نشیب و فراز ۸ مارس
۱۳۸۶ اسفند ۱۷, جمعه
روز جهانی زن حالا دیگر پیشینه‌ای دور و دراز دارد. سال ۱۹۱۰، دومین کنفرانس بین‌المللی زنان انترناسیونال سوسیالیستی به پیشنهاد خانم کلارا تسکین، چهره‌ی معروف سوسیال دمکرات آلمان، رأی مثبت داد تا روزی به عنوان روز جهانی زن تعیین شود. پیشنهاد تسکین تلاشی بود برای شدت‌بخشیدن به کارزار و مبارزه برای برابری حقوق زن و مرد و بهر‌ه‌مندشدن زنان از حق رأی.
کلارا تسکین آموزگار و فعال سیاسی بود و از سال ۱۸۸۹ به عنوان یکی مدافعان برجسته‌ی حقوق زنان شناخته می‌شد. او از سال ۱۸۹۲ تا ۱۹۱۷ سردبیری روزنامه سوسیالیستی زنان، موسوم به "برابری" را به عهده داشت و از سال ۱۹۰۷ دبیر کمیته بین‌المللی زنان بود.
تسکین گرچه به بیماری قلبی دچاربود، ولی این مانع آن نشد که سالانه بیش از ۳۰۰ سخنرانی و سمینار برای برابرحقوقی زنان برگزار کند.
تثبیت ۸ مارس در سال‌های بعد
تسکین در پیشنهاد خود برای تعیین روز جهانی زن، تاریخ معینی را ذکر نکرده بود. چند ماهی پس از طرح این پیشنهاد، زنان دانمارک، آلمان، اتریش و سوئد روز ۱۹ مارس، یعنی روز بعد از سالگرد تحولات انقلابی ۱۸ مارس را به عنوان اولین روز جهانی زن جشن گرفتند.
انتخاب قطعی ۸ مارس به عنوان روز جهانی زن به تحولات انقلابی روسیه در در فوریه ۱۹۱۷ برمی‌گردد. در این تاریخ کارگران و همسران سربازان ارتش در یکی از محلات فقیرنشین مسکو دست به اعتصاب زدند، اقدامی که در ادامه‌ی خود انقلاب فوریه روسیه را به دنبال داشت. در دومین کنفرانس زنان انترناسیونال کمونیستی در سال ۱۹۲۱، نهایتاَ برای تاکید بر مبارزه در راه برابرحقوقی زنان، ۸ مارس به عنوان روز جهانی زن تثبیت شد.
نقش کمونیست‌ها و جنبش کمونیستی در تعیین ۸ مارس سبب شد که در دهه‌های بعد و به ویژه در دوران جنگ سرد، توجه به این روز، در غرب اروپا و در آمریکا کاهش یابد. بر همین زمینه، نگاه‌ها به سوی یکی دیگر از مناسبات‌هایی که می‌توانسته انگیزه تعیین این روز به عنوان روز جهانی زن باشد، چرخید. روز ۸ مارس ۱۸۵۷ کارگران زن صنایع نساجی در نیویورک در اعتراض به دستمزدهای پایین و شرایط بد کاری دست به اعتصاب زدند. پلیس اما این اعتصاب را درهم شکست و آن را به خاک و خون کشید. روز ۸ مارس ۱۹۰۷ برای اولین بار در گرامی‌داشت خاطره‌ی مبارزه و قربانیان سال ۱۸۵۷ مراسمی برگزار شد. به هر صورت، روایت تازه‌تر از منشاَ روز جهانی زن، آن را به سال ۱۸۵۷ برمی‌گرداند. هر چند که تاریخدانان در مورد این روایت، دید و نگاهی انتقادی دارند.
۸ مارس در شرق و غرب
در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم، در شوروی و کشورهای هم‌پیمان با آن، ۸ مارس با شکوه تمام برگزار می‌شد. در غرب اما یکی دو دهه ۸ مارس رو به فراموشی بود تا جنبش دانشجویی سال ۱۹۶۸ و به ویژه به میدان آمدن پرقدرت جنبش زنان آن را دوباره احیا کرد و از آن مناسبتی ساخت برای جلب توجه بین‌المللی به نابرابری‌های جنسیتی و پایمال‌شدن حقوق زنان. سال ۱۹۷۷ مجمع عمومی سازمان ملل نیز به روز جهانی زن رسمیت بخشید و اینک این روز در سراسر جهان روز گرامی‌داشت زنان و حقوق و منزلت آنها و نیز فرصتی برای بازبینی پیشرفت‌ها و کارهای انجام‌نشده در زمینه تحقق حقوق آنهاست. ۸ مارس در شماری از کشورهای جهان تعطیل رسمی است.
درایران، هم در سال‌های قبل از انقلاب و هم در سال‌های پس از آن تلاش شده که روز دیگری به عنوان روز زن تعیین شود. با این همه، فعالان حقوق زنان و طیف‌های مختلفی از زنان آگاه سعی در پاسدارای از ۸ مارس به عنوان روز جهانی زن داشته‌اند. از همین رو، بزرگداشت ۸ مارس در سال‌های گذشته نقش محوری‌تری در فعالیت‌ها و کارزارهای زنان ایران برای برابر حقوقی و رفع تبعیض‌ها پیدا کرده است.