سقوط هواپیمای مسافربری؛ واکنش مقام‌ها به سه روز کتمان حقیقت
۱۳۹۸ دی ۲۲, یکشنبه
پس از آنکه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی "خطای انسانی به صورت غیرعمد" را دلیل سقوط هواپیمای اوکراینی اعلام کرد و فرمانده هوا ـ فضای سپاه پاسداران نیز پس از سه روز پنهانکاری، مسئولیت سرنگون کردن این هواپیمای مسافربری و کشته شدن تمام سرنشینان آن را پذیرفت، وزیر خارجه ایران اعلام کرد که "باید شرمسار ایران و ایرانی بود."
محمدجواد ظریف بامداد امروز یکشنبه ۲۲ دی (۱۲ ژانویه) در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «مهم نیست کجای یک ساختار ایستاده‌ایم، کجای یک اشتباه بدفرجام، در این تراژدی تاریخی باید شرمسار ایران و شرمسار شهروندان بود که مردم بر همه چیز مقدمند.»
ظریف همچنین نوشت: «تمام قد تعظیم می‌کنم در برابر رویاهایی که بر زمین افتادند، در برابر دیدارهایی که هرگز تازه نشد و در سوگ انتظاری که برای همیشه به درازا خواهد کشید.»
وزیر خارجه ایران در حالی از "شرمساری" در برابر ایران و ایرانی سخن می‌گوید که دستگاه تحت امرش و همین‌طور دولت روحانی پیش از این نه تنها احتمال سقوط هواپیمای اوکراینی توسط ایران را رد کرده بودند، بلکه طرح این موضوع را به "جنگ روانی" و "فضاسازی مشکوک" نسبت داده بودند.
عذرخواهی از "ارزیابی اشتباه"
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، یک روز پیش از اقرار سپاه پاسداران به ساقط کردن هواپیمای اوکراینی، به "فضاسازی‌های مشکوک" در خصوص سقوط این هواپیمای مسافربری واکنش نشان داده بود.
حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در بریتانیا نیز در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی اسکای‌نیوز با بیان اینکه "اطمینان" دارد نیروهای مسلح ایران مسئول سقوط هواپیمای اوکراینی نبوده‌اند، گفته بود که «هیچ موشکی در آن منطقه در آن زمان شلیک نشده است.»
بعیدی‌نژاد نیز دیروز شنبه در پیامی توییتری از بابت "این ارزیابی اشتباه" که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به هیچ عنوان هواپیمای اوکراینی را سرنگون نکرده‌اند، "عذرخواهی و اظهار تأسف" کرد و گفت که تنها "یافته‌های اشتباه" مقام‌های مسئول ایران را منعکس کرده است.
"امان از پنهانکاری"
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری ایران نیز یک روز پس از سرنگون شدن هواپیمای مسافربری در یک پیام تهدیدآمیز توییتری به رسانه‌های فارسی‌زبان خارج کشور "هشدار" داده بود که به گفته خود "از مشارکت در جنگ روانی مربوط به هواپیمای اوکراینی و همکاری با ایران‌ستیزان خودداری کنند."
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
رسانه‌های فارسی‌زبان مورد نظر آقای آشنا به‌خصوص پس از گزارش‌های منابع آمریکایی و در پی آن اظهارات رئیس جمهوری آمریکا و نخست‌وزیر کانادا، از "احتمال" ساقط کردن هواپیمای مزبور توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی خبر داده بودند. تعدیل لحن حسام‌الدین آشنا در توییت دیگرش هم که "اشتباه نکنید؛ هشدار هرگز تهدید نیست"، تغییری در مضمون آن که اصرار بر امتناع از تلاش برای پیگیری حقیقت بود، نداد.
مشاور حسن روحانی نیز پس از اقرار سپاه پاسداران به سرنگون کردن این هواپیما، دیروز شنبه بدون عذرخواهی از تهدید پیشین‌اش علیه "کارگزاران ایرانی‌تبار رسانه‌های فارسی‌زبان"، در توییتر نوشت: «آنچه خبر می‌پنداشتند دروغ بود. آنچه دروغ می‌پنداشتند خبر بود. ما ـ را ـ گول خوردیم. امان از پنهانکاری.»
دامنه اعتراض به همین "پنهانکاری" مورد اشاره حسام‌الدین آشنا به برخی مسئولان شهری نیز رسیده است. بهاره آروین، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران، در همین ارتباط از احتمال استعفای خود خبر داده است.
احتمال استعفا در ساختاری "غرق در فساد و دروغ"
خانم آروین در پیامی که امروز یکشنبه در صفحه‌های تلگرام و اینستاگرام خود منتشر کرده، علت استعفای احتمالی‌اش را "ناامیدی" از اصلاحات در "ساختار موجود" عنوان کرده و نوشته است: «دو سال قبل که با رای شما به شورای شهر تهران راه پیدا کردم، آرزوهای بزرگی داشتم که بتوانم برای زندگی بهتر شما تلاش کنم. اما هر روز که می‌گذرد، ناامیدتر می‌شوم از اینکه بتوان در ساختار موجود قدمی برای کاهش رنج شهروندان برداشت.»
بهاره آروین افزوده است: «بر این باور بودم و هستم که شفاف بودن و شفاف عمل کردن یکی از اصلی‌ترین راه‌های کاهش فساد است. اما دریغ که امروز در ساختاری غرق در فساد سیستماتیک، با منظره‌ای تکان‌دهنده از دروغ و پنهانکاری و مسئولیت‌ناپذیری روبه‌رو شده‌ایم که با ساز و کار موجود، هیچ امیدی به اصلاحش نداریم.»
این عضو شورای شهر تهران البته اعلام کرده است: «هنوز نمی‌دانم که استعفای شخصی آیا می‌تواند به نتیجه‌ای منجر شود یا لااقل به معنای اقدام مسئولانه از موضع منتخب مردم تلقی شود یا خیر. هنوز باید فکر کنم، ولی اگر به چنین نتیجه‌ای رسیدم، پیشاپیش عذرخواه مردم این شهر غم‌زده خواهم بود.»
قطع همکاری با صدا و سیما: دیگر نمی‌توانم...
در این میان دو تن از مجریان رادیو تلویزیون حکومتی ایران نیز از قطع همکاری خود با صدا و سیمای جمهوری اسلامی خبر داده‌اند. زهرا خاتمی‌راد، یکی از این مجریان، شامگاه شنبه در صفحه اینستاگرام خود "مردم" را خطاب قرار داد و نوشت: دیگه هرگز به تلویزیون باز نخواهم گشت.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
صبا راد، مجری و نویسنده برنامه‌های رادیو تلویزیونی نیز در صفحه اینستاگرام‌اش از جمله نوشت: «پس از ۲۱ سال کار در رادیو و تلویزیون، قادر به ادامه فعالیت در رسانه نیستم. دیگر نمی‌توانم...»
اقراری پس از سه روز انکار
در حالی که نظامیان جمهوری اسلامی پس از سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی سکوت اختیار کرده بودند، دولت ایران از همان ابتدا به تکذیب آنچه آن را "شایعات رسانه‌های خارجی" می‌نامید، پرداخت. محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران، شامگاه چهارشنبه قاطعانه احتمال سرنگونی هواپیما با اصابت موشک را رد کرده و علت آن را "نقص فنی" اعلام کرد. مسئولان سازمان هواپیمایی ایران نیز که تحت امر وزیر راه فعالیت می‌کنند، همواره احتمال اصابت موشک به هواپیما را رد می‌کردند.
علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران نیز پنجشنبه ۱۹ دی گزارش‌های منابع آمریکایی مبنی بر احتمال سرنگونی هواپیما با اصابت موشک را "عملیات روانی" و "دروغ‌پردازی" خوانده بود.
تا آنکه بامداد دیروز شنبه، پس از گذشت بیش از ۷۲ ساعت از سقوط هواپیمای اوکراینی، ستاد کل نیروهای مسلح ایران با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این هواپیمای مسافربری به دلیل نزدیک شدن به یک "مرکز حساس نظامی سپاه" با "خطای انسانی و به صورت غیرعمد" هدف پدافند هوایی قرار گرفته و سرنگون شده است.
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوا ـ فضای سپاه پاسداران نیز پیرو انتشار این اطلاعیه، با حضور در نشستی خبری، درباره علت سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: «زمانی که اطمینان پیدا کردم که این اتفاق افتاده، آرزوی مرگ کردم. همه مسئولیت‌های این کار را می پذیریم.»
یک مقام بلندپایه رفتر ریاست جمهوری ایران اعلام کرده که حسن روحانی، رئیس جمهوری و رئیس شورای عالی امنیت ملی ایران تا عصر جمعه گذشته از این امر بی‌اطلاع بوده است.
خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه پاسداران، مدعی شده که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، تا بامداد جمعه از خبر اصابت موشک به هواپیمای مسافربری بی‌اطلاع بوده است. منتقدان جمهوری اسلامی و بسیاری از ناظران و تحلیلگران، با توجه به اینکه خامنه‌ای هم‌زمان رئیس کل قوا هم هست، این ادعا را باورپذیر نمی‌دانند.
در جریان سرنگون شدن هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین توسط سپاه پاسداران در بامداد چهارشنبه ۱۸ دی، تمامی ۱۷۶ سرنشین این هواپیما که دست‌کم ۱۳۹ نفر از آنها ایرانی بودند، کشته شدند.