمایشگاه جمعی هنرمندان ایرانی در موزه چلسی (Chelsea Musuem) نیویورک عرضه شد.
نمایشگاه "ایران از درون و بیرون" (Iran Inside Out) یکی از مهمترین نمایشگاه‌های هنر معاصر ایران در دهه گذشته و نقطه عطفی در شناسایی جهانی این هنر به‌شمار می‌آید.
بازگویی فاجعه کربلا و نقل داستان‌های حماسی
نقاشی قهوه‌خانه‌ای در ابتدای سده بیستم میلادی در ایران رواج داشته و بسیار مردم پسند بوده است. این پرده‌های نقاشی که در قهوه‌خانه‌ها، میدان‌ها و دیگر مکان‌های تجمع مردم به نمایش گذاشته می‌شد، ازسویی فاجعه کربلا و شهادت امام حسین ویاران او را بازگو و از سوی دیگر سرگذشت پهلوانان اساطیری و داستان‌های حماسی شاهنامه فردوسی را نقل می‌کرد.
نقاشی قهوه‌خانه‌ای: پلی میان جهان شرق و دنیای غرب
شهرام کریمی و شجاع آذری "نقاشی قهوه‌خانه‌ای" را به‌مثابه ساختار اثر مشترک خویش دستمایه قرار می‌دهند تا با افزودن ویدیوی زنده میان گذشته و حال، شرق و غرب، اسطوره و واقعیت پلی بر پا کنند. این دو هنرمند در این اثر مشترک خویش، شرق و غرب را خطاب قرار داده، بر جدایی موجود میان جهان شرق و دنیای غرب، که موجب برانگیختن تعصبات مذهبی است، انگشت گذاشته و این جدایی را مورد انتقاد قرار می‌دهند.
نمادهایی از جنگ اول خلیج فارس
پنج اثر دیگر کریمی و آذری تحت عنوان "مجموعه نفت" در طبقه نیم کف این نگارخانه به نمایش گذاشته شده است. آثار مشترک این دو هنرمند صحنه‌هایی از جنگ اول خلیج فارس را روی پرده می‌آورند؛ کویر سوخته، جرقه‌های آتش در آسمان، چرخش غبار در هوا، سربازانی که میان مه و دود محو می‌شوند، تانک‌های غلتان روی زمین پوشیده از خاکستر.
در فضایی نیمه تاریک رنگ‌های گداخته نقاشی‌های کریمی و نورهای درخشان ویدیوهای آذری بیننده را در میان گرفته و او را در بند می‌کشند.
تعبیری شاعرانه از کویر سوخته
شهرام کریمی و شجاع آذری در آثار مشترک خود با عنوان "مجموعه نفت" از فیلم "درس‌هایی از ظلمت" (Lessons of Darkness) الهام گرفته و نمادهایی از این فیلم را روی پرده آورده‌‌اند.
کارگردان آلمانی، ورنر هرتسوگ (Werner Herzog)، در این فیلم چهره کویر پس از "جنگ نفت" و نتایج اسف‌بار آن، به‌ویژه آتش‌سوزی در منطقه نفتی کویت را اکران کرده است. هدف هرتسوگ مستندسازی نیست. فیلم او تفسیری شاعرانه از این طبیعت غم‌انگیز و نشان دادن هویت کویراست. آثار کریمی و آذری این تعبیر شاعرانه را بازتاب می‌کنند.
شهرام کریمی با سبک واقع‌گرایانه خویش نمادهای تکان‌دهنده‌ای از "جنگ نفت" را روی بوم نقاشی عریان ساخته است. او ابیاتی را به زبان فارسی در تار و پود نقاشی بافته که معنای آن در نگاه نخست پوشیده است.
کریمی گویی در شعرسرایی خویش افکار ناگفته‌اش را بازمی‌تاباند. شجاع آذری با انعکاس ویدیوهای خویش روی بوم به این صحنه‌های تکان‌دهنده بی‌اغراق روح بخشیده‌است.
نمایشگاه (Blazing Grace) در نگارخانه ایست سنترال لندن(East Central Gallery) بین روزهای ۱۵ ژانویه و ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۰ میلادی دایر می‌باشد. گردانندگی هنری نمایشگاه را نور والی (Nour Wali) به‌عهده دارد.
نویسنده: الهه آزاد
تحریریه: بهمن مهرداد