رواج صیغه "در بازار سکس"

فیلم "در بازار سکس" به کارگردانی سودابه مرتضایی، نگاهی متفاوت به موضوع آشنای مشکل رابطۀ جنسی در ایران امروز است. فیلم پس از مقدمه‌ای تاریخی، دشواری‌های رابطه جنسی را بر بستر فشارها و محدودیت‌های موجود نشان می‌دهد.

جامعه اسلامی که پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ شکل گرفت، قصد دارد تمام امور و مناسبات اجتماعی را بر پایه‌ی موازین شرعی تنظیم کند. با این قالب‌بندی ایدئولوژیک، جامعه برای ارضای نیازی اولیه، با مشکلاتی بغرنج مواجه شده، به گونه‌ای که در عرصه روابط جنسی بحرانی واقعی پدید آمده است.

جامعه برای برون‌رفت از این بحران که از رهگذر دیدگاه تعصب‌آمیز سردمداران ساخته شده، نه تنها به هیچ راه حل روشنی دست نیافته، بلکه روز به روز به آشفتگی و سردرگمی بیشتری فرو رفته است. از سویی فریاد و فغان جوانان و لایه‌های نوگرا از تابوها و فشارهای جنسی به آسمان بلند است، از سوی دیگر لایه‌های سنتی و محافظه‌کار از ولنگاری و بی بند و باری در عرصه‌ی روابط جنسی شکوه می‌کنند.

حاکمیت اسلامی رابطه جنسی را تنها در قالب زناشویی طبق موازین شرعی می‌پذیرد، و هر نوع رابطه میان مرد و زن را خارج از چارچوب خانواده منع می‌کند. مدافعان حقوق زنان انتقاد می‌کنند که فشارها و محدودیت‌ها عملا فقط بر زنان تحمیل می‌شود. در اینجا هم درست مانند حجاب، این زنان هستند که باید زیر چادر اسیر بمانند، تا مردان از "وسوسه شیطانی" در امان باشند!

متعه، یک راه حل؟

منتقدان فقه سنتی عقیده دارند این تنها زنان هستند که ناگزیرند فشار موازین شرعی را تحمل کنند، زیرا "جامعه اسلامی" این امکان را برای مردان فراهم آورده که از نظر جنسی در "آزادی و رفاه" کامل باشند. آیین شرع به مرد مسلمان اجازه می‌دهد که چهار زن عقدی (ازدواج دایمی) داشته باشد و در کنار آن از ازدواج موقت نیز بهره ببرد، که در متون دینی به "متعه" یا صیغه معروف است.

فیلم خانم مرتضایی چند سرنوشت نمونه را در جامعه ایران ردیابی کرده است: از زبان زنی مطلقه، مردی مجرد و ملایی جوان، جوانب گوناگون معضل جنسی در ایران روایت می شود.

مقوله‌ای بحث‌انگیز

در فقه اسلامی صیغه مقوله‌ای بحث‌انگیز، حتی در میان مسلمانان فرقه‌های گوناگون است. اهل تسنن، به طور کلی متعه (ازدواج موقت) را امری خلاف و مغایر با اخلاق اسلامی می‌دانند. در برابر بیشتر فقهای شیعه، صیغه موقت را پاسخی مناسب برای نیازهای جنسی دانسته‌اند.

عرف جامعه، طبق برداشت‌های فرهنگی، صیغه را امری نکوهیده می‌داند که زنان را به تیره روزی و بدنامی می‌کشد. در میان بسیاری از فرهیختگان نیز متعه به مثابه‌ی نوعی "فحشای قانونی" ارزیابی می‌شود.

اما در جامعه‌ای که در آن راه روابط سالم جنسی از هر سو بسته شده، شاید صیغه هم راه مفری باشد: جوانی که امکان ازدواج ندارد و در سن نسبتا بالا هنوز خود را از برقراری رابطه‌ای پایدار ناتوان می‌بیند، یا بیوه زنی که از همسر طلاق گرفته یا شوی خود را از دست داده است و دیگر امکانی برای ازدواج دایم در پیش رو ندارد.

بیشتر طرفداران حقوق زنان عقیده دارند که متعه تنها افزاری برای لذت‌جویی بیشتر مردان است. این مردان، به ویژه مردان متأهل و ثروتمند هستند که از صیغه بهره می‌برند. آنها می‌توانند به هوس‌رانی‌های خود جنبه‌ی قانونی بدهند، و در کنار همسر، یک یا چند زن جوان را به عقد خود درآورند. پس از آنکه مدت صیغه سر آمد، این زن است که با سرنوشتی ناروشن رها می‌شود. نه تنها هیچ حق و حقوقی دست او را نمی‌گیرد، بلکه چه بسا کودکی "نامشروع" و شهرتی خراب روی دستش می‌ماند.

مهم‌ترین جشنواره سینمایی اتریش از ۲۲ اکتبر تا چهارم نوامبر در وین جریان دارد.