مشکلات چاپ کتاب در چین
۱۳۸۸ مهر ۲۱, سه‌شنبه
در حال حاضر در چین ۳ / ۱ میلیارد خواننده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مشتاق وجود دارد. با وجود این، ناشران تا این اواخر گروهی از خوانندگان، یعنی دختران نوجوان در سنین یازده تا پانزده ساله را نادیده می‌گرفتند. ناشری جوان به نام لو جینگ‌بو، چند سال پیش به فکر این گروه سنی خاص افتاد و تصمیم گرفت، کارش را روی این گروه متمرکز کند. او برای این کار یک خانم جوان و زیبا را استخدام کرد که به عنوان نویسنده برای او مشغول به کار شود تا از این طریق خوانندگان نوجوان بیشتری را جذب کتاب‌های خود کند.
ناشر اعتراف می‌کند که به همراه گرو‌هش حتا گاهی مجبور می‌شده به این خانم جوان صحیح‌نوشتن را بیاموزد. او تعریف می‌کند: «برای نوشتن هر کتابی ما به این خانم یک دفترچه‌‌ی راهنما می‌دادیم که در آن داستان مورد نظر با شخصیت‌ها طراحی شده بودند. این خانم هم داستان را به همان صورتی که ما می‌خواستیم برایمان می‌نوشت.»
جینگ‌بو در سال ۲۰۰۶ به تنهایی۱۴ کتاب از این خانم منتشر کرده که ۴ میلیون جلد فروش داشته است. این مثالی است که واقعیت اجتناب‌ناپذیری را نشان می‌دهد: تلاش برای دست‌یابی به پول در چین، با وجود نظام کمونیستی این کشور، زیاد به چشم می‌خورد.
نظر موافقان و مخالفان
به طور رسمی ۵۷۰ انتشارت دولتی در چین مشغول به کار هستند که همگی برای چاپ کتاب، از دولت شماره‌‌‌‌ی نشر (ISBN) دریافت می‌کنند، ولی در طی سال‌ها، انتشارت دولتی این شماره‌ها را به انتشارت خصوصی می‌فروخته‌اند. دولت چین می‌خواهد در سال آتی، در این بخش تغییراتی به وجود بیاورد و به بیست هزار انتشارت خصوصی اجازه چاپ رسمی بدهد. این در حالی است که در بازار کتاب چین، کمیت جای کیفیت را گرفته است.
به عقیدهٔ آقای وایوای (Wiewei) هنرمند مشهور چینی، وقتی دولت ادبیات را سانسور می‌کند، نباید توقع دیگری داشته باشیم: «به طور کلی، بخش ادبی و چاپ و نشر مشکلاتی عدیده دارند و این بخشی است که بیشترین صدمه را از سانسور دیده است. هر کتابی که چاپ می‌شود، کنترل هم می‌شود و به همین دلیل، کمتر پیش می‌آ‌ید که کتابهایی با کیفیتی بالا از لحاظ ادبی چاپ شوند، چون همه به دنبال چاپ سریع موضوعات عامه‌پسند هستند. در واقع سانسور ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به ما زده است.»
وبلاگ شخصی این هنرمند چینی بارها از طرف دولت فیلتر شده، چون او در وبلاگ‌اش خبر‌هایی می‌نویسد که دولت اجازه پخش ساده آنها را نمی‌دهد. مثل فرو ریختن دیوار مدرسه‌ای در زمان زمین لرزهٔ شیچوان، که افکار عمومی دلیل آن را غفلت نابخشودنی دولت ارزیابی کرد.
نظر آقای وو شولین (Wu Shulin) اما در این بار چیز دیگری است. او معاون اول مدیر مرکز ناظر به چاپ و نشر چین (GAAP) و مسئول برگزاری غرفه‌ی چین در نمایشگاه امسال کتاب فرانکفورت است. این ارگان همزمان مسئول سانسور کتاب در چین نیز هست.
سانسور نکته‌ای است که چین را همواره در معرض انتقادات زیادی قرار می‌دهد و خبرنگاران نیز روی این موضوع انگشت می‌گذارند. در کنفرانس خبری امسال نمایشگاه نیز این پرسش بارها از آقای شولین پرسیده می‌شد و او مرتبا در جواب تاکید می‌کرد که قانون اساسی چین آزادی بیان و مطبوعات را تضمین می‌کند، اما برخی‌از مسائل در چین پذیرفتنی نیستند: «کتابهایی که در آن ثبات و یکپارچگی چین تهدید می‌شود، در چین اجازه چاپ ندارند. همین‌طور کتابهایی که دین‌های جعلی و شیطانی را ترویج می‌کنند.»
معنی این حرف این است که کتابهایی که در مورد تایوان، تبت یا حقوق بشر نوشته شده باشند، قابل قبول نیستند. برای جلوگیری از انتشار این گونه کتاب‌ها، لازم نیست که از طرف دولت فشاری به انتشارت وارد شود، چون کتابهایی که حاوی این گونه مطالب هستند، پس از چاپ و در صورت نگذشتن از سد ارگان‌های نظارتی، باید از طرف خود ناشر از بازار جمع‌آوری شوند؛ کاری که هزینهٔ زیادی به همراه دارد. به همین دلیل، خود موسسه‌های انتشارتی، از ابتدا سراغ چاپ موضوعات "دردسر ساز" نمی‌روند.
البته جایی که سانسور هست، راه فرار از آن هم هست. برای مثال، کتابهایی که در چین اجازه چاپ ندارند، در هنگ‌کنگ یا تایوان چاپ و بعد در بازار سیاه یا به صورت پنهانی در کتاب فروشی‌های چین فروخته می‌شوند. ترجمه‌ی انگلیسی کتاب‌های ممنوعه نیز به‌وفور در کتاب‌فروشی‌ها دیده می‌شود.
سیمین فرد
تحریریه: بابک بهمنش