تحول بزرگ در اوکراین: آزادی تیموشنکو و اصلاح قانون‌اساسی

بعد از ظهر روز جمعه (۲۱ فوریه، ۲ اسفند) مجلس اوکراین با ۳۱۰ رای موافق و ۵۴ رای مخالف طرح آزادی یولیا تیموشنکو نخست‌وزیر پیشین این کشور را تصویب کرد. هنگام طرح این لایحه مجلس شاهد تشنج شدید بود و گروهی از نمایندگان به جان یکدیگر افتادند.

پس از تصویب طرح گروهی از نمایندگان شعار دادند: «تیموشنکو آزاد باید گردد» اندکی بعد مجلس همچنین خواستار کناره‌گیری وزیر کشور و آزاد کردن کلیه زندانیانی شد که در جریان تظاهرات اعتراضی دو ماه اخیر بازداشت شده‌اند.

ساعاتی پیش از اقدام غیرمنتظره مجلس، یانوکوویچ رئیس‌جمهور اوکراین در جریان مذاکره با رهبران اپوزیسیون سند برگزاری انتخابات پیش‌رس ریاست‌جمهوری و مجلس و اصلاح قانون اساسی را تصویب کرده بود. در همین سند ذکر شده که قانون اساسی اوکراین به سال ۲۰۰۴ بر می‌گردد.

در چارچوب قانون اساسی فعلی رئیس‌جمهور اختیار تعیین نخست‌وزیر و هیئت وزیران را دارد، اما در قانون اساسی اصلاح شده، این اختیارات به پارلمان تفویض می‌شود. رئیس‌دولت جدید می‌تواند پیمان جامع همکاری با اتحادیه اروپا را امضا کند و این پیمان دیگر نیازی به امضای رئیس‌جمهور نخواهد داشت.

در توافقنامه‌ای که میان یانوکوویچ و رهبران مخالفان وی به امضا رسید نکات مهم دیگری نیز قید شده که ناظران آن‌ها را تحولی بنیادین در اوکراین به‌حساب می‌آورند. از جمله اصلاح قانون اساسی با هدف متعادل ساختن تقسیم قدرت میان رئیس‌جمهور، دولت و مجلس بلافاصله آغاز می‌شود و باید تا سپتامبر امسال پایان یابد.

انتخابات ریاست‌جمهوری باید بلافاصله پس از تصویب قانون اساسی اصلاح‌شده و حداکثر تا دسامبر امسال برگزار شود. برای برگزاری سالم انتخابات، کمیسیون مستقلی منطبق بر قوانین سازمان همکاری‌های اقتصادی و امنیت و کمیسیون ونیز تشکیل می‌شود.

در بخشی دیگر از توافق‌ها ذکر شده است که پرونده خشونت‌های اخیر اوکراین در شورائی مرکب از نمایندگان دولت، مخالفان و شورای اروپا بررسی خواهد شد، دولت شرایط فوق‌العاده اعلام نمی‌کند و دوطرف از توسل به خشونت خودداری خواهند کرد.

همچنین دولت و اپوزیسیون متعهد شدند که با تخلیه ساختمان‌های عمومی و جمع‌آوری سنگربندی‌های خیابانی در مسیر عادی‌سازی شرایط شهرها و روستاهای اوکراین بکوشند.

ناظران امور اوکراین از توافق‌های امروز کیف به‌عنوان تحولی اساسی در این ‌کشور و پایان دوران یانوکوویچ یاد کردند، اما مخالفانی که در میدان استقلال به تجمع اعتراضی خود ادامه می‌دهند، طالب امتیازات بیشتری هستند. آن‌ها همچنان خواستار کناره‌گیری یانوکوویچ هستند، اما او هنوز به این امر تن نداده است.

آثار شکست در چهره یانوکوویچ

به‌گزارش رویترز، یانوکوویچ هنگامی که توافق‌نامه برگزاری انتخابات پیش رفت و اصلاح قانون اساسی را امضا می‌کرد، چهره‌ای درهم کشیده داشت و از نگاه کردن به دوربین‌های تلویزیونی خودداری می‌کرد.

فرانک والتر اشتاین‌مایر وزیرخارجه آلمان در کنار ویتالی کلیچکو قهرمان پیشین بوکس جهان نشسته بود و پس از امضای تافق‌نامه بازوی او را دوستانه فشرد. کلیچکو یکی از رهبران اصلی مخالفان است و به احتمال زیاد در انتخابات بعدی نامزد ریاست‌جمهوری اوکراین خواهد شد.

علاوه بر انتخابات پیش‌رس و بازگشت به قانون اساسی پیشین که از اختیارات رئیس‌جمهور می‌کاهد، یانوکوویچ مجبور شد تشکیل یک دولت انتقالی را نیز بپذیرد. اما هنوز تاریخ تشکیل این دولت تعیین نشده است. مردم اوکراین قانون اساسی قبلی را که تا سال ۲۰۰۴ معتبر بوده "سدی در برابر دیکتاتوری" می‌نامند.

در پی تصمیمات مهم مجلس و امضای توافق‌نامه با یانوکوویچ، رهبران معترضان در اجتماع میدان استقلال برای آن‌ها سخنرانی‌هائی ایراد کردند و مردم با یک دقیقه سکوت به قربانیان ناآرامی‌های اخیر ادای احترام کردند. اما هنگامی که اعلام شد انتخابات تنها چندماه پیش از تاریخ قبلی برگزار می‌شود، مردم به نشانه اعتراض اقدام به سوت زدن کردند و شعار "این باند باید برود" سر دادند.

میدان استقلال تنها چندصد متر با خیابان "اینستیتوسکا" فاصله دارد که ۲۴ ساعت قبل تک‌تیراندازان در آنجا برخی از مخالفان را هدف قرار دادند و کشتند. یک تظاهرکننده زن در اعتراض به توافق‌های حاصل شده فریاد می‌زد: "قاتل می‌خواهد ده ماه دیگر در قدرت بماند؟ هرگز."

برخی ناظران معتقدند که با توجه به سرعت گرفتن تحولات و همراهی مجلس با مخالفان، به احتمال زیاد در آینده نزدیک یانوکوویچ مجبور به کناره‌گیری خواهد شد.