رویارویی ایران و عربستان در نشست کشورهای اسلامی
۱۳۹۵ فروردین ۲۶, پنجشنبه
روز پنجشنبه (۱۴ آوریل/۲۶ فروردین) سیزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی کار خود را در استانبول با شعار "اتحاد و همبستگی برای عدالت و صلح" آغاز کرد.
اهداف این نشست از سوی برخی مقامات ایرانی مورد پرسش قرار گرفت. ایرنا از قول شهین‌دخت مولاوردی آورده است: «امروز و فردا در تركیه، گردهمآیی روسای كشورهای اسلامی با عنوان وحدت و همبستگی برای صلح و عدالت (برگزار میشود)؛ كدام صلح و كدام عدالت؟!»
در ادامه این مقام ایرانی با اشاره به اعطای عالیترین نشان دولتی ترکیه به ملک سلمان مینویسد: «قبل از برگزاری اجلاس، پادشاه عربستان از میزبان مدال گرفت تا مشخص شود كه برخی دولتهای اسلامی تا چه میزان دغدغه رعایت حقوق انسانی و حمایت از مظلومان را دارند.»
بیشتر بخوانید: خامنه‌ای: عربستان از امت اسلامی عذرخواهی کند
ایران و عربستان سعودی به ویژه بر سر مسائلی مانند سوریه، یمن و عراق اختلاف دارند. اجلاس سران کشورهای اسلامی برای نخستین بار فرصت حضور مشترک روحانی و ملک سلمان در یک نشست را به وجود آورده است. اما آیا این موضوع کمکی به کاهش اختلافات طرفین خواهد کرد؟
امکان محکومیت ایران در اجلاس استانبول
موضوعات مهم اجلاس دو روزه‌ی کشورهای اسلامی در استانبول جنگ داخلی یمن، بحران سوریه، تهدید ناشی از گروههای جهادگرا و مبارزه با تروریسم، مسئله سرزمین‌های فلسطینی و مناقشه قره‌باغ و آذربایجان اعلام شده است. اما در نخستین روز نشست استانبول موضوع اختلافات شیعه و سنی و به عبارتی "جنگ نیابتی ایران و عربستان" به موضوع اصلی تبدیل شد.
بیشتر بخوانید: اردوغان: باید اختلاف شیعه و سنی را کنار بگذاریم
برخی از رسانههای ایرانی از جمله "خبرگزاری دانشجویی" بندهای مربوط به محکومیت ایران را منتشر کردند و نوشتند در پیش‌نویس بیانیه سران کشورهای اسلامی از جمله "محکومیت حمله به ساختمان سفارت و کنسولگری عربستان سعودی در ایران"، "محکومیت دخالتهای ایران در امور داخلی بحرین، یمن، سوریه و سومالی" و "محکومیت حمایت ایران از تروریسم" پیشنهاد شده است.
پیشتر خبرگزاری ایرنا هم گزارش داده بود که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در نشست روز سه‌شنبه (۱۲ آوریل/۲۴ فروردین) در استانبول در واکنش به "طرح ۴ بند ضدایرانی و یک بند علیه حزبالله لبنان در پیش‌نویس اعلامیه اجلاس سران که از سوی عربستان سعودی و با حمایت برخی از هم‌پیمانانش ارائه شده بود" اعتراض کرده است.
خبرگزاری ایرنا همچنین تاکید میکند: «تصویب بندهای ضد ایرانی و ضد حزبالله لبنان نشان دهنده سوءاستفاده ابزاری عربستان و برخی کشورهای همسو از سازمان همکاری اسلامی برای اهداف سیاسی مخرب خود می‌باشد.»
اردوغان: باید اختلاف شیعه و سنی را کنار بگذاریم
در نخستین روز نشست استانبول اختلاف شیعه و سنی به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های جهان اسلام طرح گردید. رئیس جمهور ترکیه در افتتاحیه این اجلاس با اشاره به این موضوع گفت: باید اختلاف شیعه و سنی را کنار بگذاریم.
حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز صریحا اعلام کرد: «عربستان و ایران مشکل یکدیگر نیستند» و «حل‌وفصل اختلافات و سوءتفاهمات (جهان اسلام) صرفاً از مسیر دیپلماتیک و با استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز و انجام مذاکرات میسر است».
ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان نیز تاکید کرد: «بحران سوریه باید بر اساس توافق ژنو ۱ حل شود». پادشاه عربستان گفت که رهبران کشورهای اسلامی باید برای حل بحرانهای سوریه، عراق و لیبی تلاش کنند. ملک سلمان اضافه کرد: «بحران یمن نیز باید بر اساس قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل متحد حل و فصل شود».
"خود اجلاس عامل تفرقه است"
حسین زمانلو کارشناس منطقه از دانشگاه "حاجت تپه" آنکارا در اشاره به اختلافات ایران و عربستان میگوید: «مسئله ایران و عربستان به لحاظ اینکه هردو کشور مدعی رهبری دنیای اسلام هستند، وارد شرایط بسیار حساسی شده است. ایران به مثابه رهبر جهان تشیع و عربستان نیز به عنوان خواستگاه اسلام، شرایط برجسته شدن تفاوتهای مذهبی را فراهم کردهاند.
مسئله اسلام‌هراسی، تروریسم، فلسطین، سوریه و حمایت از گروههای مختلف مسلح در سطح منطقه و همچنین صفبندی کشورهای مطرح در مقابل هم در کنار ائتلاف با کشورهای غربی و قدرتمند، نیز از دیگر عواملی است که به نظر میرسد این گونه نشست‌ها بیش از آن که به حل مسائل کمک کنند، شاید به تنشها نیز بیافزایند.»
بیشتر بخوانید: نشست سازمان همکاری اسلامی؛ سوریه، یمن و گروههای جهادگرا
آقای زمانلو در ادامه میافزاید: «خصوصا اتفاقات مختلفی که طی یک سال گذشته در ارتباط با عربستان و ایران روی داد، نزدیکی چندجانبه ترکیه و عربستان به یکدیگر، همچنین فرایند بهبود مناسبات ترکیه و اسرائیل و بهبود روابط بین دو کشور، حل نشدن و پایان نیافتن بحران سوریه و در پی آن آغاز تنشهای جدید در قره‌باغ، همه و همه نشانگر در بر داشتن افق مناسب و روشن برای بهبود روابط و حل مشکلات مشترک کشورهای اسلامی نمی باشد.»
جنگ نیابتی ایران و عربستان
محمد صالح خاتم، تحلیل‌گر مسائل ترکیه که از شهر استانبول اجلاس کشورهای اسلامی را دنبال میکند به دویچه وله میگوید: «با توجه به آنکه هیچ یک از طرفین درگیری در سوریه، یمن، عراق و بحرین از مواضع خود کوتاه نمیآیند، نشست استانبول نتیجهای در بر نخواهد داشت. مهمترین مسئله مرتبط با این سازمان در ترکیه حضور ملک سلمان است.»
صالح خاتم در ادامه تاکید میکند: «به نظر میآید ایران به خاطر اتخاذ مواضع ضد ترکی، ترکیه را به لحاظ سیاسی از دست داده و ترکیه اتحاد خود را بیشتر با عربستان نشان داده است. ایران می‌توانست با مواضعی واقع‌بینانهتر ترکیه را حداقل از همراهی کامل با عربستان باز دارد اما حملات مستقیم لفظی مسئولان دولتی و نیز فرماندهان سپاه که قاعدتا نباید دخالتی در سیاست داشته باشند، باعث شده است که ترکیه به طور کامل با عربستان در زمینه مسائل منطقه به اتفاق نظر برسد.»
این کارشناس همچنین اضافه میکند: «تمامی موضوعات اجلاس در واقع با جنگ نیابتی ایران و عربستان مرتبط است و غیر از چند کشور مثل عراق و تا حد زیادی لبنان سایر کشورها یا طرفدار عربستان هستند یا اگر در ظاهر موضع بیطرفی اتخاذ میکنند طرفدار ایران هم نیستند.»
محمد صالح خاتم، تحلیل‌گر مسائل ترکیه که از شهر استانبول اجلاس کشورهای اسلامی را دنبال میکند نتیجه میگیرد که نشست سران کشورهای اسلامی کمکی به رفع اختلافات ایران و عربستان نخواهد کرد.
پایگاه اینترنتی "حریت" نیز نوشته است که حسن روحانی و ملک سلمان سعی کردهاند که حتا در تشریفات اجباری عکس دستهجمعی سران کشورهای اسلامی نیز در کنار هم نباشند.