سایه تحریم‌ها بر روابط ایران و تاجیکستان
۱۳۹۱ فروردین ۵, شنبه
سفر سه روزه‌ی محمود احمدی نژاد از پنجم فروردین آغاز می‌شود. گرچه انگیزه این سفر شرکت در جشن بزرگ نوروز است، ولی مذاکرات اقتصادی و سیاسی هم از محورهای اصلی آن هستند.
امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان برای تجلیل از نوروز جهانی در کشورش برای ۳۰ رئیس جمهوری کشور‌هایی که در آنها نوروز جشن گرفته می‌شود، دعوت‌نامه‌ی رسمی ارسال کرد و از آن میان فقط سران ۳ کشور رسما اعلام کردند که به تاجیکستان سفر خواهند کرد. در قیاس با سال پیش که مراسم نوروز جهانی در تهران برگزارشد این بار تعداد سران کشورهای شرکت کننده در مراسم نوروز جهانی کاهش پیدا کرد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اسفند ۱۳۸۸ با تصویب قطعنامه‌ای، ۲۱ ماه مارس را به عنوان روز بین‌المللی نوروز به رسمیت شناخت و آن را در تقویم خود جای داد. پس از آن قرار شد هر سال نوروز بین‌المللی یا جهانی در یکی از کشورهای منطقه برگزار گردد.
نخستین بار مراسم نوروز جهانی در مزارشریف افغانستان برگزار شد. سال پیش نیز با حضور روسای جمهوری ایران، تاجیکستان، عراق، افغانستان، ترکمستان، رئیس مجلس پاکستان، معاونین نخست وزیران ترکیه و جمهوری آذربایجان، وزرای خارجه لبنان و عمان در حافظیه سعدآباد تهران برگزارشد.
دولت‌علی حاتم‌اف سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری تاجیکستان در تهران می‌گوید، تاجیکستان حدود ۶ ماه است برای برگزاری جشن نوروز جهانی تدارک می‌بیند. سفیر تاجیکستان می‌گوید، جشن‌های نوروز در تاجیکستان ۲ ماه به طول می‌انجامد و شامل مسابقات مختلف فرهنگی، هنری و ورزشی است. بنا به گفته او بیش از ۴۲ شرکت ایرانی نیز در مراسم نوروزی امسال تاجیکستان شرکت خواهند کرد.
سفیر تاجیکستان در ایران: تاجیکستان از ایران نفت می‌خرد
احمدی‌نژاد را در سفر به تاجیکستان وزرای امور خارجه، نیرو، راه و مسكن، بهداشت و علوم همراهی می‌کنند. سفیر ایران در دوشنبه گفته است که احمدی نژاد در اولین روز سفر خود علاوه بر بازدید از طرح‌های در دست اجرا نظیر سالن كشتی و مدرسه ایرانیان، خانه‌ی جدید‌التاسیس ایران را نیز افتتاح خواهد كرد.
گفته می‌شود، در افتتاح مراسم خانه‌ی ایران نمونه‌هایی از فرهنگ اقوام ایرانی نیز به نمایش گذاشته خواهد شد.
به گفته سفیر تاجیکستان در ایران بیش از ۹۰ درصد از ساخت پروژه تونل استقلال تاجیکستان توسط مهندسان ایرانی به اتمام رسیده است. وی گفت که احتمال دارد کشورش از ایران نفت بخرد. وی دراین رابطه خاطرنشان کرد: «عمده نفت تاجیکستان از روسیه تأمین می‌شود و ما آماده‌ایم که کار خرید بخشی از نفت مورد نیازمان را از ایران آغاز کنیم».
ایران و تاجیکستان متحد استراتژیک منطقه
سفیر تاجیکستان در ایران می‌گوید نفت ایران باید به کشورهای آسیای میانه انتقال یابد. مقام‌های ایران پیش از این گفتند که خریداران نفت در جهان زیادند و تحریم نفتی اتحادیه اروپا کارساز نخواهد بود. درخواست مقام‌های تاجیک همزمان است با تشدید تحریم‌های نفتی علیه ایران. اتحادیه اروپا در ۲۳ ژانویه‌ی ۲۰۱۲ صادرات نفت از ایران را قطع و حساب‌های بانکی ایران را نیز مسدود کرد.
رحمت کریم دولت، روزنامه‌نگار مقیم شهر دوشنبه می‌گوید که ایران و تاجیکستان دو متحد استراتژیک منطقه‌ای هستند. این کارشناس در این رابطه می‌گوید که تاجیکستان مخالف هرگونه حمله‌ی نظامی علیه ایران است و از سیاست‌های ایران پشتیبانی می‌کند. وی به این هم اشاره می‌کند که تابحال ایران نیز از تاجیکستان در مقابل ازبکستان دفاع کرده است.
دفاع ایران از تاجیکستان
حدود یک سال پیش صدها واگن قطار با کالاهای ایرانی که قرار بود از خاک ازبکستان عبور کند اجازه‌ی ورود به خاک تاجیکستان را نیافتند. ایران به ازبکستان "اولتیماتوم" داد و اعلام کرد، در صورت ممنوعیت ورود کالاهای ایرانی به تاجیکستان، محصولات ازبکستان نیز از طریق خاک ایران ترانزیت نخواهد شد. در پی این تهدید ازبکستان به قطارهای حامل کالاهای ایرانی اجازه ورود داد.
این قطارها به‌گفته‌ی مقام‌های ازبکستان حامل مصالح و موادی هستند که قرار است در احداث بزرگترین نیروگاه مولد برق منطقه یعنی راغون بکار گرفته شود. ازبکستان به شدت مخالف احداث این نیروگاه است و به‌گفته‌ی کارشناسان محلی، حتی تهدید کرده که این مشکل را "با توسل به زور" حل کند.
تابعیت تاجیکستان از سیاست روسیه در منطقه
به نظر رحمت کریم تاجیکستان در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی شریک قدرتمندتری چون روسیه دارد و سیاست‌های روسیه در قبال ایران می‌تواند تاجیکستان را تحت تاثیر قرار دهد و سیاست ایران را تغییر دهد.
وی نتیجه می‌گیرد که تاجیکستان نیاز شدیدی به سرمایه‌گذاری ایران دارد و ایران نیز به یک شریک و متحد منطقه‌ای و این مسئله دو کشور را بیشتر نزدیک کرده است.
ولی به نظر این کارشناس اگر قدرت‌های فرامنطقه‌ای تاجیکستان را تحت فشار قرار دهند این سیاست تغییر خواهد کرد.
ضرر تاجیکستان از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران
به گفته‌ی رحمت کریم دولت تاکنون میزان خسارت‌های تحریم‌ها علیه ایران به اقتصاد تاجیکستان مشخص نشده است. اخیرا وزیر اقتصاد و و رئیس بانک ملی تاجیکستان اعلام کردند که مشکلاتی در معاملات بانکی انتقال پول از ایران به تاجیکستان بوجود آمده است.
از سوی دیگر مسئولین شرکت‌های اقتصادی که طرح‌های اقتصادی ایران در تاجیکستان را اجرا می‌کنند نیز خبر دادند در وارد کردن فن‌آوری‌ها و انتقال پول دچار مشکلاتی شدند. از جمله نیروگاه سنگ توده ۲ که با سرمایه ۲۰۰ میلیون دلاری ایران ساخته می‌شود نیز دچار مشکلاتی شده است و حتی قرار بود در زمان حضور احمدی نژاد در تاجیکستان افتتاح گردد، اما با بروز مشکلات مالی و تحریم‌ها افتتاح و بهره برداری از آن به تاخیر افتاده است.
بشنوید: مصاحبه با رحمت کریم دولت
تاسیس کانال تلویزیونی نوروز، وعده‌ی اجرا نشده سه رئیس جمهور
یکی از طرح‌هایی که قراراست از سوی احمدی‌نژاد در شهر دوشنبه افتتاح شود، خانه‌ی ایران است که در مرکز شهر دوشنبه ساخته شد. اما تلویزیون فارسی زبان نوروز که قرار بود از سوی کشورهای ایران، افغانستان و تاجیکستان به زبان فارسی تاسیس گردد، تاکنون احداث نشده است.
رحمت کریم دولت، روزنامه نگار مقیم دوشنبه که در این باره تحقیق کرده به دویچه وله می‌گوید، رونامه‌های تاجیکستان هم درباره‌ی "وعده‌ی اجرا نشده سه رئیس جمهور" زیاد می‌نویسند. وی درباره‌ی عدم تاسیس این کانال مشترک می‌گوید: «به باور من به دلیل اختلافاتی که سه کشور دارند و ملاحضات سیاسی، مذهبی و ساختارهای متفاوتی که در این کشورها حاکم است، آنها درباره احداث کانال مشترک فارسی نوروز به توافق نرسیده‌اند.»
در مراسم نوروز جهانی مشارکت سران کشورهای منطقه کمتر شده، اما بازهم حضور سران ایران، افغانستان و پاکستان در مراسم نوروز جهانی و به‌دنبال آن در پنجمین اجلاس اقتصادی افغانستان فرصتی برای حل مشکلات سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای پدید می‌آورد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بهمن مهرداد