زوال تدریجی دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه دومین دریاچه آب شور جهان و بزرگترین دریاچه ایران است. سازمان یونسکو این دریاچه را به دلیل بوم مناسب برای زیست دایمی و موقت انواع پرندگان کمیاب و زیبایی‌های بکر کرانه‌ها و جزیره‌هایش، در شمار ۹ ذخیره‌گاه طبیعی محیط زیست جهان به‌شمار می‌آورد. این دریاچه یکی از جاذبه‌های گردشگری در آذربایجان غربی بوده و خواص درمانی لجن آن زبانزد مردم است. بزرگ‌ترین دریاچه آب شور دنیا در بولیوی قرار دارد.

این دریاچه یکی از غنی‌ترین منابع "آرتمیا" در جهان نیز ‌شناخته می‌شود. آرتمیا جانداری سخت‌پوست است که در آب‌های شور زندگی می‌کند و در پرورش و تغذیه ماهی و میگو مورد مصرف دارد. اما کاهش سطح آب و افزایش شوری آن در دریاچه ارومیه موجب شده که تراکم "آرتمیا" در آن نسبت به ده سال گذشته ۳۰ برابر کمتر شود.

روند نابودی دریاچه

دریاچه ارومیه شاهد ۷ سال خشکسالی مداوم بوده اما روند احتضار آن با ساخت بیش از ۲۰ سد مخزنی و انحرافی در حوزه آبریز آن، احداث غیراصولی جاده میان‌گذر و تخلیه میلیون‌ها تن سنگ و خاک در دلش، تندتر شده است.

به گفته رییس اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی، سطح آب دریاچه هر روز، نیم سانتیمتر کاهش می‌یابد. پس‌روی آب در بیش از یک‌چهارم از وسعت دریاچه، آن را به نمک‌زاری غیرقابل دسترس مبدل کرده است. دریاچه که زمانی به نام "نگین سرخ آذربایجان" شهرت داشت، به مرده‌ای سفید‌رنگ تبدیل شده که ناشی ازغلظت بیش از حد نمک در آن است. سرخی ‌آب دریاچه در قدیم به دلیل تراکم "آرتمیا" در آن بود.

تهدید کشاورزی و دامپروری

خشک شدن دریاچه، زمین‌های کشاورزی، مراتع و بقای آبادی‌ها و شهرهای اطراف آن را تهدید می‌کند. کشت و کار مردم در دشت‌های پیرانشهر، سلماس، ارومیه، تبریز، آذرشهر، مراغه، میاندوآب، مهاباد، نقده و اشنویه با شوره‌زار شدن این دریاچه دستخوش آسیب‌های جدی خواهد شد. پساب‌های صنعتی حاوی آرسنیک و آمونیاک هم به آب و خاک حاشیه این دریاچه نفوذ کرده و خطر ابتلا به سرطان و بیماری قانقاریا بین مردم را افزایش داده‌اند.

مسئولان می‌گویند که ایجاد تعادل اکولوژیک دریاچه ارومیه کاری بسیار دشوار و مستلزم پژوهش ‌و همکاری‌ همه‌جانبه و هزینه‌‌‌‌ای بالا است. مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در اسفند ماه ۸۸ از آماده بودن "سند راهبردی حفاظت پایدار از دریاچه ارومیه" جهت امضای مسئولان خبر داد. قرار است معاون اجرایی رییس جمهور، وزرای کشور، نیرو، جهاد کشاورزی و استانداران آذربایجان شرقی و غربی در اجرای این سند مشارکت کنند. انتقال آب رودخانه‌های "زاب"، "کردستان" و "ارس" از طرح‌های احتمالی برای زنده کردن دریاچه ارومیه هستند.

تلاش نمادین مردم برای نجات دریاچه

به گزارش سایت‌های خبری، صدها نفر از مردم ارومیه و تبریز در روز ۱۳ بدر به سواحل دریاچه ارومیه رفته و با لیوان، پارچ و بطری به دریاچه تشنه آب داده‌اند. قصد آنها از این حرکت نمادین، اعتراض به سکوت و بی‌توجهی مسئولان در قبال سرنوشت دریاچه بود.

هم‌زمان با این اقدام، گروهی از حاضران پارچه‌نوشت‌هایی به زبان ترکی بالا برده و شعارهای قومی سر دادند. پاره‌ای گزارش‌ها از دخالت پلیس و بازداشت چند نفر حکایت می‌کنند. گروهی از آذربایجانی‌ها عقیده دارند که نگاه حکومت ایران به مناطق غیرفارس امنیتی است و تخریب محیط زیست این بخش از کشور، تلاشی عمدی برای از بین بردن منابع طبیعی آن است.

MDM/BM