فیس‌بوک و گوگل، دو رقیب سرسخت در سال ۲۰۱۱
۱۳۹۰ دی ۵, دوشنبه
اینترنت در سال ۲۰۱۱ محل رقابت ابر کمپانی‌هایی بود که شبکه‌های اجتماعی آن‌لاین آن‌ها طرفداران زیادی دارد و در حال جدال و رقابت دایمی برای جذب طرفداران بیشتر هستند. رقابت بین دو کمپانی گوگل و فیس‌بوک برای جذب مخاطب به شبکه‌های اجتماعی تحت مدیریت خود، یعنی شبکه اجتماعی فیس‌بوک و شبکه اجتماعی گوگل پلاس، بیش از دیگران بود. هر کدام از آن‌ها قدم به قدم با ارایه خدمات جدید سعی در افزودن به اعضای خود دارند. نگاهی داریم به گوگل و فیس‌بوک در سالی که گذشت، به رقابت‌ها، چالش‌ها و فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خیریه آن‌ها.
بزرگ‌ترین قمار زاکربرگ
فیس‌بوک با بیش از ۸۰۰ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۱ نه از تهدید گروه معروف هکرهای «ناشناس» (Anonymus) در امان ماند و نه از تهدید نهادهای بین المللی مدافع حقوق کاربران، به‌ویژه حریم شخصی آن‌ها. با این همه، در آخرین روزهای ۲۰۱۱ یکی از پر ریسک‌ترین اقداماتش را انجام داد. ارایه شکل و طراحی جدید فیس‌بوک، تایم لاین، را برخی بزرگ ترین قمار مارک زاکربرگ، بنیان گذار فیس‌بوک، خواندند.
تایم لاین در اولین نگاه یک فیس‌بوک دارای آرشیو است. جز آن، در طراحی جدید ارایه شده، صفحه کاربر به‌جای یک ستونی که تا به‌حال داشت، اکنون دو ستون دارد. در این طراحی عکس‌ها، استتوس‌ها و ویدیو‌های به اشتراک گذاشته شده چشم‌نواز‌تر عرضه می‌شوند. با این همه، موضوع حریم شخصی کاربر در این شکل جدید با چالش های جدیدی هم رو به رو شده است.
آرشیو تایم لاین معمولا تا پیش از این‌که کاربر آن را محدود کند، به روی عموم باز است. بعد از محدودسازی هم تمامی دوستان می‌توانند آرشیو را ببینند و محدود کردن آن به روی یک یا چند نفر ممکن نیست.
با این همه تایم لاین قالب جدید فیس‌بوک است که در اوایل دسامبر ۲۰۱۱ ارایه شد و قرار است تا انتهای آن اجباری شود.
حریم شخصی، چالش رو به قوت فیس‌بوک
اما مساله حریم شخصی در فیس‌بوک تا کنون سر و صدای زیادی را برانگیخته است. نه تنها در آمریکا که در اروپا نیز تا کنون نشست‌های زیادی برای ملزم کردن فیس‌بوک به پای‌بندی بیشتر به رعایت حریم شخصی کاربران برگزار شده است.
در سال ۲۰۰۹ فیس‌بوک تنظیمات حریم شخصی را به گونه‌ای تغییر داد که جزییاتی از اطلاعات کاربران، که خصوصی تلقی می‌شد، به صورت عمومی قابل مشاهد شد. این موضوع در سال ۲۰۱۱ باعث شد مارک زاکربرگ، بنیان‌گذار و مدیر فیس‌بوک، یک پست وبلاگی بنویسد و در آن اقرار کند که کمپانی تحت مدیریت‌اش «مجموعه‌ای از اشتباهات» انجام داده است. البته او شکایت کرد که چنین چیزی اغلب باعث شده اقدامات مثبت شبکه اجتماعی فیس‌بوک در سایه قرار گیرد. با این همه فیس‌بوک در ماه نوامبر ۲۰۱۱ سرانجام موافقت کرد کنترل‌حریم شخصی را برای نزدیکی به نظر قانون‌گذاران آمریکا برای جلوگیری از سوء‌استفاده از اطلاعات کاربران، جدی‌تر پی‌گیری کند.
کمیسیون مبادلات دولت فدرال بیان کرده که فیس‌بوک مجازات نشده، اما از «ادعاهای فریبنده بیشتر درباره حریم شخصی» بازداشته شده و به صورت منظم، از لحاظ پای‌بندی به رعایت حریم شخصی کاربران، تحت بررسی قرار خواهد داشت. کمیسیون مبادلات دولت فدرال در بیانیه خود عنوان کرده: «بر اساس توافق انجام گرفته، فیس‌بوک قدم‌هایی را برای انجام تعهدات خود برخواهد داشت. یکی از قدم‌هایی که فیس‌بوک برخواهد داشت این خواهد بود که پیش از آن‌که اطلاعات کاربران به اشتراک گذاشته شود، به آن‌ها به صورت شفاف اطلاع دهد و رضایت کاربران را، بر اساس تنظیماتی که برای حریم شخصی خود در نظر گرفته‌اند، کسب کند.
سرویس ایمیل فیس‌بوک
یکی از اقداماتی که در نخستین ماه سال ۲۰۱۱ سر و صدای زیادی ایجاد کرد، افتتاح ایمیل فیس‌بوک بود. از روز سه‌شنبه (۲۱ دی/۱۱ ژانویه) و یک روز پس از فعال کردن طراحی جدید پروفایل‌ها برای همه کاربران فیس‌بوک، این سیستم پیام‌رسانی برای تعداد محدودی از کاربران فعال شد که با گذشت زمان به صورت عمومی و در صورت ساختن نام کاربری برای عموم ممکن شد.
با راه‌اندازی سیستم جدید پیام‌رسانی فیس‌بوک، کاربر قادر شد از سرویس‌های دیگر (نظیر یاهو، جی‌میل، هات‌میل و ...) ایمیل دریافت کند. این ایمیل‌ها وارد همان بخشی می‌شود که به‌عنوان پیام‌ها (Messages) روی صفحه فیس‌بوک قرار دارد. گذشته از این، کاربر نیز می‌تواند از فیس‌بوک، به همه سرویس‌های ایمیل موجود، پیام ارسال کند و مهم‌تر از آن، فایل‌های گوناگونی را به ایمیل خود ضمیمه (Attach) کند.
در سال ۲۰۱۱ با انتشار گزارشی در خبرگزاری رویترز، مشخص شد که فیس‌بوک از مدت‌ها پیش برای این طرح برنامه‌ریزی کرده و به همین خاطر است که دامین اف‌بی‌دات‌کام (fb.com) را به بهای ۸/۵ میلیون دلار خریده بود؛ ۴۲ برابر مبلغی که برای خرید دامین facebook.com پرداخته بود. این گشاده‌دستی برای آن بود که کارکنان فیس‌بوک تا کنون از ایمیل‌هایی که به @facebook.com ختم می‌شوند استفاده می‌کردند و حالا با اجرای عمومی طرح جدید پیام‌رسانی، ۱۴۰۰ کارمند فیس‌بوک باید از ایمیل‌های @fb.com برای ارتباط با یکدیگر استفاده کنند.
مبارزه با پورنوگرافی کودکان
فیس‌بوک اما ثابت کرده که درباره امنیت کودکان حساس است. اگرچه سن عضویت در سایت ۱۳ سال است، اما مارک زاکربرگ بارها بیان کرده که تنها به علت قوانین این محدودیت را گذاشته و خود به آن اعتقادی ندارد. اما در عین حال بارها تلاش شده تا امنیت کودکان بالای این سن نیز در فیس‌بوک به طرق مختلف حفظ شود.
در اواخبر بهار ۲۰۱۱ شبکه اجتماعی فیس‌بوک اعلام کرد با استفاده از یک تکنولوژی نوین، اسکن و آنالیز کردن صفحات خود را برای مبارزه با پورنوگرافی کودکان به زودی آغاز خواهد کرد. این خبر از طریق یک اطلاعیه مطبوعاتی از سوی فیس‌بوک در اختیار همگان قرار گرفت.
فیس‌بوک با همکاری مایکروسافت و مرکز ملی کودکان گم‌شده و مورد سوء‌استفاده واقع شده (NCMEC)، از تکنولوژی «اثرانگشت» fingerprint مایکروسافت برای جستجوی عکس‌های مرتبط با پورنوگرافی کودکان استفاده می‌کند. بر اساس گزارش‌های فیس‌بوک استفاده از این تکنولوژی و اسکن کردن صفحات کاربران فیس‌بوک به نقض حریم شخصی افراد و آزادی بیان آن دسته از کاربران که از مصرف‌کنندگان پورنوگرافی متلق به افراد بالغ هستند، منجر نخواهد شد. این تکنولوژی تنها برای یافتن و حذف تصاویر مربوط به کودکانی‌ست که از آن‌ها سوء‌استفاده جنسی شده است. تا پیش از آن فیس‌بوک برای شناسایی و حذف تصاویر و پروفایل‌های مربوط به پورنوگرافی کودکان تنها وابسته به گزارش کاربران بود.
گوگل در ۲۰۱۱، از رقابت با فیس‌بوک تا اقدامات بشردوستانه
سال ۲۰۱۱ برای گوگل با اقداماتی همراه بود که در بسیاری موارد رنگ و بوی رقابت با دیگر کمپانی‌ها و شبکه‌های اجتماعی را داشت. رقابت گوگل و فیس‌بوک با هم تا جایی پیش رفت که برخی یکی از بزرگ‌ترین تغییرات فیس‌بوک، تایم لاین، در آخرین روزهای سال ۲۰۱۱ را حاصل رقابت فیس‌بوک با سرویس گوگل پلاس و تلاش برای هر چه بیشتر فاصله گرفتن از شباهت با آن ارزیابی کردند. اما گوگل خود در نخستین روزهای ۲۰۱۱ با اقدامی مشخص نشان داده بود که قصد عقب‌نشینی در برابر فیس‌بوک را ندارد.
در آوریل ۲۰۱۱ اریک اشمیت، مدیرعامل بلندپرواز و موفق گوگل، پس از یک دهه مدیریتی که پیوسته با موفقیت همراه بود، جای خود را به لری پیج داد. تحلیل‌گران نوشتند رشد فیس‌بوک مدیران گوگل را نگران کرده و درصدد جبران ضعف‌ها برآمده‌اند. به دنبال این جابه‌جایی، لری پیج ۳۸ ساله که به‌همراه سرگی برین، گوگل را پایه‌گذاری کرده بود، جایگزین اریک اشمیت شد. لری پیج در سال ۲۰۰۱ پیش از انتخاب اریک اشمیت به‌عنوان مدیر عامل این کمپانی، خود در این جایگاه قرار داشت.
گفته می‌شد این تصمیم به معنی تغییر مسیر گوگل و گام اول برای تغییر راهبردها و سازگار ساختن آن‌ها با پیشرفت برق‌آسای رقبایی نظیر فیس‌بوک بود. گوگل و فیس‌بوک بر سر افزایش کاربران در رقابت هستند، افزایش کاربران به معنای تبلیغات بیشتر است. در سال ۲۰۱۰ بیش از ۴۴ درصد کل اطلاعات به اشترک گذاشته شده در اینترنت، مربوط به فیس‌بوک بود اما همه سرویس‌های کمپانی گوگل، در مجموع ۷/۲ درصد از این حجم را به خود اختصاص دادند. همین موضوع نگرانی عمیق گوگل را برانگیخت.
بشردوستی‌های گوگل
گوگل البته در سال ۲۰۱۱ اقداماتی انسان‌دوستانه را نیز به اسم خود ثبت کرد. آخرین آن، خبری بود که در روز چهارشنبه (۲۱ دسامبر/ ۳۰ آذر) منتشر شد. به گزارش رویترز، گوگل ۱۱ و نیم میلیون دلار برای مبارزه با برده‌داری مدرن هزینه می‌کند. این بزرگ‌ترین اقدام یک کمپانی در جهت مبارزه با برده‌داری است. گوگل لیستی را از ۱۰ دریافت‌کننده این مبلغ فراهم آورده که بر اساس آن موسسات کشور هند دریافت‌کننده بیش‌ترین مقدار از این مبلغ هستند.
ابتدای سال ۲۰۱۱ هم با آغاز تحولات موسوم به «بهار عربی» گوگل تلاش کرد تا با خدمت‌رسانی به معترضان کشورهای منطقه در رساندن صدای آن ها به دنیا نقش ایفا کند. اعتراضات گسترده‌ی سیاسی در مصر از ۲۵ ژانویه آغاز شد، سه روز بعد به «روز خشم» رسید و در نخستین روز از ماه فوریه و روزی که «روز قیامت» نام‌گذاری شد، با یک اعتراض میلیونی به اوج رسید. اعتراضاتی که به‌دنبال وقایع تونس و با الهام از تاکتیک‌های اعتراضی تونسی‌‌ها به وقوع پیوست، با این تفاوت که در آن اعتراضات، ارتباطات مخابراتی و اینترنتی شهروندان تا این اندازه محدود نشده بود.
گوگل و توییتر در پروژه‌ای مشترک ، پروژه‌ی Speak2Tweet، برای کمک به کاربران مصری که بیش از ۹۵ درصد ارتباطات آنلاین‌در کشورشان قطع شده بود، سرویسی راه‌اندازی کردند که به کمک آن مصری‌ها می‌توانستند با برقراری تماس تلفنی حرف‌های خود را توییت کنند. آن‌چه گوگل و توییتر انجام دادند، نخستین اقدام رسمی مشترک این دو کمپانی برای مقابله با سانسور بود. برای استفاده از این سرویس که نتیجه‌اش در اینترنت منتشر می‌شد، نیازی به اتصال به اینترنت نبود.
از دیگر پروژه های گوگل در سال ۲۰۱۱ می‌توان به پروژه «انرژی پاک» اشاره کرد. گوگل روز ۱۱ آوریل (۲۲ فروردین) در وبلاگ رسمی خود، جزئیات خبر پیرامون پروژه‌ی آینده‌نگرانه‌ی خود در زمینه «انرژی‌های پاک» را منتشر کرد. پروژه‌ای ۱۶۸ میلیون دلاری برای احداث بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی در جهان که با آغاز فعالیتش «می‌تواند آلودگی ایجاد شده توسط نزدیک به ۹۰ هزار ماشین در سطح جهان را جبران کند.»
کارهای مقدماتی برای احداث این نیروگاه خورشیدی از اکتبر ۲۰۱۰ آغاز شده و گفته می‌شود ساخت آن در سال ۲۰۱۳ به پایان خواهد رسید. فعالیت این نیروگاه پس از احداث تا ۲۵ سال ادامه خواهد یافت. قرار است وزارت انرژی آمریکا نیز با اعطای وام‌های لازم از اجرای این پروژه پشتیبانی کند.
گوگل پلاس در مقابل گودر
اما یکی از اقدامات گوگل در سال ۲۰۱۱ خشم بسیاری از کاربران فارسی زبان را انگیخت. حذف گوگل ریدر (و گوگل باز) که فارسی زبانان به اختصار به آن گودر می‌گفتند، به منظور تشویق هر چه بیش تر کاربران برای استفاده از امکانات گوگل پلاس که قرار بود رقیب فیس‌بوک به شمار آید.
شرکت گوگل سه‌شنبه ۲۸ ژوئن، در وبلاگ رسمی خود خبر از افتتاح پروژه‌ی گوگل پلاس داد. از چندماه قبل از آن، گاه شایعاتی شنیده می‌شد که گوگل به شکل محرمانه، مشغول کار روی پروژه‌ای عظیم است که می‌خواهد به بزرگ‌ترین شبکه‌ی اجتماعی وب تبدیل شود. سخنگوها و مسئولان رسانه‌ای شرکت گوگل این شایعات را رد کرده و ادعا کرده بودند که گوگل چنین قصدی ندارد. اما سرانجام گوگل پلاس رونمایی شد. البته گوگل پلاس با گذشت چند ماه از افتتاح آن نتوانست اقبال عمومی را که مدیران گوگل احتمالا در پی آن بودند جذب کند.
افتتاح گوگل پلاس در نهایت به تعطیلی گودر، شبکه اجتماعی مورد علاقه ایرانیان، منجر شد. خبرخوان گوگل برای وبلاگ‌نویسان خصوصاَ اهمیت زیادی داشت. بخش قابل توجهی از مخاطبان وبلاگ‌های پرخواننده از طریق این سرویس به این وبلاگ‌ها که اکثرا فیلتر هستند، دسترسی داشتند. همچنین گوگل‌ریدر این امکان را به وبلاگ‌نویسان داده بود که با ساختن یک لیست نمایش به روز رسانی خودکار، از به روز شدن دیگر بلاگ‌ها باخبر شوند. تعدادی از طرفداران گوگل ریدر در فیس‌بوک صفحه ای با عنوان گودر ایجاد کرده‌اند و می‌کوشند خاطرات گودر خوانی خود را در آن‌جا زنده نگه دارند. این یعنی انتقال بخشی از کاربران گوگل به فیس‌بوک که رقیب گوگل محسوب می‌شود.
مریم میرزا
تحریریه: جواد طالعی