مرزهای ممنوع در کار خبرنگاران خارجی در ایران

دو خبرنگار آلمانی که به منظور مصاحبه با فرزندان سکینه محمدی آشتیانی، زن محکوم به سنگسار به تبریز رفته بودند، از روز ۱۹ مهرماه در بازداشت به سر می‌برند.

رامین مهمان‌پرست سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری روز ۲۰ مهر اعلام کرد که این دو نفر با مخالفان حکومت ایران در خارج ارتباط داشته‌اند. وی افزود: «آن جریان ضدانقلابی که تدارک دیده تا این دو نفر به منزل خانم محمدی مراجعه کنند، در آلمان است.»

دولت ایران هنوز رسما ملیت این دو خبرنگار را اعلام نکرده است. سخنگوی وزارت امور خارجه نیز می‌گوید: برخی منابع گفته‌اند که این دو آلمانی هستند. این در حالی است که دولت آلمان از همان ابتدای انتشار این خبر در تلاش دیپلماتیک برای آزادی این دو خبرنگار است.

گیدو وستروله وزیر امور خارجه آلمان دوشنبه‌شب با همتای ایرانی خود تماس گرفت و از وی تقاضا کرد تا در این مورد شخصا مداخله کند.

سخنگوی مطبوعاتی وزرات امور خارجه آلمان در این مورد به دویچه‌وله گفت: «وزارت خارجه آلمان در این مورد به طور خاص دستورالعملی صادر کرده و خواسته است تا تمامی جوانب این مسئله بررسی شود. همچنین یکی از کارمندان سفارت آلمان در تهران نیز به تبریز رفته و در آنجا تلاش خواهد کرد تا دلایل این دستگیری را جویا شود. وی همچنین سعی خواهد کرد تا با دستگیرشدگان ملاقات کند».

سازمان گزارشگران بدون مرز نیز در اطلاعیه‌ای به سخت‌تر شدن شرایط کار خبرنگاران در ایران اعتراض کرده و همچنین خواهان آزادی فوری این دو خبرنگار آلمانی شده است. سخنگوی این سازمان دستگیری این دو خبرنگار را "حمله‌ای سخت به آزادی بیان" دانسته است.

گفته می‌شود علت اصلی دستگیری این دو خبرنگار آلمانی مصاحبه آنان با فرزندان سکینه محمدی آشتیانی بوده است. حساسیت‌های بین‌المللی که هم اکنون در مورد پرونده سکینه محمدی آشتیانی وجود دارد باعث شده تا هرگونه پخش خبر در مورد این پرونده از سوی دولت ایران با واکنش روبرو شود.

اولریش پیک گزارشگر شبکه اول تلویزیونی سراسری آلمان که هم‌اکنون در استانبول به سر می‌برد، در این مورد می‌گوید: «پرونده سکینه محمدی آشتیانی پرونده‌ای است که در سطح بین‌المللی در رسانه‌ها منتشر شده و خشم و انزجار جهانی را در تمام نقاط دنیا برانگیخته است، به طوری که رئیس ‌جمهوری ایران محمود احمدی‌نژاد را هم وادار به واکنش کرد. وی چند هفته پیش به خبرنگراران گفت که حکم سنگسار خانم آشتیانی هنوز تایید نشده است. در حقیقت او قصد داشت از میزان حساسیت بین‌المللی در مورد این پرونده بکاهد. من فکر می‌کنم ایران الان در یک موضع دفاعی قرار گرفته و این یک موضوع بسیار مهم برای این کشور است نه تنها از جنبه قضایی بلکه از نظر سیاسی».

این خبرنگار آلمانی البته تاکید می‌کند که در ایران حساسیت زیادی روی این مسئله وجود دارد که خبرنگاران حتما با روادید خبرنگاری به ایران بیایند و در ایران نیز اجازه کار از وزارت ارشاد بگیرند.

آقای پیک به این نکته اشاره می‌کند که دو خبرنگار دستگیرشده با روادید توریستی به ایران سفر کرده بودند و ضمنا اجازه کار خبری از وزارت ارشاد هم نداشته‌اند. علاوه بر همه اینها وارد خط قرمز حکومت ایران یعنی پرونده سکینه محمدی آشتیانی نیز شده‌اند.

دشواری فزاینده کار خبرنگاران خارجی در ایران

از زمان مرگ زهرا کاظمی عکاس ایرانی کانادایی در سال ۱۳۸۲ در زندان اوین، کار خبرنگاران خارجی در ایران روز به روز سخت‌تر شده است. حتی خبرنگارانی که در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته‌ در ایران بوده‌اند و پس از آن نیز به ایران رفته‌اند، می‌گویند شرایط روز به روز دشوار‌تر می‌شود.

اولریش پیک در این باره به دویچه‌وله می‌گوید: «شرایط کاری به طور مشخص سخت‌تر شده. من خودم دو هفته پیش ایران بودم و دیدم که شرایط کار در ایران به طرز محسوسی دشوارتر از پیش شده است. یعنی کنترل روی خبرنگاران خارجی بسیار بیشتر شده، برای مواردی مثل نظرخواهی در خیابان خیلی دیر اجازه صادر می‌شود. برای مثال خود من در اولین روز ورودم به تهران درخواست صدور مجوز برای نظرخواهی خیابانی کردم. این اجازه در بعدازظهر آخرین روز اقامت من در تهران به دستم رسید یعنی عملا نتوانستم هیچ استفاده‌ای از آن بکنم، چرا که چند ساعت بعد باید ایران را ترک می‌کردم».

بسیاری از خبرنگاران خارجی که در ایران کار کرده‌اند می‌گویند همیشه در این هراسند که با نوشتن گزارش‌های تند وانتقادی، روادید ورود مجدد به ایران برای آنان صادر نشود و یا اجازه کارشان در ایران لغو شود.

اولریش پیک می‌گوید او نیز همیشه این نگرانی را داشته است. وی می‌گوید کار کردن در ایران به عنوان یک خبرنگار بسیار حساس و سخت است: «به نظر من در این مورد باید یک توازن برقرار کرد. از یک طرف ما باید آن چیزی را که واقعا در ایران روی می‌دهد و چیزهای خوشایندی هم نیست منعکس کنیم و از سوی دیگر به نظر من نباید بیش از اندازه چهره‌ای پلید و شیطانی از جمهوری اسلامی نشان دهیم و به همین دلیل باید انتقادات در یک حالت متعادل و متناسب بیان شوند. این کار احتیاج به ایجاد توازن دارد. به طور خلاصه آنچه مسلم است این است که کار کردن در آلمان یا در استانبول جایی که من در حال حاضر هستم، بسیار راحت‌تر از ایران است».

میترا شجاعی

تحریریه: داود خدابخش