نطق ضدآمريكايى گونتر گراس در كنگره «پن»
۱۳۸۵ خرداد ۵, جمعه
روز سه‌شنبه (۲۳ ماه مه) هفتاد و دومين كنگره‌ى جهانى انجمن قلم «پن» با حضور نويسندگانى از سراسر جهان در برلين گشايش يافت. ”نوشتن در جهانى فاقد صلح” عنوان اين همايش بود و حدود ۴۵۰ نماينده از ۸۰ كشور در كنگره جهانى قلم حضور داشتند.
شايد چشم‌گيرترين و يا شايد بتوان گفت جنجالى‌ترين سخنانى كه در اين همايش بر زبان آمد، سخنرانى گونتر گراس نويسنده سرشناس آلمانى و دارنده جايزه نوبل ادبيات بود. گراس در نطق خود دولتهاى آمريكا و انگلستان را به «رياكارى» متهم كرد و آنها را در مظان اين اتهام قرار داد كه با سياستهاى خود به گسترش تروريسم كمك مى‌كنند. وى گفت: ”در شرايط كنونى در دام تكبر يگانه ابرقدرتى گرفتار آمده‌ايم كه در پى يافتن دشمنى جديد موفق بوده است. ابرقدرتى كه مى‌خواهد بر تروريسمى خودپرورانده ـ نگاه كنيد به اسامه بن‌لادن ـ با ابزار اسلحه غلبه كند. ولى جنگى با زيرپا نهادن قوانين جهان متمدن به راه افتاد كه نه تنها پايان نيافته، بلكه بر گستره‌ى ترور نيز افزوده است“.
گونتر گراس با نگاهى تحليلى به روند گسترش مناقشه‌هاى بين‌المللى در پايان دوران جنگ سرد، از جمله به اين امر اشاره كرد كه آمريكا با دادن عنوان «دولتهاى خبيث» به ديكتاتورى‌هاى جهان، تنها تداوم بنيادگرايى را تثبيت كرده است. وى افزود كه «احمقانه‌تر و بدين‌خاطر خطرناك‌تر از چنين سياستى نمى‌تواند وجود داشته باشد».
نويسنده ۷۸ ساله آلمانى سپس قولى طولانى از نطق هارولد پينتر را در جريان دريافت جايزه نوبل ادبيات سال گذشته نقل كرد و به حمايت از اين نويسنده انگليسى كه مورد حمله بسيارى از محافل بريتانيا قرار گرفته پرداخت. گراس همچنين با نگاهى به نطق هارولد پينتر گفت كه ايالات متحده آمريكا پس از پايان جنگ دوم جهانى از «تمام ديكتاتورى‌هاى راستگراى نظامى دنيا» از اندونزى گرفته تا شيلى پشتيبانى كرده است. «جنايات آمريكا سيستماتيك، پليد و سبعانه بوده، اما تعداد بسيار اندكى در اين مورد سخن گفته‌اند». گراس افزود: «البته ما مثل يك حسابدار قربانيان سوءقصدهاى تروريستى را فهرست كرده‌ايم كه تعداد آنها به اندازه كافى سهمناك هست ولى هيچكس به شمارش جنازه‌هاى قربانيان حملات موشكى و بمباران‌هاى نيروهاى آمريكايى نمى‌پردازد».
اعطاى جايزه هاينريش هاينه به «پتر هندكه» اتريشى
پتر هندكه نويسنده اتريشى كه همواره مركز بحثهايى بخصوص در جهان آلمانى‌زبان بوده است، جايزه امسال «هاينريش هاينه»ى شهر دوسلدورف را از آن خود كرد. بدين‌شكل با اهداى اين جايزه‌ى ۵۰ هزار يورويى، از نويسنده ۶۳ ساله‌ى خالق آثارى چون «دشنام به مخاطب» و «ترس دروازه‌بان از پنالتى» تقدير مى‌شود. هيات داوران در مورد تصميم خود براى اعطاى جايزه هاينه به هندكه استدلال كرده است كه پتر هندكه با سركشى و لجاجتى مانند هاينريش هاينه همواره راه حقيقتى بى‌پرده را پى گرفته و با نگاهى شاعرانه به جهان، بى‌هيچ ملاحظه و مصلحتى در برابر باورهاى همگانى ايستاده است.
از زمانى كه پتر هندكه در جريان جنگ بالكان، مواضعى به نفع صربستان گرفت و به دفاع از رژيم آن كشور برخاست، به شخصيتى مجادله‌برانگيز در عرصه سياسى تبديل شد. مدتى پيش نيز تئاتر «كمدى فرانسه» اجراى نمايش «بازى پرسشها»ى هندكه را به اين دليل كه نويسنده در جريان خاكسپارى «سلوبودان ميلوشه‌ويچ» ديكتاتور سابق صرب در ماه مارس گذشته نطقى ايراد كرده بود، از برنامه‌هاى سال ۲۰۰۷ ميلادى خود حذف كرد.
با وجود آنكه انتشارات زوركامپ ناشر نويسنده، در سال گذشته اعلام كرده بود كه وى ديگر اساسا هيچ جايزه‌اى را نخواهد پذيرفت، اما هندكه در پاريس گفت كه جايزه هاينريش هاينه را «با كمال ميل» مى‌پذيرد.
جايزه هاينريش هاينه يكى از سه جايزه مهم ادبى آلمان محسوب مى‌شود. امسال به مناسبت صدو پنجاهمين سالمرگ هاينه مبلغ اين جايزه دو برابر شده و به ۵۰ هزار يورو رسيد. جايزه امسال هاينريش هاينه در روز ۱۳ دسامبر به پتر هندكه تقديم مى‌شود. در ميان ديگر دريافت‌كنندگان تاكنونى اين جايزه، نام شخصيتهايى چون والتر ينس، ماكس فريش، هانس ماگنوس انتسنزبرگر و الفريده يلينك به چشم مى‌خورد.
بهنام باوندپور