افت آهنگ رشد تولید گاز ایران به کمترین میزان از سال ۹۱
۱۳۹۹ فروردین ۱۹, سه‌شنبه
مهدی جمشیدی‌دانا مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران از تولید ۲۶۷ میلیارد متر مکعب گاز طی سال گذشته خورشیدی خبر داده است که معادل تولید روزانه ۷۳۱ میلیون متر مکعب است.
وی توضیح نداده که تولید گاز نسبت به سال ۹۷ چه تغییری یافته، اما آرشیو آمارهای رسمی شرکت ملی گاز در سال ۹۷ نشان می‌دهد که تولید گاز کشور پارسال تنها حدود ۲.۸۵ درصد افزایش یافته که کمترین میزان رشد از سال ۹۱ به این سو است.
شرکت ملی گاز از اردیبهشت پارسال تاکنون انتشار گزارشهای ماهانه را متوقف کرده است، اما به نظر می‌رسد برنامه ایران برای افزایش ۱۷۰ میلیون متر مکعبی تولید روزانه گاز در سال ۹۸ با نصب شش سکوی تولید در پارس جنوبی به رغم ادعای مقامات ایران، پیشرفتی نداشته است.
چنین ادعاهایی قبلا نیز توسط مقامات ایران ایراد شده بود. برای نمونه بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران اواسط پارسال مدعی شد که تولید گاز میدان پارسال جنوبی که سه چهارم گاز ایران را تولید می‌کند، به ۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده است. این در حالی است که آمارهای ارائه شده توسط آقای جمشیدی‌دانا نشان می‌دهد که حتی کل گاز تولیدی کشور نیز بسیار کمتر از رقمی است که زنگنه برای پارس جنوبی مدعی شده است.
آقای زنگنه آبان‌ماه ۹۶ نیز مدعی شده بود ظرفیت تولید روزانه گاز پارس جنوبی به ۸۰۰ میلیون متر مکعب رسیده و تا دو سال به یک میلیارد متر مکعب در روز می‌رسد.
این در حالی است که محمد مشکین‌فام مدیرعامل شرکت بهره‌بردار پارس جنوبی آذرماه پارسال ظرفیت تولید گاز پارس جنوبی را ۶۳۰ میلیون متر مکعب عنوان کرد.
بازی با اصطلاحات و آمار
معمولا مقامات ایران برای ارائه آمار از لفظ «ظرفیت» استفاده می‌کنند که نوعی بازی با اصطلاحات است. ظرفیت تولید به معنی تولید واقعی نیست. مقامات ایران با توسل به کلمه ظرفیت، عملا از ارائه آمارهای واقعی تولید گاز طفره می‌روند.
برای نمونه بر اساس آمارهای وزارت نیرو، ظرفیت تولید برق ایران بالای ۸۲ هزار مگاوات است، اما قدرت عملی شبکه در زمان پیک مصرف به زحمت به ۶۳ هزار مگاوات می‌رسد. مثال دیگر آن ظرفیت تولید روزانه نزدیک چهار میلیون بشکه نفت ایران است، اما در شراطی فعلی تنها نیمی از این رقم تولید می‌شود. ظرفیت به معنی تولید واقعی نیست.
موضوع دیگری که مقامات ایران به آن اشاره نمی‌کنند، میزان تولید واقعی متان (گاز طبیعی) است و معمولا آمارها بر اساس میزان تولید گاز غنی است. یعنی آمار تولید گازهای دیگری مانند اتان، پروپان، بوتان و غیره را نیز در آمارهای تولید گاز لحاظ می‌کنند.
برای نمونه، آمارهای رسمی شرکت ملی گاز نشان می‌دهد که استخراج روزانه گاز در سال ۹۷ حدود ۷۱۱ میلیون متر مکعب بوده، اما میزان گاز تحویلی به خطوط لوله سراسری کمتر از ۶۵۳ میلیون متر مکعب بوده است که بخشی از این کاهش مربوط به جداسازی گازهای دیگر از گاز متان و بخش دیگری نیز به این فرآیند رطوبت‌گیری گاز است تا برای استفاده در منازل یا بخشهای دیگر قابل استفاده باشد.
در خود صنعت نفت نیز همین‌طور است. معمولا همراه با نفت، مقداری آب نیز بیرون می‌آید، اما این آب هرگز در آمارهای تولید نفت لحاظ نمی‌شود.
بدین ترتیب، در واقع در سال ۹۷ تنها ۶۵۳ میلیون متر مکعب گاز طبیعی (متان) به شبکه سراسری تحویل داده شده یا صادر شده است و در سال گذشته احتمالا این رقم چیزی حدود ۶۶۰ میلیون متر مکعب در روز بوده است، نه بیشتر. این ارقام با آمارهای بین‌المللی نیز تطبیق دارد. برای نمونه شرکت بی‌پی میزان تولید گاز ایران در سال ۲۰۱۸ (تقریبا معادل ۹۷) را ۶۵۶ میلیون متر مکعب در روز ارزیابی کرده است.
مصارف گاز ایران
آقای جمشیدی‌دانا می‌گوید مصرف گاز در بخش خانگی طی سال گذشته ۹ درصد افزایش داشته و به ۱۱۲ میلیارد متر مکعب رسیده و مصرف بخش صنعتی نیز حدود ۷ درصد رشد داشته و به ۴۲.۵ میلیارد متر مکعب رسیده است.
وی در خصوص مصرف نیروگاههای برقی ایران بدون اشاره به تغییرات سالانه، گفته است ۶۱ میلیارد متر مکعب نیز به این بخش تحویل داده شده است.
علت اجتناب آقای جمشیدی‌دانا از اشاره به تغییرات سالانه تحویل گاز به بخش نیروگاهی در این نکته است که مصرف گاز در نیروگاههای ایران طی سال ۹۸ به شدت کاهش یافته و بجای آن مصرف سوختهای بسیار آلاینده ماننده مازوت (نفت کوره) اوج گرفته است.
وزارت نیرو نیز از فروردین پارسال در آمارهای ماهانه خود، میزان مصرف انواع سوخت در نیروگاهها را منتشر نمی‌کند.
آمارهای سال ۹۷ نشان می‌داد که مصرف گاز در نیروگاههای برقی حدود ۶۸ میلیارد متر مکعب بوده است. بدین ترتیب، طی سال گذشته گازرسانی به نیروگاههای برقی بیش از ۱۰ درصد کاهش یافته و به همین میزان (حداقل ۶ میلیارد لیتر) مصرف مازوت و گازوئیل در نیروگاهها افزایش یافته است.
ایران قرار بود از سال ۹۶ کلا مصرف مازوت و گازوئیل در نیروگاهها را متوقف کند، اما در سال ۹۷ حدود ۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون لیتر مازوت و گازوئیل در نیروگاهها مصرف کرد. احتمالا پارسال این رقم به حدود ۱۵ میلیارد لیتر افزایش یافته است.
صادرات گاز و تضاد در آمار
آقای جمشیدی‌دانا می‌گوید صادرات گاز ایران پارسال ۲۶ درصد افزایش داشته و به ۱۷.۵ میلیارد متر مکعب رسیده است. ایران به ترکیه و عراق گاز صادر می‌کند و مقدار اندکی از گاز خود را نیز با برق ارمنستان تهاتر (معامله کالا به کالا) می‌کند.
آمارهای ژانویه ۲۰۱۹ تا ژانویه سال جاری ترکیه نشان می‌دهد که واردات گاز این کشور از ایران نه تنها افزایشی نداشته، بلکه چند درصدی کاهش نیز داشته و به ۷.۷ میلیارد متر مکعب رسیده است.
عراق نیز زمستان پارسال اعلام کرد که به خاطر کمبود داخلی گاز در خود ایران، جمهوری اسلامی تحویل گاز به عراق را از ۲۸ میلیون متر مکعب در روز به ۳ تا ۴ میلیون متر مکعب کاهش داده است.
ایران قرارداد صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب (معادل سالانه بیش از ۱۸ میلیارد متر مکعب) گاز به عراق دارد، اما صادرات عملی گاز ایران به همسایه غربی خود بسیار پایین‌تر از این رقم است. البته، آمریکا نیز معافیت‌های کوتاه مدتی به عراق برای واردات گاز ایران می‌دهد، به این شرط که خرید گاز از ایران را از حدود ۲۸ میلیون متر مکعب در روز افزایش ندهد.
معلوم نیست در حالی که خرید گاز ایران توسط ترکیه کاهش یافته و صادرات ایران به عراق در کل زمستان حداقل ۷ بار کاهش داشته و تهاتر گاز ایران و ارمنستان نیز طبق برنامه ادامه دارد، چگونه صادرات گاز ایران ۲۶ درصد اوج گرفته است.