«زمان برای ایران به پایان می رسد»
۱۳۸۸ بهمن ۷, چهارشنبه
فرانسه عهده دار پیشبرد مذاکراتی است که احتمالا پیامدهای سنگینی برای ایران خواهد. این بار صحبت از تحریم های «فلج کننده» در میان است. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا از وضع تحریم های «هدفمند» علیه ایران حمایت کرده است.
تشدید تحریم صنایع نفت و گاز ایران و بنزین وارداتی «هدف» یاد شده است. گفته می شود در درجهی اول تحریم فروش فراوردههای نفتی، از جمله بنزین اعمال می شود. دولت ایران اعلام کرده است که ذخیره بنزین کافی برای مقابله با تحریم های احتمالی در زمینه انرژی را دارد.
حسن منصور استاد نفت و انرژی در بریتانیا می گوید غرب سعی می کند ابتدا جلوی توسعهی میادین گاز و نفت ایران را بگیرد.
«ایران نیازمند سرمایهگذاری بسیار سنگینی در صنایع نفت و گاز است. وقتی این سرمایهگذاری عقب میافتد، سالانه در حدود ۱۰درصد از میزان استخراج کم می‌شود و منابع هم به صورت غیرقابل برگشت از بین میروند و ایران هم از این رهگذر بسیار ضرر می‌کند.»
تحریمهایی که طی سال های اخیر در قبال ایران اجرا شده، جلوی بسیاری از سرمایهگذاریهای سنگین را تا حدود زیادی گرفته است. امروز ایران نیازمند نزدیک به ۴۰۰میلیارد دلار سرمایهگذاری در صنایع نفت و گاز است.
«اگر این سرمایهگذاری انجام نگیرد، هر سال ۱۰درصد از میزان تولید ایران کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه برای پنج تا شش سال آینده، دیگر نفتی برای صادرات باقی نخواهد ماند.»
از نظر میزان تولید گاز نیز به همین ترتیب است. تولید ایران در مقابل ذخایری که دارد، بسیار ناچیز است و تا کنون نتوانسته میادین گاز جنوبی را گسترش بدهد و به مرحلهی تولید برساند.
ایران می تواند به متحدینی نظیر چین امید داشته باشد؟
چین تاکنون سرمایهگذاری چند میلیاردی انجام داده و متعهد شده که تا ۱۵میلیارد دلار سرمایهگذاری در میادین نفت و گاز ایران انجام دهد. همینطور روسیه تعهد کرده است که در توسعهی میادین گازی به ایران کمک کند. حسن منصور می گوید که با این حال نه تکنولوژی چین و روسیه با کشورهای اروپای غربی و امریکا قابل مقایسه است و نه این دو توان مقاومت درازمدت در برابر تصمیم های شورای امنیت را دارند.
«اگر تحریم به جایی برسد که از طریق شورای امنیت اعمال شود، قطعا جلوی فعالیت این کشورها نیز گرفته خواهد شد. حتی اگر آنها به قطعنامهی تحریم رأی ممتنع بدهند و راه را برای خود باز بگذارند، عملا مورد تنبیه دولتهای اروپایی و امریکا خواهند بود و آن وقت مساله بر سر این خواهد بود که آیا این کشورها حاضرند در برابر همکاریای که با ایران دارند، این زیانهای بزرگ را در بازارهای اروپایی و امریکایی متقبل شوند؟»
او می گوید مسالهی ایران برای چین و روسیه از زوایای مختلفی مطرح است و روسیه در موقعیت متفاوتی قرار دارد.
«روسیه علاقهمند است ایران مورد تحریم قرار بگیرد و به این ترتیب تحت چتر حمایتی روسها باقی بماند تا روسها علاوه بر جنبههای دیگر، بتوانند در مورد گاز ایران این تصمیم را بگیرند که نگذارند گاز ایران به بازار اروپا راه پیدا کند و راه آن را در صورت لزوم فقط به سوی هندوستان و پاکستان باز کنند.»
مردم حاضرند برای تضعیف دولت بهایی سنگین دهند؟
تقریبا همه کارشناسان بر این نظر توافق دارند که تحریم ها قبل از حکومت ایران، مردم این کشور را در تنگنا قرار خواهد داد. حسن منصور می گوید «سوال این است که آیا مردم آمادهی پرداخت چنین بهایی برای تضعیف دولتی که نمیخواهند، هستند یا خیر؟ ظاهرا به نظر میرسد که در شرایط کنونی، چنین آمادگیای از طرف مردم وجود دارد و غرب نیز به این نکته توجه دارد.»
پیروز مجتهدزاده استاد ژئوپلیتیک در لندن معقتد است دولتهای غربی نمی‌توانند از اهرم تحریم برای به زانو در‌آوردن حکومت ایران استفاده کنند، چون به گفته او تحریم زمانی تاثیر گذار است که بتواند مردم را تحریک کند فشار بیشتری روی دولت خود بیاورند و چنین چیزی در کشوری امکان دارد که حد معینی از دمکراسی در آن برقرار است. به نظر او در ایران دولت مطلقا به این فشارها اهمیت نمی‌دهد. او در عین حال معقتد است که کشورهای غربی بارها به ایران اولتیماتوم داده اند و بارها مهلت تعیین کرده‌اند.
«دولت آقای احمدینژاد خیلی وقت است که بلوفهای غرب؛ مجموعهی اروپا و امریکا، سازمان ملل متحد و آژانس بینالمللی انرژی هستهای را خوانده است و جای تاسف دارد که غرب متوجه این وضعیت نیست و توجه نمیکند که نه تاکتیک تهدید جنگی و نه تاکتیک تحریم اقتصادی میتواند در این زمینه مؤثر باشد.»
این احتمال داده می شود که در صورتی سرسختی دولت ایران، آنگاه مرحله بعدی تحریم های «فلج کننده» برسد: تحریم خرید نفت از ایران!
ایران بارها ادعا کرده که زیان چنین تحریمی بیشتر متوجه تحریم کنندگان است. ولی حسن منصور استاد نفت و انرژی می گوید اگرچه ایران از مهمترین صادرکنندگان نفت است ولی غرب از پس این مرحله نیز برخواهد آمد.
«از حدود ۸۰ میلیون بشکه نفت در روز، حدود دو میلیون بشکه از ایران صادر می‌شود. شرکتها هم به یک اندازه در آن سهیم نیستند. در نتیجه شرکتهای امریکایی که طی سالیان گذشته دستشان از منابع ایران دور بوده، زیاد متضرر نخواهند بود. وقتی به مرحلهی تحریم برسد، دولتها (زیان وارده به) شرکتهای متضرر در جاهای را دیگر جبران میکنند.»
به نظر او در شرایط کنونی، کاهش حدود دو میلیون بشکه نفت در روز از میزان مصرف جهانی، برای اوپک قابل ترمیم است و یکی دو کشور عضو اوپک با افزایش تولید میتوانند جای ایران را بگیرند. بنابراین تحمل این مرحله برای دنیای غرب، آنقدرها هم مشکل نخواهد بود.
«البته این برای ایران جای تاسف خواهد بود. چون در این صورت، زمینههای از دست رفته به آسانی قابل بازگشت نیستند.»
نیلوفر خسروی
تحریریه: مصطفی ملکان