انرژی اتمی؛ پرهزینه‌ترین سرمایه‌گذاری اشتباه تاریخ بشر
۱۳۹۲ اسفند ۲۰, سه‌شنبه
سانحه در راکتورهای فوکوشیما صرفا جنبه ظاهری زیان ناشی از استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی است. زیان و خسارت‌های ناشی از سرمایه‌گذاری‌های اشتباه در نیروگاه‌هایی که هیچگاه وارد شبکه نمی‌شوند نیز به صدها میلیادر دلار می‌رسد.
سوانح اتمی چرنوبیل و فوکوشیما بزرگترین سوانح اتمی در تاریخ استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای به شمار می‌آیند. این دو سانحه مجموعا زیانی به مبلغ ۴۵۰ میلیارد دلار به بار آوردند. ولی در واقعیت امر این‌ها تنها مواردی نیستند که چنین خساراتی را دامن زده‌اند، بلکه مواردی از سوانح کوچکتر یا زیان‌های متفاوت دیگری را باید در نظر داشت که ساخت و به کارگیری نیروگاه‌های اتمی در کشورهایی مانند آلمان، جمهوری چک، اتریش، آمریکا و... باعث شده است.
مایکل اشنایدر، کارشناس امور هسته‌ای که گزارش سالانه "وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای در جهان" () را منتشر می‌کند به شبکه اول تلویزیون می‌گوید: «سرمایه‌گذاری‌های اشتباه در تاسیسات هسته‌ای فراوان است، از نیروگاه‌هایی که تکمیل آنها در میانه راه متوقف شده یا تکمیل شده‌اند ولی هیچگاه وارد شبکه نشده‌اند.»
اشنایدر برای مثال به دو نیروگاه در بلغارستان اشاره می‌کند که ۲۵ سال در دست احداث بودند، ولی یک سال و نیم پیش صاف و ساده بدون هیچگونه بحثی عملیات در آنها متوقف شد.
خسارتی که رو به فزونی است
آمار دقیقی از سرمایه‌گذاری‌های به هدررفته از چنین مواردی در دست نیست، اما بر اساس یافته‌های تحقیقی شبکه اول تلویزیون آلمان بیش از نیروگاه نیمه‌کاره یا رهاشده و نیز تاسیسات اتمی دیگر مثل کارخانه‌های بازفرآوری و انبارهای زباله‌های اتمی در سراسر جهان وجود دارد که یا هیچگاه به بهره‌برداری نرسیده‌اند یا پس از مدتی کوتاه دوباره بی‌استفاده رها شده‌اند. به این ترتیب در عمل کمابیش رقمی معادل ۵۰۰ میلیارد دلار دور ریخته شده است. این هزینه‌ها به علاوه سایر هزینه‌های مربوط به زمان و استفاده‌های دیگری که از این سرمایه‌ها می‌توانسته بشود را که جمع بزنیم مبلغی معادل یک هزار میلیارد دلار می‌شود.
شنایدر به همین دلیل سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای را بزرگترین سرمایه‌گذاری خطا در تاریخ صنعتی بشر می‌داند: « هیچ رشته دیگری وجود ندارد که این همه پروژه به شکل و شیوه‌های متفاوت به نابودی سرمایه‌های کلان منجر شده باشند.»
بنا بر برآورد شبکه اول تلویزیون آلمان تنها در همین کشور که به لحاظ تکنولوژی و مدیریت جزء پیشرفته‌ترین کشورهاست سرمایه‌گذاری‌های اشتباه در زمینه هسته‌ای خسارتی معادل ۱۵۰ میلیارد دلار به بار آورده است.
کارشناس اتمی یادشده، در توضیح این سرمایه‌گذاری نابخردانه می‌گوید: «اشکال اصلی ریسک بالا و سرمایه کلان برای راه‌اندازی این تکنولوژی است». او این استدلال را که اکثر این سرمایه‌گذاری‌های اشتباه به دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی برمی‌گردد و عملا باید جزیی طبیعی از اشتباهات "دوران کودکی" و مرحله "آزمون و خطای" این فن‌آوری تلقی شود، رد می‌کند و می‌گوید: «دوران آزمون و یادگیری عملا دوران تجربه و درس‌گیری برای کاهش زیان‌ها و افزایش بازدهی‌هاست. در حالی که در مورد فن‌اوری اتمی هر چه به جلو آمده‌ایم گران‌تر شده. مشکل به پروژه‌های اولیه برنمی‌گردد، این معضل در پروژه‌های جدید هم قابل مشاهده است.»
نمونه‌هایی مانند تلاش پرهزینه ولی احتمالا بی‌نتیجه جاری برای دستیابی به راکتورهای جدید جهت "گداخت هسته‌ای" یا "همجوشی هسته‌ای" (همجوشی هسته‌های اتم‌هایی مانند هیدروژن، دوتریوم و تریتیوم با یکدیگر که در آن هسته‌های سنگین‌تر و مقداری انرژی تولید می‌شود، نیازی به اورانیوم نیست و پس‌مانده‌ای هم تولید نمی‌شود) یا سرنوشت نیروگاه نسل جدید اولکلیتو در فنلاند که پس از ده سال هنوز هم چشم‌انداری برای تکمیل و راه‌اندازی آن وجود ندارد، از جمله مواردی است که نظر اشنایدر را تایید می‌کند. البته در مورد زیان‌های ناشی از سانحه فوکوشیما هم باید در نظر داشت که هنوز پیامدهای این سانحه مهار نشده و هنوز هم زیان‌های بیشتری در راه است.