القاعده بیست ساله شد

القاعده تاکنون حملات بسیاری انجام داده که فجیع‌ترین آن حملات یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ است. رهبر خلبان‌هایی که به زور هدایت چهار هواپیما را بر عهده گرفتند، جوانی مسلمان مصری به نام محمد عطا بود. عطا سال‌ها در هامبورگ زندگی می‌کرد. گمان می‌رود که طرح این حملات نیز در همین شهر ریخته شده باشد. کاترین اردمن از دویچه‌وله در محل زندگی عطا در هامبورگ گزارشی تهیه کرده است. این گزارش نظرات کسانی را منعکس می‌کند که عطا را می‌شناختند یا در محل پیشین سکونت او به سر می‌برند.

محمد عطا، یکی از اعضای شبکه‌ی القاعده، رهبری «خلبانان مرگ» را در حملات یازدهم سپتامبر بر عهده داشت. یکی از هم‌دانشکده‌ای‌های او می‌گوید، هشت سال پیش از این واقعه، یعنی در سال ۱۹۹۳ کسی تصور نمی‌کرد که این دانشجوی جوان و آرام روزی هزاران نفر را با خود به کام مرگ بکشد.

عطا در سال ۱۹۹۳ همراه با فولکر هاوت در رشته‌ی شهرسازی دانشگاه فنی هامبورگ تحصیل می‌کرد. آنها گاهی به منظور کار بر روی پروژه‌های دانشگاهی به مصر یا سوریه سفر می‌کردند. هاوت می‌گوید: محمد عطا بسیار باهوش بود. اما باید پرسید که این هوش به کجا منتهی شد؟ به چنین نتیجه‌ای و چنین پایانی؟ آخر او با این کار به زندگی خودش هم پایان داد.

شاید اگر فولکر و عطا صمیمی‌تر می‌بودند، نظر فولکر متفاوت بود. فولکر ادامه می‌دهد: محمد مثل بقیه‌ی جوان‌های هم‌سن خود در غرب زندگی نمی‌کرد. او دوست دختر نداشت. زندگی‌اش مانند راهبانان بود، همان زندگی که سرانجام او را به چنین سرنوشتی کشاند.

فولکر هنوز هم با وجود گذشت هفت سال از آن واقعه، نمی‌تواند بگوید چرا محمد دست به چنین کاری زد؟ با این حال، او با توجه به شخصیت محمد عطا، یقین دارد که محمد پیش از شرکت در حملات یازدهم سپتامبر به دقت در این باره فکر کرده بود. چرا که به عقیده‌ی فولکر محمد جوانی سبک‌سر و نسنجیده نبود.

فولکر از سال ۱۹۹۶ یا ۱۹۹۷ به بعد دیگر عطا را ندید. عطا در سال ۱۹۹۹ در دانشگاه یک تشکل اسلامی تأسیس کرد. او و ۲۰ تن از هم‌فکرانش، به طور مرتب جلساتی تشکیل می‌دادند. محل تشکیل جلسات آلونکی چوبی در کناره‌ی مجمتع بود. یاون نیکلاس که در زمان تهیه‌ی گزارش در همین مکان مشغول کارهای کامپیوتری‌اش بود، در باره‌ی اینکه اینجا زمانی محل تشکیل جلسات تروریست‌ها بوده است می‌گوید: تنها موقعی که به توالت می‌رویم و در آنجا نوشته‌های طنز و تمسخرآمیز را می‌خوانیم، یادمان می‌ا‌فتد که عطا اینجا بوده. در لحظات دیگر بکلی موضوع را فراموش می‌کنیم.

در آپارتمانی که تنها ۵ دقیقه از این مکان فاصله دارد، محمد عطا و دو تن دیگر از تروریست‌ها زندگی می‌کردند. این آپارتمان مدت‌ها پس از حملات یازدهم سپتامبر خالی ماند.

ساکنان کنونی آپارتمان نسبت به این موضوع که زمانی تروریست‌ها در این خانه زندگی می‌کردند‌، بی‌تفاوتی نشان می‌دهند. همسایگان نیز برخورد مشابهی ‌دارند. به عقیده‌ی آنان، مهم این است که ساکنان فعلی افرادی دیگر با فکر و روشی متفاوت هستند.

خاطره‌ی محمد عطا در هامبورگ بی‌رنگ شده است. این نکته از سویی تعجب‌آور و از سویی دیگر مثبت است. چرا که نشان می‌دهد، روابط مسلمانان و غیر مسلمانان، که مدت‌ها پس از حملات یازدهم سپتامبر خدشه‌دار شده بود، دیگر از گذشته تأثیر نمی‌پذیرد.

رادیو دویچه وله