"نصب دوباره" دوربین‌های آژانس در برخی سایت‌های هسته‌ای ایران
۱۴۰۲ اردیبهشت ۱۲, سه‌شنبه
به گزارش خبرگزاری اتریش (apa) و به نقل از انجمن کنترل تسلیحات، نصب دوربین‌های نظارتی در شماری از سایت‌های اتمی ایران آغاز شده است. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اوایل آوریل در مصاحبه‌ای با PBS NewsHour نسبت به اتصال مجدد برخی سیستم‌های نظارت آنلاین و نصب دوربین‌ها در برخی سایت‌های اتمی ایران ابراز امیدواری کرده و گفته بود که این روند چند هفته طول می‌کشد.
در این گفت‌وگو رافائل گروسی یادآور شد که این گام به رفع تنش و راستی‌آزمایی طرح‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی کمک می‌کند اما مشخص نکرد که آیا سایت فردو در حوالی قم نیز جزو تاسیسات تحت نظارت خواهد بود یا خیر.
لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال نیز در توییتر نوشته که شنیده‌هایش تایید شده‌اند و آژانس توانسته نصب مجدد دوربین‌های نظارتی جمع‌آوری شده و سایر تجهیزات مرتبط در سایت‌های اتمی ایران را شروع کند. او گفته که این روند در چند روز آتی کامل می‌شود.
نورمن در پیام‌های تکمیلی دیگر عنوان کرده که ایران دسترسی به فایل‌‌های ذخیره شده دوربین‌ها از فوریه ۲۰۲۱ را فراهم نکرده و بنابراین نصب مجدد تجهیزات نظارتی ارزش محدودی دارد.
انجمن کنترل تسلیحات که در واشنگتن قرار دارد، می‌گوید با وجود پیشرفت‌ها در اجرای تفاهم دو جانبه آژانس و تهران، مشخص نیست که توان نظارتی این نهاد بر فعالیت‌های اتمی ایران چقدر زیاد شده است.
گروسی همچنین در مورد اینکه آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به فیلم‌های ضبط‌شده از دوربین‌ها دسترسی خواهد داشت یا خیر، یا تهران تنها در صورت احیای برجام یا مذاکره برای توافق جدید، اطلاعات را تحویل خواهد داد، اظهار نظری نکرده است.
مقامات مسئول جمهری اسلامی به گزارش انجمن کنترل تسلیحات واکنشی نشان نداده‌اند اما خبرگزاری ایسنا، خبر را تحت عنوان "ادعاهای خبرنگار وال استریت ژورنال" منتشر کرده است.
پس از آن که تهران در تابستان ۲۰۲۲ دوربین‌های نظارتی برخی از تاسیسات و مانیتوری را که غنی‌سازی اورانیوم در نیروگاه نطنز را ردیابی می‌کرد، از کار انداخت، نگرانی‌های گسترده‌ای نسبت به شفافیت برنامه هسته‌ای ایران ایجاد شد و گروسی نسبت به چالش‌ها و شکاف‌های تازه هشدار داد.
چهارم مارس ۲۰۲۳ و در آخرین سفر گروسی به تهران، ایران موافقت کرد تجهیزات نظارتی خاصی را دوباره نصب کند. در این توافق سازمان انرژی اتمی ایران "داوطلبانه" متعهد شد که به آژانس امکان راستی‌آزمایی و نظارت‌های مناسب را بدهد. روایت مقامات ایرانی از این توافق اما با آنچه گروسی در بازگشت به وین اعلام کرد، تفاوت داشت.
اقدامات تلافی‌جویانه ایران
ایران در فوریه ۲۰۲۱ در واکنش به تحریم‌های آمریکا، دسترسی آژانس به برخی تاسیسات اتمی خود را معلق کرد اما اجازه داد که نظارت بر این مکان‌ها از طریق دوربین‌ها ادامه یابد.
وقتی رافائل گروسی بیانیه‌ای داد که اورانیوم غنی‌شده ایران به ۱۸ برابر حد مجاز در برجام رسیده و شورای حکام آژانس قطعنامه‌ای درباره ابهامات مربوط به ذرات اورانیوم یافت شده در سه مکان هسته‌ای اعلام نشده صادر کرد، تهران ۲۷ دوربین نظارتی، از جمله در سایت نطنز را خاموش کرد. سازمان انرژی اتمی ایران گفت این امکان از روی "حسن نیت" به آژانس داده شده بود و جزو تعهدات تهران نبود.
اکنون نیز با وجود تایید گروسی مبنی بر اجرا شدن توافق و پیشرفت‌های حاصله، معلوم نیست آژانس چقدر از تقویت نظارت‌ها سود خواهد برد. آژانس در ماه ژانویه در سایت فردو شواهدی از اورانیوم ۸۴درصد غنی شده یافته بود که بسیار بالاتر از سطح مجاز ۶۰درصد است.
گروسی یک ماه و نیم قبل در اندیشکده "شورای روابط خارجی" آمریکا با احتیاط گفته بود که پس از سفر به ایران و توافق حاصله پیشرفت‌هایی به دست آمده اما باید منتظر ماند و دید.
بر اساس برجام، ایران به مدت ۱۵ سال از غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات فردو منع شده و بر همین اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این سایت به خلاف تاسیسات نطنز، دستگاه‌های نظارتی آنلاین نصب نکرد.
چشم انداز هرگونه توافق دیپلماتیک بین ایالات متحده و ایران تاریک به نظر می‌رسد. مقامات ایران و کشورهای اروپایی شریک برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) در ماه مارس در نروژ دیدار کردند، اما به نظر نمی‌رسد که بحث‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران و برجام به پیشرفتی منجر شده باشد.
در عین حال گروه هفت کشور صنعتی در اجلاس اخیر خواهان حل دیپلماتیک بحران هسته‌ای ایران شد و از برجام به عنوان «مرجع مفید» یاد کرد.