دیکتاتوری لیبی در آستانه سقوط
۱۳۸۹ اسفند ۳, سه‌شنبه
معمر قذافی، رئیس دولت لیبی به شدت زیر فشار مخالفان و اعتراضات مردمی است. وی در سحرگاه سه‌شنبه (۳ اسفند/۲۲ فوریه)، اندکی پس از نیمه‌های شب به مدت ۲۰ ثانیه در تلویزیون دولتی ظاهر شد و گفت: «من در طرابلس هستم و نه در ونزوئلا». وی در این مدت کوتاه در یک خودرو نشسته بود و سخنی دیگری نگفت.
قذافی بدین گونه قصد داشت شایعاتی را تکذیب کند که گفته می‌شد وی کشور را ترک کرده است. از سوی دیگر این اظهارات بدان معنا بود که او حاضر به کناره‌گیری داوطلبانه نیست.
شبکه‌ی تلویزیون دولتی مدعی بود که این برنامه‌به صورت زنده از اقامتگاه قذافی در طرابلس پخش می‌شود. قذافی از زمان آغاز اعتراضات مردمی بدین سو، به مدت یک هفته است که خود را نشان نداده و موضع‌گیری نکرده است.
کنترل از دست حکومت خارج می‌شود
وضعیت حاکم بر کشور در طول روز دوشنبه رو به وخامت گذارد. چنانکه فرزند قذافی در شامگاه یکشنبه مردم را تهدید به کشتار کرده بود، روز دوشنبه هواپیماهای جنگنده بر فراز طرابلس به پرواز درآمدند و تظاهرکنندگان غیرمسلح را مورد حملات موشکی خود قرار دادند. سربازان نیز با مسلسل‌های خود بر روی مردم آتش گشودند.
درستی و نادرستی گزارش‌های مربوط به حوادث را نمی‌‌توان چندان تشخیص داد، زیرا نمایندگان رسانه‌های خارجی اجازه‌ی ورود به کشور را ندارند. تمام نمایندگی‌های لیبی در خارج از کشور تعطیل است و هیچ گونه روادیدی صادر نمی‌شود.
یک نظامی عالی‌رتبه که به مردم پیوسته است گفت که در بنغازی که دومین شهر بزرگ لیبی است، از آغاز اعتراضات بدین سو، حدود ۴۰۰ نفر کشته شده‌اند. شهرهای بنغازی و البیضا و نیز دو شهر دیگر به دست شورشیان افتاده‌اند.
سیف‌الاسلام قذافی که یکی از پسران قذافی است در تلویزیون دولتی گفت درباره‌ی ناآرامی‌ها قرار است تحقیق شود. وی خبر حمله به طرابلس و بنغازی را جعلی دانست. وی شب پیش از آن در تلویزیون دولتی خطاب به مردم نسبت به یک جنگ داخلی هشدار داد و گفت که حکومت تا آخرین گلوله خواهد جنگید.
حکومت و خشونت بی‌نظیر
«درست همان گونه که ۴۲ سال دیکتاتوری معمر قذافی در مبارزه با آزادی‌های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی مردم بی‌نظیر بود رفتار او با معترضان هم در مقایسه با ناآرامی‌های تازه‌ی جهان عرب بی‌نظیر است». این سخن "أمین قمّوریه" تحلیلگر لبنانی، نتیجه اخباری است که لحظه به لحظه از تلویزیون الجزیره منتشر می‌شود و قذافی را در قامت یک جنایتکار جنگی به جهان معرفی می‌کند.
به گزارش الجزیره، هواپیماهای جنگی لیبی روز گذشته بر فراز شهر طرابلس به پرواز درآمدند و تجمع معترضان را بمباران کردند. هنوز آمار دقیقی از کشته‌شدگان خشونت‌های لیبی منتشر نشده است. الجزیره می‌گوید که تصاویر کشته‌شدگان و مجروحان چنان رقّت‌بار است که نمی‌تواند آنها را منتشر کند. سیف‌الاسلام، پسر معمر قذافی گفت که هواپیماها تنها به انبارهای مهمات حمله می‌کردند و حمله به مردم، کار القاعده است.
به گزارش یورونیوز، "تام پورتاوس" سخنگوی دیده‌بان حقوق بشر، وضعیت دولت لیبی در رویارویی با مردم معترض را متفاوت از مصر و تونس و بحرین ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «مسئولان این کشورها پس از ناآرامی‌های اولیه، به فکر گفتگو و مذاکره با مخالفان افتادند و شروع کردند به وعده و وعید دادن و اینکه تقاضاهای معترضان را در نظر خواهند گرفت. اما چیزی که در لیبی شاهدش هستیم، کاملا متفاوت است؛ دولت نه تنها نشانه‌هایی مبنی بر تمایل به مصالحه با مخالفان از خود نشان نداده، بلکه به خشونت بسیار زیادی متوسل شده است».
بنابر این گزارش، "فدائیان پیرامون قذافی، هیچ استقلالی از خود ندارند و آگاهند که با سقوط رهبرشان، زندگی آنها هم مورد تهدید جدی قرار خواهد گرفت . از این روست که آنها، هیچ ابایی از به‌راه‌انداختن جوی خون ندارند".
روز گذشته هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا نیز وضعیت لیبی را "حمام خون" توصیف کرد و آن را "غیرقابل قبول" خواند.
شمار کشته‌شدگان ناآرامی‌های لیبی تاکنون، قابل مقایسه با کشورهای منطقه نیست. گزارشها حکایت از کشته شدن صدها نفر در این کشور دارند.
رید برودی، از اعضای دیده بان حقوق بشر در لیبی خبر داده است که کشورهای زیادی با خیزش مردم لیبی همراهی کرده‌اند. به گفته وی: "اتحادیه‌های آفریقا و اروپا به روشنی خشونت‌ها علیه اعتراضات صلح‌آمیز مردم در لیبی را محکوم کرده‌اند و خواستار توقف آنها شده‌اند. آنها اعلام کرده‌اند که کسانی که مرتکب جنایات علیه مردم لیبی شده‌اند باید در دادگاه‌های بین‌المللی محاکمه شوند".
وی خواستار کمک‌های نظامی و مالی به لیبی برای بازگرداندن آزادی به این کشور شد تأکید کرد که سازمان متبوع وی می خواهد روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر در این کشور بتوانند آزادانه فعالیت کنند".
ریزش همراهان و رویش یادهای فراموش‌شده
از سپتامبر ۱۹۶۹ که قذافی به قدرت رسید تا کنون سابقه نداشته است که قدرت چنان لرزان و در عین حال هراسناک شود که دوستان قذافی او را ترک کنند. تاکنون چند دیپلمات ارشد لیبی و وزیر دادگستری این کشور در مخالفت با خشونت دولت از سمت خود کناره گیری کرده‌اند.
به گزارش روزنامه الشرق‌الاوسط، مسئولان نظامی در نزدیکی جزیره مالت گفته‌اند دو هواپیمای جنگنده لیبی در آنجا فرود آمده و خلبانان آنها که دستور حمله به معترضان را داشتند، در خواست پناهندگی کرده‌اند.
به نوشته روزنامه النهار برخی از زندانیان، با فرار زندانبانان و شکستن حصارها در برخی از شهرهای لیبی آزاد شده‌اند.
با قوت گرفتن سقوط دیکتاتور لیبی، روز گذشته برخی از فعالان حقوق بشر، پرونده جستجو برای سرنوشت امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان در زندان‌های لیبی را آغاز کرده‌اند. صدر، به همراه شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین روزنامه نگار لبنانی به دعوت رسمی دولت لیبی ۲۵ اوت ۱۹۷۸ میلادی به طرابلس رفت و از آن سال تا امروز دیده نشده است. دادگاه لبنان، معمر قذافی را در ربودن صدر و همراهانش مجرم شناخته است.
مقاومت ارتش و کناره‌گیری دیپلمات‌های لیبی
اتباع خارجی به سرعت از لیبی خارج می‌شوند. گیدو وستروله، وزیر خارجه آلمان اتباع این کشور را به ترک لیبی فراخواند. بسیاری کشورهای هواپیماهایی برای انتقال اتباع خارجی به لیبی فرستاده‌اند.
یک سخنگوی وزارت خارجه مصر اعلام داشت که فقط در روز دوشنبه حدود ۴ هزار شهروند مصری از مرزهای زمینی وارد مصر شده‌اند. دو شهروند مصری در لیبی به قتل رسیده‌اند.
ارتش مصر اعلام کرد که مرزهای مشترک این کشور با لیبی برای هر کس که قصد خروج از لیبی را داشته باشد، باز است.
قذافی حمایت خود در ارتش را از دست می‌دهد. بسیاری سربازان از تیراندازی به سوی مردم خودداری می‌کنند.
دو جنگنده‌ی نیروی هوایی لیبی دیروز دوشنبه به مالت پرواز و خلبان‌های آنها از دولت این کشور تقاضای پناهندگی کردند.
در شامگاه دوشنبه گروهی از افسران ارتش لیبی، نظامیان این کشور را فراخواندند، در مبارزه علیه معمر قذافی به مردم بپیوندند.
بسیاری وابستگان دیپلماتیک و سفیران لیبی در سراسر جهان در انتقاد به برخوردهای خونین و خشونت‌آمیز حاکمیت با مردم معترض، از مقام خود کناره‌گیری کرده‌اند. در رسانه‌ها تاکنون از سفارتخانه‌های لیبی در لهستان، هند، اندونزی، چین، استرالیا، مالزی نام برده شده است.
ابراهیم دبّاشی، معاون سفیر لیبی در سازمان ملل قذافی را متهم به قتل‌عام کرد. وی در نیویورک گفت: «آنها برای کشتن شلیک می‌کنند.»
مصطفی عبدالجلالی، وزیر دادگستری لیبی در اعتراض به «اعمال شدید خشونت علیه تظاهرکنندگان غیرمسلح» از مقام خود کناره‌گیری کرد. گفته می‌شود که شمار زیادی مقامات عالیرتبه‌ی کشور در انتقاد به حاکمیت حاضر به همکاری با دولت نیستند.
واکنش سازمان ملل
بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل پس از شنیدن خبر تیراندازی از هلیکوپترها و تیراندازی سربازان به سوی مردم غیرمسلح گفت که از این خبر شوک‌زده است.
یک سخنگوی سازمان ملل گفت، در صورتی که این خبرها درست باشند، این حملات نقض آشکار حقوق بشر است.
بهره‌برداری ایران از گسترش بحران در خاورمیانه
همزمان با قوت گرفتن سقوط دولت‌های لیبی، بحرین و یمن، روزنامه‌های منطقه می‌گویند بحران خاورمیانه، ایران را به طمع انداخته است که از شرایط موجود برای مهار بحران مقبولیت خود در داخل کشور و نیز عرض اندام نظامی در منطقه بهره‌برداری کند.
قرار است امروز سه‌شنبه، دو کشتی نظامی ایرانی در راه سوریه، از کانال سوئز مصر عبور کنند.
حاکمان نظامی جدید مصر، درخواست ایران برای عبور از دو کشتی نظامی از کانال سوئز را جمعه گذشته تایید کرده‌اند. کنوانسیون قسطنطنیه که در سال ۱۸۸۸ به امضا رسید، حق عبور برای تمامی کشتی‌ها، نظامی و غیر نظامی، از کانال سوئز را در تمامی زمان ها تضمین می‌کند.
مقامات اسراییلی تصریح کرده‌اند که برنامه عبور ناوهای ایرانی از کانال سوئز را اقدامی "تحریک‌آمیز" می‌دانند؛ اما مقامات ایرانی می‌گویند که دو کشتی نظامی در یک ماموریت تمرینی قرار دارند.
DK/JA/FW