آنچه از عملکرد و نتیجه فعالیت‌های ایران در سوریه و همکاری‌ها با روسیه دیده می‌شود، منحصر به صرف میلیاردها دلار کمک به دولت بشار اسد، تامین رایگان نفت مورد نیاز این کشور و گسیل نیروهای سپاه و گروه‌های نیابتی به منطقه است.
ترکیه در حالی که طی یک دهه گذشته از نیروهای مخالف بشار اسد حمایت کرده و به تبع آن، تنش‌های گسترده‌ای نیز با روسیه داشته، اما صادراتش به سوریه ۱۰ برابر ایران و صادراتش به روسیه ۶ برابر ایران است.
بر اساس آمارهای سازمان توسعه تجارت ایران، صادرات این کشور به سوریه در سال گذشته خورشیدی تنها ۲۱۷ میلیون دلار بوده است.
این در حالی است که بر اساس گزارش مرکز آمار ترکیه، این کشور سال گذشته ۲.۱ میلیارد دلار صادرات به سوریه داشته که نسبت به سال ۲۰۲۰ حدود یک سوم رشد داشته است. ترکیه تنها در پنج ماه ابتدایی امسال حدود یک میلیارد دلار صادرات به سوریه داشته است.
همچنین بر اساس آمارهای گمرکی روسیه، این کشور سال گذشته کمتر از یک میلیارد دلار واردات از ایران داشته، در حالی که صادرات ترکیه به روسیه شش برابر این رقم بوده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
روسیه بعد از تحریم‌های سال ۲۰۱۴ غرب علیه این کشور به خاطر اشغال منطقه کریمه اوکراین، واردات میوه و تره‌بار از اروپا را ممنوع کرد.
از آن زمان، ایران نتوانسته جای پایی در بازار میوه و تره‌بار روسیه باز کند، در حالی که ترکیه سال گذشته با صادرات ۱.۵ میلیون تن میوه تازه (بدون احتساب خشکبار) و تره‌بار، سهمی ۳۰ درصدی در کل واردات میوه و تره‌بار روسیه داشته است.
روسیه سالانه نزدیک به ۸ میلیارد دلار واردات میوه و تره‌بار دارد. بعد از ترکیه، به ترتیب جمهوری آذربایجان، مصر، ازبکستان، چین، مولداوی و بلاروس بزرگترین تامین‌کننده‌های میوه و تره‌بار در بازار روسیه هستند؛ به عبارتی حتی مصر و آفریقای جنوبی نیز گوی سبقت را از ایران در این بازار ربوده‌اند.
صدرالدین نیاورانی، نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران، یکشنبه ۲۶ تیرماه در گفتگو با ایلنا ، ضمن تاکید بر مشکلات تجار ایرانی برای صادرات محصولات کشاورزی به روسیه گفت، روس‌ها پول محموله‌های وارداتی از ایران را با "تأخیر دو تا سه ماهه می‌پردازند".
احساس "بی‌مورد" دین ایران به روسیه
چند روزی بعد از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه سال جاری، در حالی که این اقدام با واکنش‌های منفی و انتقادی جامعه جهانی مواجه شد و حتی جمهوری آذربایجان و ترکیه اقدام به ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به اوکراین کردند، تنها مقامات ایران، بلاروس و ونزوئلا به حمایت از روسیه برخاستند؛ در حالی که حتی کشورهای بسیار وابسته به روسیه مانند قزاقستان و ارمنستان حداقل سیاست سکوت را در پیش گرفتند.
چنین احساس دینی به روسیه در میان مقامات ایران در حالی است که ایران تاکنون منافع اقتصادی و تجاری چندانی از روابط با روسیه نداشته است. برای نمونه، صادرات ایران به روسیه حتی به نصف صادرات جمهوری آذربایجان به این کشور نیز نمی‌رسد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
جمهوری آذربایجان در میان بحران گاز اروپا به خاطر قطع گاز روسیه، بدون هیچ واکنش منفی و مقاومتی از طرف کرملین، صادرات گاز به اروپا را افزایش داده و امروز دوشنبه ۲۷ تیرماه نیز هیاتی بلندپایه از اروپا، از جمله اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون و کادری سیمسون، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا، برای امضای تفاهم‌نامه دو برابر کردن خرید گاز آذربایجان راهی باکو شده‌اند.
جمهوری آذربایجان از اواخر سال ۲۰۲۰ صادرات گاز به اروپا را آغاز کرد و سال گذشته اندکی بیش از ۸ میلیارد متر مکعب گاز تحویل یونان، آلبانی و ایتالیا داد. این کشور از ماه جاری صادرات گاز به بلغارستان را نیز آغاز کرد و انتظار می‌رود امسال ۱۱.۵ میلیارد متر مکعب صادرات گاز به اروپا داشته باشد.
اتحادیه اروپا می‌خواهد تا سال ۲۰۲۷ واردات گاز از جمهوری آذربایجان را به ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال و سپس به ۲۵ میلیارد متر مکعب افزایش دهد تا آن را جایگزین بخشی از گاز وارداتی از روسیه کند.
در این میان ترکیه نیز نه تنها به عنوان مسیر صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اروپا نقش ایفا می‌کند، بلکه از سال ۲۰۲۰ روسیه نیز بخشی از گاز خود را از طریق خط لوله "ترک استریم" و خاک ترکیه راهی اروپا می‌کند.
جمهوری آذربایجان و روسیه در بازار گاز ترکیه نیز در حال رقابت هستند. قزاقستان و ترکمنستان به رغم وابستگی شدید اقتصادی، سیاسی و امنیتی به روسیه، به جای این کشور، به صورت فزاینده‌ای نفت خود را از مسیر آذربایجان به بندر جیهان ترکیه ارسال کرده و راهی بازارهای اروپایی می‌کنند.
آمارهای رسمی جمهوری آذربایجان نشان می‌دهد، ترانزیت نفت ترکمنستان و قزاقستان توسط این کشور به بازارهای اروپایی در نیمه ابتدایی امسال ۴۳ درصد رشد داشته است.
این در حالی است که به رغم انتشار گزارش‌های متعدد از تصاحب بازارهای نفت، فولاد و حتی قیر ایران در کشورهای آسیایی توسط روسیه طی چند ماه گذشته، مقامات و رسانه‌های نزدیک به دولت ایران یا سعی در بی‌اهمیت جلوه دادن آن کرده و یا آن را "سناریوهای ساختگی" برای بر هم زدن روابط ایران و روسیه عنوان کرده‌اند.
شاید انزوای ایران و تحریم‌های آمریکا و تنش‌های فزاینده با غرب جمهوری اسلامی را در وضعیتی قرار داده تا از نارضایتی احتمالی روسیه واهمه داشته باشد یا به این کشور احساس دین کند، اما کشورهای دیگر به رغم گسترش روابط با کرملین، در رقابتی سخت با این کشور برای گرفتن سهم بیشتر در بازارهای جهانی هستند.
نمونه دیگر آن کشورهای عرب حوزه خلیج فارس هستند که به رغم همکاری‌های چند سال گذشته با روسیه برای متوازن کردن بازارهای نفت در جهان، اکنون به سرعت در حال جایگزین کردن منابع انرژی خود با نفت و گاز روسیه در بازارهای اروپایی هستند.
حتی ونزوئلا نیز که تنها بازار نفت آن در چین طی چند ماه گذشته توسط روسیه تصاحب شده بود، با چراغ سبز آمریکا فورا صادرات نفت به اروپا را در ماه گذشته آغاز کرد تا جایگزین نفت روسیه در غرب شود.
ایران ماه‌هاست بر سر اختلاف پیرامون حذف نام سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی آمریکا حاضر به توافق هسته‌ای نیست و کماکان برای صادرات نفت تنها متکی به بازار چین است.
مقایسه آمارهای رسمی گمرک چین با آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۹۵ درصد نفت ایران از طریق واسطه‌ها و تحت نام نفت دیگر کشورها راهی چین می‌شود. آمارهای گمرک چین نشان می‌دهد که این کشور در ۵ ماه ابتدایی سال جاری میلادی روزانه ۲۶ هزار بشکه نفت مستقیما از ایران خریداری کرده؛ در حالی که بر اساس آمارهای بین‌المللی، ایران روزانه حدود ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار بشکه نفت خام از طریق واسطه‌ها به چین ارسال کرده است.