مروری تصویری بر سال پرتلاطم پناهجویان و آوارگان

این پناهجویان جوان سوری که در تصویری دیده می‌شوند، مرحله‌ای خطرناک از سفر خود را طی کرده‌اند. آنان قدم به خاک یونان و به این ترتیب به مرزهای اتحادیه اروپا گذاشته‌اند و البته هنوز به هدف نهایی خود نرسیده‌اند. آنان در تلاش‌اند که در مسیر شمال به سفر خود ادامه داده و خود را به کشورهای دیگر برسانند. اکثر آوارگان در سال ۲۰۱۵ به آلمان و سوئد پناه بردند.

راهی که آنان طی کرده‌اند، خطرناک است و می‌تواند مرگبار باشد. غرق شدن قایق‌های پر از پناهجو در آب‌های دریای مدیترانه پدیده‌ای استثنایی نیست. این کودکان سوری و پدرشان بخت آن را داشتند که توسط ماهیگیران یونانی در آب‌های سواحل جزیره لسبوس نجات یابند.

در سالی که گذشت، هزاران نفر در راه گریز از جنگ، بدبختی و فقر جان خود را از دست دادند. آیلان کوردی سه ساله بود که در اوایل ماه سپتامبر در راه رسیدن به اروپا در آب‌های دریای مدیترانه غرق شد. تصویر شوکه‌کننده این کودک سوری غرق‌شده که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، اروپا را تکان داد. خانواده این کودک قصد داشت با کمک باند‌های قاچاق انسان خود را از راه ‌آب به اروپا برساند که کشتی آنان واژگون شد.

جزیره تفریحی کوس در یونان که گردشگران زیادی را جذب می‌کند و فاصله چندانی با خاک ترکیه ندارد، از جمله مقصدهایی است که آوارگان و پناهجویان می‌کوشند خود را به آنجا برسانند، مانند این گروه از پناهجویان پاکستانی که با قایق بادی موفق شدند، وارد این جزیره و به این ترتیب وارد اتحادیه اروپا شوند.

البته قدم گذاشتن به این جزیره با دشواری‌هایی همراه است، چرا که پناهجویان تنها زمانی شانس ادامه سفر از طریق خاک یونان را می‌یابند که نام خود را ثبت کرده باشند. در تابستان امسال مقامات یونانی عده‌ای زیادی از آوارگان و پناهجویان را در هوای داغ و بدون آب در داخل یک ورزشگاه حبس کردند تا وقت ثبت نام آنان فرا برسد.

این اقدام شورش پناهجویان را به همراه داشت. مقامات یونانی برای آنکه اوضاع را آرام کنند، یک کشتی بزرگ را به خدمت گرفتند تا برای ۲۵۰۰ پناهجو جای خواب فراهم بیاورند و یک دفتر ثبت نام نیز برای رسیدگی به درخواست‌های آنان دائر کنند.

همزمان با این تنش بود که اوضاع حاکم در مرز میان مقدونیه و یونان بحرانی شد. دخالت و ممانعت مأموران پلیس مرزی سبب جدایی کودکان از والدینشان شد. این تصویر که گئورگی لیکوسکی گرفته، از سوی سازمان یونیسف به عنوان عکس سال برگزیده شد، چرا که بازتابنده‌ "معضل و مسئولیت اروپا" در برابر موج پناهجویان است.

اواخر تابستان بود که بوداپست، پایخت مجارستان به سمبل ناتوانی ادارات مسئول و نیز بیگانه‌ستیزی تبدیل شد. هزاران پناهجو چاره‌ای جز این نداشتند که دور و بر ایستگاه راه‌آهن شرقی این شهر شب‌ها را به روز برسانند. دولت مجارستان آنها را از ادامه سفر منع کرد. بسیاری از آنها با پای پیاده به راه افتادند تا خود را به آلمان برسانند.

تصمیمی مهم که شب پنجم سپتامبر اتخاذ شد، راه را برای ورود پناهجویان هموار ساخت. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان به همراه همتای اتریشی خود تصمیم گرفت که شرایط ورود آوارگان و پناهجویان را فراهم آورد. در پی این تصمیم بود که اتوبوس‌ها و قطارهای زیادی از شرق اروپا به سمت وین و مونیخ به راه افتادند.

در عرض چند ساعت هزاران پناهجو وارد آلمان شدند. تنها در نخستین آخرهفته‌ ماه سپتامبر ۲۰ هزار تن از آنان پا به مونیخ گذاشتند. صدها داوطلب برای خوشامدگویی و کمک به افراد تازه‌وارد راهی ایستگاه راه‌آهن مونیخ شدند با خوراک و پوشاک به یاری پناهجویان شتافتند.

در حالی‌که آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان مورد ستایش و قدردانی پناهجویان قرار گرفت، در آلمان صدای اعتراض و انتقاد به سیاست‌های او بالا رفت. مرکل در پاسخ به این انتقادها گفت: «اگر قرار باشد که ما به خاطر اینکه در چنین وضعیت اضطراری چهره‌ای دوستانه از خود نشان می‌دهیم، عذرخواهی کنیم، آلمان دیگر کشور من نخواهد بود.» او افزود: «ما از پس این وظیفه برخواهیم آمد.»

اواخر ماه سپتامبر اداره فدرال پلیس آلمان نقاشی یک دختربچه‌ی پناهجو را منتشر کرد که به یک مأمور پلیس هدیه شده بود. در این تصویر درد و رنج‌های پناهجویان و آوارگان و نیز شادی آنان از رسیدن به مکانی امن روایت شده است.

تا اواخر ماه اکتبر سال ۲۰۱۵ بیش از ۷۵۰ هزار پناهجو وارد آلمان شدند، اما این موج همچنان ادامه یافت. کشورهای واقع در "مسیر بالکان" در حل معضل پناهجویان توانایی لازم را نشان ندادند و اقدام به بستن مرزهای خود کردند. آنها تنها به پناهجویان سوری، افغان و عراقی اجازه ادامه سفر دادند. این رفتار تبعیض‌آمیز سبب شد که پناهجویان دیگر کشورها، لب‌های خود را به نشانه اعتراض بدوزند.

"آلمان به یاری ما بیا!" شعاری است که بر پلاکاردهای پناهجویان تظاهرکننده در مرز مقدونیه دیده می‌شود. هزاران تن از آنان در "ناکجاآباد" گرفتار آمده و با سرمای روزافزون دست و پنجه نرم می‌کنند. وخامت اوضاع سبب شده که برخی از کشور‌های پناهنده‌پذیر مانند سوئد نیز در سیاست خود تجدیدنظر کرده و کنترل مرزهای خود را تشدید کنند. انتظار می‌رود که در سال ۲۰۱۶ بیش از سه میلیون پناهجو به اروپا بیایند.