استقبال از شب یلدا به روایت تصویر

واژه "یلدا" واژه‌ای سریانی و به معنای زایش و تولد است. ایرانیان باستان شب زادروز ایزد مهر یا میترا را شب یلدا می‌نامیدند . ریشه این باور و اعتقاد برمی‌گردد به گاه‌شماری و اندیشه‌هایی که ایرانیان پیرو کیش مهرپرستی داشتند.

از لحاظ نجومی شب یلدا شب اول زمستان و طولانی‌ترین شب سال است و از فردای آن روزها طولانی‌تر می‌شوند و بر زمان تابش خورشید افزوده می‌شود. به این دلیل بود که ایرانیان باستان، شب آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا میترا می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند.

ايرانيان قديم شادی و نشاط را از موهبت‌های اهورایی و اندوه را از پديده‌های اهريمنی می‌پنداشتند. مراسم نوروز، جشن مهرگان، جشن سده، چهارشنبه سوری و شب يلدا و دیگر آیین‌ها بيانگر اين حقيقت است كه ايرانيان پس از رهايی از بيدادگری و ستم به شكرانه‌ی بازيافتن آزادی، جشن برپا می‌ساختند و پيروزی نيكی بر بدی و روشنايی بر تاريكی و داد بر ستم را گرامی می‌داشتند.

جشن شب یلدا از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان است که به آن "شب چله" هم می‌گویند. "چله" همان "چهل" فارسی است. ایرانیان زمستان را با توجه به سردی هوا به دو چله تقسیم می‌کردند که به آن "چله‌ی بزرگ" و "چله‌ی کوچک" گفته می‌شد.

از سنت‌های این شب دور یکدیگر جمع شدن و فال حافظ گرفتن وخواندن شاهنامه است. شکستن گردو و فال گرقتن با گردو نیزدر این شب مرسوم است.

خوردن میوه‌های زمستانی و آجیل جزيی از مراسم شب یلدا است. گفته می‌شود میوه‌هایی مانند هندوانه، انار، سیب و پرتقال به خاطر اینکه آفتاب زیادی را به خود جذب کرده‌اند، انتخاب می‌شوند. از طرف دیگر بسیاری خوردن این میوه‌ها را که اغلب دانه‌های زیادی دارند موجب برکت و فراوانی می‌دانند.

ایرانیان روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را "خورروز" (روز خورشید) و دیگان می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود. در این روز بیشتر به این خاطر از کار دست می‌کشیدند که نمی‌خواستند احیاناً کار بدی انجام دهند. در میترائیسم ارتکاب هر کار بد کوچک در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ به حساب می‌آمد.

در سال‌های اخیر افزایش هزینه‌های زندگی باعث شده که بخش‌های بزرگی از مردم نتوانند به گونه‌ای دلخواه جشن‌های‌شان را برگزار کنند.

رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران روز ۲۳ آذرماه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایلنا، از کاهش ۶۰ درصدی تولید آجیل و خشکبار نسبت به سال گذشته خبر داد و گفت که "به همین دلیل، شاهد افزایش نرخ خشکبار در بازار و کاهش قدرت خرید مردم هستیم". ایلنا حداقل هزینه چیدن سفره شب یلدا برای یک خانواده را "۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان" برآورد می‌کند و می‌پرسد: "چند درصد از خانواده‌های ایرانی توانایی چیدن این سفره را دارند؟"

علاوه بر گرانی، در سال‌های اخیر کمپین‌هایی هم علیه استفاده از اینترنت در شب یلدا به راه افتاد و از مردم خواسته شد تا "گوشی‌ها و لپ‌تاپ‌ها" را خاموش کنند و به جمع خانواده بپیوندند.

سال گذشته برگزاری مراسم شب یلدا در جمع خانواده و دوستان با معضل همه‌گیری ویروس کرونا نیز روبرو شد. و اینبار از مردم خواسته شد شب یلدا را دور از هم و بصورت مجازی برگزار کنند.

هر سختی که پیش روی ایرانیان باشد به قول استاد غزل، حافظ شیرازی: «بر سر آنم که گر ز دست برآید/ دست به کاری زنم که غصه سر آید/ خلوت دل نیست جای صحبت اضداد/ دیو چو بیرون رود فرشته درآید/ صحبت حکام ظلمت شـب یلداست/ نور ز خورشید جوی بو که برآید».