كم‌رنگتر شدن روزافزون نقش اتحاديه عرب در حل بحران خاورميانه
۱۳۸۵ بهمن ۱۷, سه‌شنبه
اختلاف نظر و عدم يكپارچگى اعضاى اتحاديه عرب، سابقه‌اى ديرينه دارد. چنددستگى حاكم در جهان عرب گاهى حتى چندان شدتى يافته كه يكى از رهبران كشورهاى عضو اين اتحاديه ترجيح داده كه از حضور در نشست سالانه اتحاديه عرب خوددارى كند، تا از دام بحث و مشاجرات طولانى و نيز رنجشهاى متقابل رهايى يابد.
به عقيده پاتريك هائنى، كارشناس در موسسه لبنانى International Crisis Group، يكى از مراكز معتبر در بيروت، اين عدم يكپارچگى، چندان هم غيرطبيعى نيست: «اعضاى اتحاديه عرب چرا بايد وحدت نظر داشته باشند؟ ما هميشه در اين توهم بوده‌ايم داشتن زبانى مشترك، منطقه را به هم پيوند می‌دهد، و يا اينكه اكثر مردم منطقه مسلمان هستند. اما آيا بين تمامى مسيحيان جهان اتفاق نظر وجود دارد؟ قدر مسلم نه.»
حدود پنج سال پيش، هنگامى كه انتفاضه اوج خونين خود را تجربه می‌كرد، اعضاى اتحاديه عرب اين امر را ضرورى دانستند كه دور هم گردآيند و از خود يكپارچگى نشان دهند.
اتحاديه عرب در نشست رهبران كشورهاى عضو در بيروت در سال ۲۰۰۲، با ارائه پيشنهادى به اسراييل اعلام كرد كه تمامى اعضاى اين اتحاديه با اسراييل پيمان صلح و دوستى به امضا خواهند رساند، درصورتى كه اسراييل اختلافات خود با فلسطين را رفع كرده و بلنديهاى جولان را به سوريه بازپس دهد.
نكته درخور توجه اين بود كه اعراب هيچ خواست مشخصى در ارتباط با اين پيمان صلح نداشتند درواقع تنها شرطشان اين بود كه فلسطينيان و اسراييل به توافق برسند، بدون توجه به آنكه كم و كيف سازش و توافق ميان طرفين چگونه است.
دولت اسراييل اين پيشنهاد را مورد بى‌اعتنايى قرار داد و ايالات متحده آمريكا نيز آن را ابتكارعمل جالبى تلقى نكرد. بدين ترتيب پيشنهاد اعراب براى دستيابى به صلح به مرگ محكوم شد. البته التحاديه عرب از آن زمان تا كنون اين پيشنهاد را در جريان نشستهاى آتى خود تكرار كرد، اما با تكرار نيز اين پيشنهاد جان نيافت.
بايد اذعان داشت كه جبهه تاريخى اعراب مقابل اسراييل ديگر وجود ندارد. مصر و اردن مدتهاست كه با اسراييل صلح كرده‌اند و اسراييل حتى در سال ۱۹۹۶ در كشور كوچك اما ثروتمند قطر، يك نمايندگى بازرگانى داير كرده است.
هيچيك از كشورهاى نفت‌خيز منطقه بطور جدى در فكر آن نيست كه براى اعمال فشار بر آمريكا و واداشتن واشنگتن به عدم جانبدارى از اسراييل، ميزان توليد نفت خود را كاهش دهد.
سران كشورهاى عربى در واقع می‌دانند، تا زمانى كه اسراييل حاضر نباشد، به اشغال مناطق اعرب، يعنى نوار غزه، كرانه باخترى رود اردن، شرق بيت المقدس و بلنديهاى جولان پايان دهد و تا زمانى كه آمريكا بر اسراييل فشار نياورد، اشغال ارضى ادامه خواهد يافت.
كشورهاى عربى نيز تا كنون بارها حس همدردى خود با فلسطينيان را ابراز داشته اند، اگر چه به گفته پاتريك هائنى از موسسه International Crisis Group، اين حس همدرى و همبستگى و نيز تلاش براى ميانجيگرى و حل بحران منطقه به پررنگى سابق نيست.