شش ماه پیش از انتخابات ترکیه؛ پوتین ناجی اردوغان خواهد شد؟
۱۴۰۱ آبان ۲۹, یکشنبه
قلع و قمع اپوزیسیون پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ از سوی دولت اردوغان، نتوانسته وضع را برای انتخاب مجدد او در انتخابات سال آینده بهتر کند. تورم شدید به رکورد دست یافته و به بالاتر از ۸۵ درصد رسیده است، سانسور رسانه‌ها بی‌رحمانه ادامه دارد و شمشمیر بران اسلام‌گرایی در حال قطع ریشه‌های سکولاریسم در ترکیه است.
آخرین نظرسنجی‌های انجام شده توسط موسسه نظرسنجی "متروپل آراشتیرما" نشان می‌دهد که حزب AKP حزب حاکم اردوغان نمی‌تواند اکثریت قاطع را به دست آورد و به احتمال زیاد انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد و احتمال شکست اردوغان در دور دوم بسیار محتمل است.
همه اینها برای "مرد قدرتمند بسفر" یک نشانه هشدار است؛ هشداری که مستلزم واکنش با یک استراتژی مرسوم یعنی انحراف افکار عمومی.
همیشه زمانی که اردوغان در سیاست داخلی زیر فشار بوده است، سعی کرده با ایجاد یک درگیری و چالش با آمریکا یا اتحادیه اروپا یا آلمان توجه افکار عمومی را از مشکلات داخلی منحرف کند. این بار نیز او از همین استراتژی استفاده کرده و در چند حوزه خارجی سعی در ایجاد تنش و چالش دارد.
بیشتر بخوانید: تلاش اردوغان برای تصویب قوانین سختگیرانه علیه دگرباشان جنسی
درگیری با یونان
ماه‌هاست اردوغان تهدید می‌کند که قصد دارد به جزایر یونانی دریای اژه حمله کند. او حتی از واژه "اشغال" این جزایر توسط یونان استفاده کرده است. مشکل اردوغان، تشدید حضور نظامی آتن در این جزایر است، علیرغم آنکه دهه‌هاست توافق غیرنظامی کردن این جزایر امضا شده است.
در این میان اما او این مسئله را عمدا نادیده گرفته که آنچه باعث برداشتن این قدم از سوی یونان شد، حمله ارتش ترکیه به قبرس در سال ۱۹۷۴ و اشغال بخشی از این کشور توسط ترکیه بود.
دولت یونان تا کنون در برابر تهدیدات اردوغان خوددارانه واکنش نشان داده است. شهروندان ترکیه نیز بر اساس نظرسنجی موسسه متروپل اکثرا (۵۱/۵ درصد) این تهدیدات را برای انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی ترکیه می‌دانند.
با این حال تشدید تنش میان ترکیه و یونان از نظر کارشناسان کاملا غیرممکن نیست.
رایان گینگراس، مورخ امریکایی در این باره می‌گوید "تمایل به پیروزی در انتخابات یا حتی استفاده از امکان قانون اساسی برای به تعویق انداختن انتخابات در شرایط جنگی" می‌تواند اردوغان را به سمت تشدید تنش با یونان سوق دهد.
به نظر این مورخ با توجه به قدرت نظامی نه چندان توانمند یونان، اعتماد عمومی در ترکیه نسبت به نتیجه یک رویارویی نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید: اردوغان در تدارک گنجاندن "حق حجاب" در قانون اساسی ترکیه
استفاده از مهره‌ای به نام "پوتین"
استفاده از ایجاد تنش با یونان برای پیروزی در انتخابات اما برای اردوغان ریسک بالایی دارد. همین حالا هم تهدیدهای او باعث شده تا واشنگتن و آتن به هم نزدیک‌تر شوند. در صورت حمله نظامی اردوغان به جزایر دریای اژه، روابط ترکیه با ناتو، اتحادیه اروپا و ایالات متحده بسیار خسارت خواهد دید.
با این حال اردوغان مصمم است که خطوط قرمز غرب را به نفع خودش تغییر دهد و در این راه یک نفر بسیار مفید خواهد بود: ولادیمیر پوتین.
از زمانی که حمله پوتین به اوکراین آغاز شده، اردوغان در حال بازی دوگانه با این موضوع است. از سویی او توانست با میانجی‌گری برای صادرات غلات اوکراین چهره‌ای موفق از خودش در سطح جهانی به نمایش بگذارد و بدین وسیله بیش از هرچیز خودش را از گوشه انزوایی که غرب او را در آن انداخته بود بیرون بکشد.
از سوی دیگر با جلوگیری از ورود سوئد و فنلاند به ناتو در حال استفاده از این جنگ به نفع سیاست داخلی خودش است. سوئد و فنلاند به دلیل حمله روسیه به اوکراین سنت دیرینه بی‌طرفی نظامی را کنار گذاشته و رسما خواهان عضویت در پیمان اتلانتیک شمالی، ناتو شده‌اند.
بیشتر بخوانید: ترکیه در آستانه حمله نظامی به شمال سوریه
برای این منظور اما تمامی کشورهای عضو باید موافق این عضویت جدید باشند. ترکیه جلوی این روند را گرفته و خواستش تحویل ۷۳ مخالف سیاسی اردوغان است که در سوئد و فنلاند پناهنده هستند. در میان این افراد کسانی از گروه فتح‌الله گولن و نیز مقامات حزب کارگران کردستان ترکیه پ‌ک‌ک و نیز روزنامه‌نگاران منتقد وجود دارند.
یکی از این افراد "بولنت کِنِس" است که پیش از کودتای سال ۲۰۱۶ سردبیر روزنامه منتقد دولت، "زمان امروز" بود. او پس از کودتا به سوئد فرار کرد و هم‌اکنون با خانواده‌اش در استکهلم زندگی می‌کند.
اردوغان در کنفرانس خبری با نخست وزیر سوئد، اولف کریسترسون که روز دوشنبه برگزار شد، مشخصا از کنس نام برد و این تاکیدی بر این مسئله بود که بازگرداندن روزنامه‌نگاران به ترکیه چقدر برای اردوغان مهم است.
رییس جمهور ترکیه بر این نظر است که عضویت در ناتو برای دولت سوئد مهم‌تر از حمایت از کسانی است که به دلایل سیاسی تحت تعقیب هستند و به همین دلیل بر سیستم قضایی این کشور فشار کافی وارد خواهد کرد تا سرانجام این افرادر ا به ترکیه بازگرداند.
اگر این اتفاق واقعاً بیفتد، قیمت گزافی برای امنیت سوئد خواهد بود و این می تواند اردوغان را تشویق کند تا تلاش‌هایش را برای باج خواهی به سایر کشورهای غربی گسترش دهد. او بهانه برای این امر هم زیاد دارد: بحران پناهندگی در اروپا هنوز فروکش نکرده و هفته آینده قرار است وزیر کشور آلمان به آنکارا برود تا از ترکیه بخواهد راه‌های ورود پناهجویان به اروپا را بسته نگه دارد.
از سوی دیگر ترکیه همچنان و به خصوص در دوران جنگ یک کشور ژئواستراتژیک و پلی بین ناتو و دریای سیاه است.
حمله به سوریه به بهانه حمله تروریستی در استانبول
پس از حمله تروریستی در خیابان استقلال استانبول، اردوغان بلافاصله پ‌ک‌ک و یگان ویژه خلق YPG را عامل این حمله اعلام کرد. این دو گروه هرگونه مشارکت در این حمله تروریستی را رد کردند اما این تکذیب برای اردوغان اهمیتی نداشت. بلکه این حمله باعث شد تا اردوغان یک بار دیگر از متحدانش برای مبارزه علیه "تروریسم کردی" تقاضای کمک کند.
اردوغان از جمله سوئد و فنلاند را همواره متهم کرده که از یگان ویژه خلق حمایت می‌کنند. این موضوع باعث شد تا وزیر خارجه سوئد علنا از گروه یگان ویژه خلق فاصله بگیرد و این اولین پیروزی هرچند کوچک اردوغان بود و نیز بهانه‌ای معتبر برای توجیه حمله به مواضع کردها در شمال سوریه.
اردوغان می‌تواند هردوی این موارد را به عنوان موفقیت در صحنه سیاست داخلی‌اش بفروشد و خود را به عنوان حافظ امنیت ملی معرفی کند و در عین حال آن را به نارضایتی فزاینده علیه بیش از سه میلیون پناهنده سوری در داخل کشور پیوند دهد.
اگر علیرغم همه هشدارهای بین المللی، اردوغان جرات لشگرکشی به شمال سوریه یا حتی حمله به جزایر یونان را داشته باشد، ناتو و غرب به زودی با این سوال مواجه خواهند شد که چگونه با این کمانه‌ای که از تنگه بسفر پرتاب شده، مقابله کنند. و این مسلما بهترین چشم انداز در شرایط سیاسی پرتنش جهان امروز نیست.